Çevrimdışı
HANGİ KONULARDA KATİ HÜKÜM VERİLMEZ
1- Bir konuda şüphe varsa kati hüküm verilmez.
Kaide: Şekle yakin zail olmaz:
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Müslümanlardan, elinizden geldiği kadar cezaları düşürünüz. Eğer bir çıkış yolu varsa onu serbest bırakınız; zira imamın affetmek hususunda hata etmesi, cezayı tatbik etmek hususunda hata etme*sinden daha hayırlıdır. (Tirmizi)
2- Bir konuda zan varsa kati hüküm verilmez. Çünkü zan kati değildir.
Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
Onların çoğu, zandan başka bir şeye tâbi olmamaktadırlar; oysa zan, hiçbir şekilde hakkın yerini tutmaz. Allah, onların yaptıklarına elbette hakkıyla vâkıftır. (Yunus:36)
Halbuki onların bu hususta hiçbir bilgileri yoktur. Onlar sadece zanna tâbi oluyorlar; zan ise, haktan hiçbir şey sağlamaz. (Necm:28)
Vehb, Rasulullah (s.a.s) den şöyle rivayet ediyor: 'Zandan sakınınız. Çünkü zan sözlerin en yalan olanıdır.
(Ahmed (2/245-287-312-342) Buhari (6066-6724) Müslim (2563)
3- Bir meselede ihtimal varsa kati hüküm verilmez.
Fetavayi Tatarhaniyede şöyle geçer: Tekfir hükmü verilirken ihtimaller göz önünde bulundu-rulmalıdır. Tekfir etmede yada küfür hükmü vermede acele edilmemelidir. Çünkü tekfir cezalandırmanın nihayi noktasoıdır. İhtimallerin olduğu bir hususda böyle kesin kati hüküm verilmez.
4- Bir meselenin tevili mümkünse kati hüküm verilmez.
Kadı İyad şöyle demiştir:
“Kadı Ebu Bekir şöyle dedi: “Vad-vaid (ceza müka-fat), Allah’ı görme, filleri yaratma meseleleri ve buna benzer ince meseleleri te’vil edenleri tekfir etmemek çok açıktır. Çünkü bu konudaki cehalet Allah hakkındaki cehalet gibi değildir. Ve Müslüman alimler de bu konuda cahil olan kimseyi tekfir konusunda icma etmemişlerdir.” (Eş-şifa c: 2 s: 1086)
El-Bazezaziye’de şöyle geçer: Bir kimse küfrü gerektiren bir şeyi bilerek ve kendi iradesiyle tevile mahal kalmayacak şekilde söylerse tekfir edilir.
5- Bir söz veya amel çift manaya geliyorsa kati hüküm verilmez.
El-hulasada şöyle geçer: Bir meselede tekfiri gerektiren birçok yön varsa bir yönde tekfiri engelliyorsa buda müslümandan sadır olmuşsa küfür olmadığı yönüne itibar edilmelidir. Müslümanda aslolan islamdır.
6- Varsayımla kati hüküm verilmez.
Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
«Gerçekte biz seni 'aklî bir yetersizlik' içinde görmekteyiz ve doğrusu biz senin yalancılar olduğunu da sanmaktayız.»(Araf:66)
«Sen, yalnızca benzerimiz olan bir beşerden başkası değilsin ve biz senin gerçekte yalancılardan olduğunu sanmaktayız.»(Şuara: 186)
“O durumda siz onu dillerinizle aktardınız ve hakkında bilginiz olmayan şeyi ağızlarınızla söylediniz ve bunu kolay sandınız; oysa o Allah katında çok büyük (bir suç)tür.” (Nur: 15)
7- Olasılıkla kati hüküm verilmez.
Hz. Ali (r.a) anlatıyor: "'Resûlullah (s.a.s) beni Yemen'e kadı olarak gönderdi. O sıralarda henüz yaşım küçüktü, kazayı (hüküm vermeyi) bilmiyordum:
Allah kalbine hidayet koyacak ve delili de sâbit kılacak. Yanına iki hasım geldiği vakit, birinciyi dinlediğin gibi, diğerini de dinlemeden sakın hüküm verme. Böyle yapman (daha isabetli) karar vermen için gereklidir!" buyurdular. (Kutubu Sitte)
8- Heva ve hevesle yani nefsine göre kati hüküm verilmez.
Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
Rabbından apaçık bir delil üzerinde olan kimse, kötü ameli kendisi için süslenilen ve heveslerine uyan kimse gibi olur mu?(Muhammed:14)
Hakkı yalanlamışlar ve kendi heva ve heveslerine tâbi olmuşlardır. Halbuki her iş bir gayede sona erer. (Kamer: 3)
9- Bilinmeyen bir meseleye kati hüküm verilmez.
“Bilmediğin şeyin ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve gönül, bunların hepsi o yaptığından sorumludur.”(İsra:36)
İbni Abbas (r.a): 'Kim bilmediği bir hususta fetva verirse, o fetvanın günahı fetvayı veren kimsenin üzerinedir. (Ebu Davud (3657) İbni Mace (53) Darimi (1/57–58)
Fetavayi hindiye de şöyle geçer: Bir kimse bilmeyerek küfür alameti olan zunnar kuşanırsa tekfir edilmez. Ancak öğretildikten sonra takmaya devam ederse tekfir edilir.
Ebû Muti Ebû Hanîfeye (r.a.) şöyle dedi:
-Şirk diyarında bulunan. İslâm'ı mücmel olarak kabul eden, farzları ve amelleri bilmeyen, kitabı ve İslâm'ın icaplarını ikrar etmediği halde Allah'ı ve îmanı kabul eden, fakat îmanın icaplarını ikrar etmeyerek ölen kimse mü'min midir? diye sordum. İmam
-Evet, dedi. Ben de:
-Eğer îmanı kabulden başka bir şey bilmez, amel etmez ve ölürse? diye sordum.
-O, mü'mindir, dedi. (Fıkhul-Ebsat)
10- Gayb olan bir meseleye kati hüküm verilmez.
Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
“Gaybın anahtarları O’nun katındadır. O’ndan başkası onu bilemez. Karada ve denizde olanı yalnız O bilir.”( En'am: 59)
11- Açık olmayan kapalı olan bir meseleye kati hüküm
verilmez.
Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
“Öyleyse hakkında bilgin olmayan şeyi benden isteme. Gerçekten ben, cahillerden olmayasın diye sana öğüt veriyorum." (Hud: 46)
Haydi siz, bilginiz olan hususlarda münakaşa eden kimselersiniz; fakat bilginizin olmadığı husus-larda niçin münakaşa ediyorsunuz? Oysa Allan (her şeyi) bilir de siz bilemezsiniz. (Ali-imran 66)
12- Olmamış, vuku bulmamış bir duruma kati hüküm verilmez.
Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
Hakkında bilgin olmayan şeyin ardına düşme; çünkü kulak, göz ve kalb, bunların hepsi ondan sorumludur. (İsra:36)
13- Haram olan bir meseleyi işleyen kişi işlediği haramı helal saymadıkça ya da onu meşrulaştırmadıkça hakkında kati hüküm verilmez.
İmam Tahavi şöyleder: Müslümanlardan biri haramı helal saymadıkça tekfir etmeyiz.
1- Bir konuda şüphe varsa kati hüküm verilmez.
Kaide: Şekle yakin zail olmaz:
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Müslümanlardan, elinizden geldiği kadar cezaları düşürünüz. Eğer bir çıkış yolu varsa onu serbest bırakınız; zira imamın affetmek hususunda hata etmesi, cezayı tatbik etmek hususunda hata etme*sinden daha hayırlıdır. (Tirmizi)
2- Bir konuda zan varsa kati hüküm verilmez. Çünkü zan kati değildir.
Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
Onların çoğu, zandan başka bir şeye tâbi olmamaktadırlar; oysa zan, hiçbir şekilde hakkın yerini tutmaz. Allah, onların yaptıklarına elbette hakkıyla vâkıftır. (Yunus:36)
Halbuki onların bu hususta hiçbir bilgileri yoktur. Onlar sadece zanna tâbi oluyorlar; zan ise, haktan hiçbir şey sağlamaz. (Necm:28)
Vehb, Rasulullah (s.a.s) den şöyle rivayet ediyor: 'Zandan sakınınız. Çünkü zan sözlerin en yalan olanıdır.
(Ahmed (2/245-287-312-342) Buhari (6066-6724) Müslim (2563)
3- Bir meselede ihtimal varsa kati hüküm verilmez.
Fetavayi Tatarhaniyede şöyle geçer: Tekfir hükmü verilirken ihtimaller göz önünde bulundu-rulmalıdır. Tekfir etmede yada küfür hükmü vermede acele edilmemelidir. Çünkü tekfir cezalandırmanın nihayi noktasoıdır. İhtimallerin olduğu bir hususda böyle kesin kati hüküm verilmez.
4- Bir meselenin tevili mümkünse kati hüküm verilmez.
Kadı İyad şöyle demiştir:
“Kadı Ebu Bekir şöyle dedi: “Vad-vaid (ceza müka-fat), Allah’ı görme, filleri yaratma meseleleri ve buna benzer ince meseleleri te’vil edenleri tekfir etmemek çok açıktır. Çünkü bu konudaki cehalet Allah hakkındaki cehalet gibi değildir. Ve Müslüman alimler de bu konuda cahil olan kimseyi tekfir konusunda icma etmemişlerdir.” (Eş-şifa c: 2 s: 1086)
El-Bazezaziye’de şöyle geçer: Bir kimse küfrü gerektiren bir şeyi bilerek ve kendi iradesiyle tevile mahal kalmayacak şekilde söylerse tekfir edilir.
5- Bir söz veya amel çift manaya geliyorsa kati hüküm verilmez.
El-hulasada şöyle geçer: Bir meselede tekfiri gerektiren birçok yön varsa bir yönde tekfiri engelliyorsa buda müslümandan sadır olmuşsa küfür olmadığı yönüne itibar edilmelidir. Müslümanda aslolan islamdır.
6- Varsayımla kati hüküm verilmez.
Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
«Gerçekte biz seni 'aklî bir yetersizlik' içinde görmekteyiz ve doğrusu biz senin yalancılar olduğunu da sanmaktayız.»(Araf:66)
«Sen, yalnızca benzerimiz olan bir beşerden başkası değilsin ve biz senin gerçekte yalancılardan olduğunu sanmaktayız.»(Şuara: 186)
“O durumda siz onu dillerinizle aktardınız ve hakkında bilginiz olmayan şeyi ağızlarınızla söylediniz ve bunu kolay sandınız; oysa o Allah katında çok büyük (bir suç)tür.” (Nur: 15)
7- Olasılıkla kati hüküm verilmez.
Hz. Ali (r.a) anlatıyor: "'Resûlullah (s.a.s) beni Yemen'e kadı olarak gönderdi. O sıralarda henüz yaşım küçüktü, kazayı (hüküm vermeyi) bilmiyordum:
Allah kalbine hidayet koyacak ve delili de sâbit kılacak. Yanına iki hasım geldiği vakit, birinciyi dinlediğin gibi, diğerini de dinlemeden sakın hüküm verme. Böyle yapman (daha isabetli) karar vermen için gereklidir!" buyurdular. (Kutubu Sitte)
8- Heva ve hevesle yani nefsine göre kati hüküm verilmez.
Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
Rabbından apaçık bir delil üzerinde olan kimse, kötü ameli kendisi için süslenilen ve heveslerine uyan kimse gibi olur mu?(Muhammed:14)
Hakkı yalanlamışlar ve kendi heva ve heveslerine tâbi olmuşlardır. Halbuki her iş bir gayede sona erer. (Kamer: 3)
9- Bilinmeyen bir meseleye kati hüküm verilmez.
“Bilmediğin şeyin ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve gönül, bunların hepsi o yaptığından sorumludur.”(İsra:36)
İbni Abbas (r.a): 'Kim bilmediği bir hususta fetva verirse, o fetvanın günahı fetvayı veren kimsenin üzerinedir. (Ebu Davud (3657) İbni Mace (53) Darimi (1/57–58)
Fetavayi hindiye de şöyle geçer: Bir kimse bilmeyerek küfür alameti olan zunnar kuşanırsa tekfir edilmez. Ancak öğretildikten sonra takmaya devam ederse tekfir edilir.
Ebû Muti Ebû Hanîfeye (r.a.) şöyle dedi:
-Şirk diyarında bulunan. İslâm'ı mücmel olarak kabul eden, farzları ve amelleri bilmeyen, kitabı ve İslâm'ın icaplarını ikrar etmediği halde Allah'ı ve îmanı kabul eden, fakat îmanın icaplarını ikrar etmeyerek ölen kimse mü'min midir? diye sordum. İmam
-Evet, dedi. Ben de:
-Eğer îmanı kabulden başka bir şey bilmez, amel etmez ve ölürse? diye sordum.
-O, mü'mindir, dedi. (Fıkhul-Ebsat)
10- Gayb olan bir meseleye kati hüküm verilmez.
Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
“Gaybın anahtarları O’nun katındadır. O’ndan başkası onu bilemez. Karada ve denizde olanı yalnız O bilir.”( En'am: 59)
11- Açık olmayan kapalı olan bir meseleye kati hüküm
verilmez.
Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
“Öyleyse hakkında bilgin olmayan şeyi benden isteme. Gerçekten ben, cahillerden olmayasın diye sana öğüt veriyorum." (Hud: 46)
Haydi siz, bilginiz olan hususlarda münakaşa eden kimselersiniz; fakat bilginizin olmadığı husus-larda niçin münakaşa ediyorsunuz? Oysa Allan (her şeyi) bilir de siz bilemezsiniz. (Ali-imran 66)
12- Olmamış, vuku bulmamış bir duruma kati hüküm verilmez.
Allah (c.c) şöyle buyuruyor:
Hakkında bilgin olmayan şeyin ardına düşme; çünkü kulak, göz ve kalb, bunların hepsi ondan sorumludur. (İsra:36)
13- Haram olan bir meseleyi işleyen kişi işlediği haramı helal saymadıkça ya da onu meşrulaştırmadıkça hakkında kati hüküm verilmez.
İmam Tahavi şöyleder: Müslümanlardan biri haramı helal saymadıkça tekfir etmeyiz.
