Îbadîyye fırkası, Haricilerin musluman sayılan fırkalarından biridir.
Abdullah b. Îbad'a tâbi olanlardır. Bu gurub, Haricîlerin en ılımlı olanı, düşünce bakımından îslâm cemaatine en yakını, sapıklık ve aşırılıktan en uzak olanıdır. Bu sebeble İbadiye fırkası, uzun zaman yaşayabilmiştir. Bunların te'lif ettikleri güzel fıkıh kitabları vardır. İçlerinden seçkin âlimler çıkmıştır. İbadiye'nin bir kısmı, Fas'daki Batı Sahra'nın vakalarında, diğer bir kısmı da Zengibar'da yaşamaktadır.
Bu fırkanın, kendilerine ait fıkhı görüşleri vardır. Hatta Mısır kanunları miras konusunda bunların bazı görüşlerini almıştır. Meselâ: Azad etme velayetinden dolayı mirasçı olmayı en son mirasçı olma sebebi kabul etmiştir. (Efendisi tarafından azad edilen köle ölür de ceride başka mirasçısı bulunmazsa malına, daha önce kendisini azad eden efendisi mirasçı olur.) Halbuki diğer dört mezheb azad etme velayetinden dolayı mirasçı olmayı, neseb yoluyla mirasçı olanların hemen peşinden saymış, mirasçıların kendilerine düşen paylarını almalarından sonra artan kısmı, hısımlık yoluyla mirasçı olan karı veya kocaya tekrar ilâve' etmeyib, onu azad etme velayeti olan şahsa vermiştir.
İbadiye'nin Belli Başlı Görüşlerinden Bazıları:
a) Bunlara göre, kendilerine karşı çıkan müslumanlar, ne mu'mindir ne de muşrik. Bunları «inkarcılar» diye adlandırırlar. İbadiye, kendilerine karşı çıkan müslümanlara şöyle derler:
«Onlar, ni'metleri inkâr edenlerdir, yoksa itikaden kâfir olanlar değildir. Çünkü onlar, Allah'ı inkâr etmemişlerdir. Fakat 'Allah'a karşı olan vazifelerinde kusur işlemişlerdir.»
b) Kendilerine karşı çıkan müslümanlarm kanını akıtmak haramdır. Üzerinde yaşadıkları topraklar îslâm ve tevhid toprağıdır. Ancak, iktidarın ordularının üzerinde yaşadığı topraklar mustesnadır.
Fakat îbadiye bu görüşlerini açıklamazlar, muhaliflerinin topraklarının dar-ı îslâm olduğunu ve kanlarının akıtılmasının haram olduğunu gizlerler.
c) İbadilerle savaşan müslümanlarm mallarından sadece atlar, silahlar ve harb malzemeleri, ganimet malı olarak helâldir, diğerleri haramdır. Bunun için îbadiler, kendileriyle savaşanlardan aldıkları altın ve gümüşleri geri iade ederlerdi.
d) İbadilere karşı çıkanların şahidlikleri caizdir, onlarla evlenilir ve miras alınır, verilir.
Bunlardan anlaşıldığına göre İbadiler, mûtedil davranmakta, muhaliflerine insaf gözüyle bakmaktadırlar.
(İslamda Siyasî ve İtikadî Mezhebler Tarihî, Prof. Muhammed Ebu Zehra, Hisar Yayınevi: 1/92-93)
Çevrimdışı
