Fâizin adını (gerçek, mulhak, komisyon, ceza, fark, enflasyon farkı, kredi vb. isimlerle) değiştirmekle mahiyeti değişmiş olmuyor, sadece fâiz almak isteyen kimselerin aradıkları bahane kılıfını hazır hale getirmiş olurlar.
Anlaşılan tutarın haricinde zamanında ödemesi yapılamadığı için süreyi (yeni muhlet verib) , uzatıb tutarı (borcu, miktarı) arttırmaya cahiliyyedeki yaygın işlenen fâizin çeşitlerinden nesîe (ribe'n-nesîe) fâizi denir.
İbn Ruşd el-Hafîd (Ö. 52O/1I26), cahiliyye ribâsı adını verdiği, İslâm'ın çıkışından önce cereyan eden ribâyı şöyle belirler:
"Cahiliyye ribâsı, üzerinde ittifak edilen ribâ çeşidi olub yasaklanmıştır. Onlar fazlasını almak üzere ödünç veriyorlar ve vâde tanıyorlardı. Bu işlem şöyle oluyordu; borçlu alacaklıya, 'bana vâde tanı, ben de sana olan borcumu arttırayım' diyordu. İşte Peygamber'in Veda Haccındaki sözlerinde kasdettiği bu ribâdır." (İbn Ruşd, Bidâyetu'l-Muctehid, c. II, sf: 111)
İbn Cerîr et-Taberî (Ö. 310/922) tefsirinde cahiliyye ribâsı hakkında şunları söyler :
"Cahiliyye arabları şöyle diyordu; Allah'ın kullarına helal kıldığı alım-satım (bey') ribâ gibidir. Ödeme tarihi gelen borçlu, alacaklısına, «bana va'deyi arttır, ben de borcumu arttırayım» der, bunu yaparlarsa kendilerine, işte helal olmayan ribâ budur, denilince de şöyle cevab verirlerdi: Bizim için, malı (mebîi) ilk defa satarken satış bedelini arttırmakla, bu malın veresiye satılması hâlinde, vadesinde ödenmeyen borcu, yeni bir vade tanıyarak arttırmak arasında hiçbir fark yoktur." (İbn Cerir et-Taberî, Tefsir, c. III, sf: 103, 104; eş-Şevkânî, Fethu'l-Kadîr, c.l, sf: 295)
Bu yanılma onların «Alım - satım da ancak ribâ gibidir» (Bakara 275) demelerinden ileri gelir. Halbuki, Allah bu iki muameleyi birbirinden ayırarak «Allah alış - verişi helal ribâyı ise haram kılmıştır» (Bakara 275) buyurmuştur.
“Ey iman edenler! ribayı öyle kat kat arttırılmış olarak yemeyin.” (Âl-i İmean 130)
