Çevrimdışı
80- ABESE SÛRESİ
Sûrenin tamamı Mekke'de nazil olmuştur. İbnu'l-Cevzî bu görüş üzerinde icma olduğunu da kaydeder.[1] Nüzul sırası itibariyle Necm Sûresinden sonra nazil olmuştur.[2]
Tirmizî'nin Saîd ibn Yahya kanalıyla Hz. Aişe'den rivayetinde o şöyle anlatıyor: "Yüzünü asıp çevirdi" (Sûresi) A'mâ olan İbn Ümmi Mektûm hakkında nazil olmuştur. Rasûlullah (sa)'a gelip "Ey Allah'ın elçisi beni irşad et." demeye başlamış. Rasûlullah (sa)'ın yanında da müşriklerin büyükleri (ileri gelenlerinden birisi varmış. Rasûl-i Ekrem îbn Ümmi Mektûm'dan yüz çevirip diğerine yönelmiş İbn Ümmi Mektûm: "Söylediğimde bir sakınca mı var?" diye sormuş da Hz. Peygamber (sa): "Hayır." buyurmuş ve işte bunun hakkında nazil olmuş.[3]
Avfî kanalıyla İbn Abbâs'tan rivayette o şöyle demiştir: Rasûlullah (sa), Utbe ibn Rabîa, Ebu Cehl ibn Hişâm ve Abbâs ibn Abdülmuttalib'le konuşurken -onlara fazla ilgi gösteriyor ve iman etmelerini hırsla istiyordu- o esnada Abdullah ibn Ümmü Mektûm adındaki kör bir adam gelip onlarla birlikte yürüdü. Hz. Peygamber (sa), onlarla alçak sesle (veya onlarla özel olarak) konuşuyordu. Abdullah ise Hz. Peygamber (sa)'in yanında, O'ndan Kur'ân'dan bir şeyler okumasını istiyor ve: "Ey Allah'ın elçisi, Allah'ın sana öğrettiğinden sen de bana öğret." diyordu. Rasûlullah (sa) ondan uzaklaşıp yüzünü astı, geri döndü ve onun sözünden hoşlanmadı, öbürlerine yöneldi. Konuşmasını bitirip de ailesine doğru gitmek üzere ayrıldığında Allah Tealâ O'nun görme gücünü kaldırdı ve başını önüne eğdirdi, sonra da "Yüzünü asıp çevirdi, kendisine a'mâ geldi diye. Ne bilirsin belki de o temizlenecekti. Yahut öğüt alacaktı da bu kendisine fayda verecekti..." âyetlerini indirdi. Onun hakkında bu âyetler inince Hz. Peygamber (sa) kendisine ikramda bulundu, onunla konuştu, "İhtiyacın var mı? Bir şey istiyor musun?" dedi. Onun yanından ayrılırken de tekrar: "Bir ihtiyacın var mı?" diye sordu. Bu, Allah Tealâ'nın: "Ama kendini müstağni gören, işte sen onu karşına alıyorsun. Halbuki onun temizlenmesinden sana ne..." âyetlerinin indirilmesi üzerineydi.[4]
İbn Kesîr de bu rivayeti İbn Cerîr'den rivayetle verdikten sonra ğarib ve münker olduğunu ve isnadı hakkında konuşulduğunu (isnadının zayıf olduğunu) da ilâve eder.[5]
Başka bir rivayette Hz. Peygamber (sa)'in o sırada konuştuğu Kureyş büyüklerinden Abbâs ibn Abdülmuttalib'in yerine Ümeyye ibn Halef ve Übeyy ibn Halefin isimleri verilmiştir.[6]
Mukatil'in de içlerinde bulunduğu bir cemaat Abdullah ibn Ümmi Mektûm'un Hz. Peygamber (sa)'e iman etmek üzere geldiği, Hz. Peygamber (sa)'in ise onunla meşgul olmak yerine ondan yüz çevirerek konuşmakta olduğu
Kureyş müşrikleriyle meşgul olmayı tercih ettiği ve bu âyet-i kerimelerin bunun üzerine nazil olduğu görüşündedirler.[7]
Katâde'den gelen rivayette İbn Ümmü Mektûm'un adı Abdullah ibn Zaide ibn Ümmi Mektûm olarak verilirken konuştuğu müşriğin de Kureyş'in ileri gelenlerinden Ümeyye ibn Halef olduğu belirtilmiştir.[8] Bu İbn Ümmi Mektûm'un isminin Amr ibn Kays ibn Zaide veya Abdullah ibn Amr olduğu da söylenmiştir[9] ve Hz. Hadice'nin dayısının oğludur.[10]
5. Amma kendisini müstağni gören;
6..İşte sen onu karşına alıyorsun.
Süfyan'dan rivayete göre bu âyet-i kerimeler Hz. Abbâs (ibn Abdülmuttalib hakkında nazil olmuştur.[11]
17. Canı çıksın o insanın ki ne de nankördür o!
Dahhâk'in İbn Abbâs'tan rivayetine göre Utbe ibn Ebî Leheb hakkında nazil olmuştur. Babasına kızarak iman etmişken Necm Sûresi nazil olunca irtidad etmiş ve: "Bütün Kur'ân'a iman ettim, ama Necm hariç." demiş ve Allah Tealâ da onun hakkında bu âyet-i kerimeyi indirmiş.[12] Bu Utbe'nin, Hz. Peygamber (sa)'in bedduası üzerine bir kervanla yolda iken bir arslan tarafından parçalanarak öldüğü rivayet olunur.[13]
37. O gün herkesin kendine yeter bir işi vardır.
Ebu Saîd ibn Ebî Amr kanalıyla Enes ibn Mâlik'ten rivayete göre Hz. Aişe, Hz. Peygamber (sa)'e: "Bizler çıplak olarak mı hasredileceğiz?" diye sormuş. Hz. Peygamber (sa): "Evet." buyurunca da "Vay ut yerimizden'" demiş işte bunun üzerine Allah Tealâ "O gün herkesin kendine yetecek bir işi vardır." âyet-i kerimesini indirmiş.[14]
[1] İbnu'l-Cevzî, age. k,26.
[2] Kurtubi, age. xix,i38.
[3] Tirmizî, Tefsîru'I-Kur'ân, Abese, 80/1, hadis no: 3331.
[4] Taberî, age. xxx,33.
[5] İbn Kesîr, age. VII1343.
[6] İbnu'l-Cevzî, age. ix,26.
[7] İbnu’l-Cevzî, age. ix,27.
[8] Taberi, age. xxx,33.
[9] İbnul-Cevzî,age.ix,27.
[10] Alûsî, age. XXX,39.
Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/934-935.
[11] Taberî, age. xxx,34.
Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/935.
[12] Kurtubî, age. xix,i42.
[13] Alûsî. age. xxx,43.
Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/935.
[14] Vahidî, age. s. 324.
Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/935.
Sûrenin tamamı Mekke'de nazil olmuştur. İbnu'l-Cevzî bu görüş üzerinde icma olduğunu da kaydeder.[1] Nüzul sırası itibariyle Necm Sûresinden sonra nazil olmuştur.[2]
Tirmizî'nin Saîd ibn Yahya kanalıyla Hz. Aişe'den rivayetinde o şöyle anlatıyor: "Yüzünü asıp çevirdi" (Sûresi) A'mâ olan İbn Ümmi Mektûm hakkında nazil olmuştur. Rasûlullah (sa)'a gelip "Ey Allah'ın elçisi beni irşad et." demeye başlamış. Rasûlullah (sa)'ın yanında da müşriklerin büyükleri (ileri gelenlerinden birisi varmış. Rasûl-i Ekrem îbn Ümmi Mektûm'dan yüz çevirip diğerine yönelmiş İbn Ümmi Mektûm: "Söylediğimde bir sakınca mı var?" diye sormuş da Hz. Peygamber (sa): "Hayır." buyurmuş ve işte bunun hakkında nazil olmuş.[3]
Avfî kanalıyla İbn Abbâs'tan rivayette o şöyle demiştir: Rasûlullah (sa), Utbe ibn Rabîa, Ebu Cehl ibn Hişâm ve Abbâs ibn Abdülmuttalib'le konuşurken -onlara fazla ilgi gösteriyor ve iman etmelerini hırsla istiyordu- o esnada Abdullah ibn Ümmü Mektûm adındaki kör bir adam gelip onlarla birlikte yürüdü. Hz. Peygamber (sa), onlarla alçak sesle (veya onlarla özel olarak) konuşuyordu. Abdullah ise Hz. Peygamber (sa)'in yanında, O'ndan Kur'ân'dan bir şeyler okumasını istiyor ve: "Ey Allah'ın elçisi, Allah'ın sana öğrettiğinden sen de bana öğret." diyordu. Rasûlullah (sa) ondan uzaklaşıp yüzünü astı, geri döndü ve onun sözünden hoşlanmadı, öbürlerine yöneldi. Konuşmasını bitirip de ailesine doğru gitmek üzere ayrıldığında Allah Tealâ O'nun görme gücünü kaldırdı ve başını önüne eğdirdi, sonra da "Yüzünü asıp çevirdi, kendisine a'mâ geldi diye. Ne bilirsin belki de o temizlenecekti. Yahut öğüt alacaktı da bu kendisine fayda verecekti..." âyetlerini indirdi. Onun hakkında bu âyetler inince Hz. Peygamber (sa) kendisine ikramda bulundu, onunla konuştu, "İhtiyacın var mı? Bir şey istiyor musun?" dedi. Onun yanından ayrılırken de tekrar: "Bir ihtiyacın var mı?" diye sordu. Bu, Allah Tealâ'nın: "Ama kendini müstağni gören, işte sen onu karşına alıyorsun. Halbuki onun temizlenmesinden sana ne..." âyetlerinin indirilmesi üzerineydi.[4]
İbn Kesîr de bu rivayeti İbn Cerîr'den rivayetle verdikten sonra ğarib ve münker olduğunu ve isnadı hakkında konuşulduğunu (isnadının zayıf olduğunu) da ilâve eder.[5]
Başka bir rivayette Hz. Peygamber (sa)'in o sırada konuştuğu Kureyş büyüklerinden Abbâs ibn Abdülmuttalib'in yerine Ümeyye ibn Halef ve Übeyy ibn Halefin isimleri verilmiştir.[6]
Mukatil'in de içlerinde bulunduğu bir cemaat Abdullah ibn Ümmi Mektûm'un Hz. Peygamber (sa)'e iman etmek üzere geldiği, Hz. Peygamber (sa)'in ise onunla meşgul olmak yerine ondan yüz çevirerek konuşmakta olduğu
Kureyş müşrikleriyle meşgul olmayı tercih ettiği ve bu âyet-i kerimelerin bunun üzerine nazil olduğu görüşündedirler.[7]
Katâde'den gelen rivayette İbn Ümmü Mektûm'un adı Abdullah ibn Zaide ibn Ümmi Mektûm olarak verilirken konuştuğu müşriğin de Kureyş'in ileri gelenlerinden Ümeyye ibn Halef olduğu belirtilmiştir.[8] Bu İbn Ümmi Mektûm'un isminin Amr ibn Kays ibn Zaide veya Abdullah ibn Amr olduğu da söylenmiştir[9] ve Hz. Hadice'nin dayısının oğludur.[10]
5. Amma kendisini müstağni gören;
6..İşte sen onu karşına alıyorsun.
Süfyan'dan rivayete göre bu âyet-i kerimeler Hz. Abbâs (ibn Abdülmuttalib hakkında nazil olmuştur.[11]
17. Canı çıksın o insanın ki ne de nankördür o!
Dahhâk'in İbn Abbâs'tan rivayetine göre Utbe ibn Ebî Leheb hakkında nazil olmuştur. Babasına kızarak iman etmişken Necm Sûresi nazil olunca irtidad etmiş ve: "Bütün Kur'ân'a iman ettim, ama Necm hariç." demiş ve Allah Tealâ da onun hakkında bu âyet-i kerimeyi indirmiş.[12] Bu Utbe'nin, Hz. Peygamber (sa)'in bedduası üzerine bir kervanla yolda iken bir arslan tarafından parçalanarak öldüğü rivayet olunur.[13]
37. O gün herkesin kendine yeter bir işi vardır.
Ebu Saîd ibn Ebî Amr kanalıyla Enes ibn Mâlik'ten rivayete göre Hz. Aişe, Hz. Peygamber (sa)'e: "Bizler çıplak olarak mı hasredileceğiz?" diye sormuş. Hz. Peygamber (sa): "Evet." buyurunca da "Vay ut yerimizden'" demiş işte bunun üzerine Allah Tealâ "O gün herkesin kendine yetecek bir işi vardır." âyet-i kerimesini indirmiş.[14]
[1] İbnu'l-Cevzî, age. k,26.
[2] Kurtubi, age. xix,i38.
[3] Tirmizî, Tefsîru'I-Kur'ân, Abese, 80/1, hadis no: 3331.
[4] Taberî, age. xxx,33.
[5] İbn Kesîr, age. VII1343.
[6] İbnu'l-Cevzî, age. ix,26.
[7] İbnu’l-Cevzî, age. ix,27.
[8] Taberi, age. xxx,33.
[9] İbnul-Cevzî,age.ix,27.
[10] Alûsî, age. XXX,39.
Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/934-935.
[11] Taberî, age. xxx,34.
Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/935.
[12] Kurtubî, age. xix,i42.
[13] Alûsî. age. xxx,43.
Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/935.
[14] Vahidî, age. s. 324.
Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/935.
