I
Çevrimdışı
بســـم الله الرحمن الرحيم
Mezarlar Konusunda Bid'at Olan Gelenekle r
Bunun dışında mezar ve mezarlıklarla ilgili olarak sonradan ortaya atılmış, bid'at nitelikli çeşitli gelenekle r vardır ki, başlıcaları şunlardır:
1 - Mutlak anlamda mezarlar yanında namaz kılmak, oraları mescid yapmak.
Elimizde Peygamber imizin bu davranışları tümü ile yasaklandığını, bunlarla ilgili sert ifadeler kullandığını belirten çok sayıda sağlam kaynaklı belge vardır. Bu arada mezarlar üzerine mescid yapmayı, değişik mezhepler e bağlı çok sayıda ilim adamımız, bu konudaki hadisler uyarınca açıkça sakıncalı saymışlardır.
Bu alimler arasından bizim mezhebimi zin bağlıları ile İmam-ı Malikî'nin ve İmam-ı Şafiî'nin bazı taraftarl arı bu işi açıkça haram sayarken, diğer bir gurup bilgin bunun mekruh olduğunu söylemişlerdir. Yalnız bu işi mekruh sayanların, bu sözleri ile hafif mekruhluğu (Kerahat-i Tenzihiye) mu, yoksa harama yakın mekruhluğu (Kerahat-i Tahrimiye) mu kasdettik lerini bilemiyor um. Görüş farklarının niteliği ne olursa olsun, bu işin harama yakın anlamda mekruh olduğu kesindir. Çünkü Müslim'in bildirdiğine göre, sahabiler den Cundub b. Abdullah Becelî (Allah ondan razı olsun) şöyle diyor:
“Peygamber Efendimiz in (salât ve selâm üzerine olsun) vefatından beş gün önce şöyle buyurduğunu işitmiştim:
“Aranızdan birinizin dostum olmasından Allah'a sığınırım. Çünkü Allah, İbrahim'i nasıl dost edindi ise beni de öyle dost edinmiştir. Fakat eğer aranızdan birini dost edinecek olsaydım, Ebu Bekir'i dost edinirdim . Haberiniz olsun, sizden önceki ümmetler peygamber lerinin mezarlarını mescid edinirler di. Dikkat edin de siz de benim mezarımı mescid edinmeyin iz. Bunu size kesinlikl e yasaklıyorum.” (Bkz. Müslim, Kitab, Mescid ve Namazlıklar H. No: 532, c. 1, s. 377, 378.)
Öte yandan Buharî ve Müslim'in bildirdik lerine göre Hz. Ayşe ile Abdullah b. Abbas (Allah her ikisinden de razı olsun) birlikte şöyle diyorlar:
“Peygamber imiz kendisine vahiy inince hemenceci k yüzüne bir gömlek örterdi ve sıkılınca bu gömleği yüzünden çıkarırdı. Bir defasında bu durumdayk en şöyle buyurdu:
“Allah'ın laneti yahudiler ile hristiyan ların üzerine olsun. Çünkü onlar Peygamber lerinin mezarlarını mescid edinmişlerdir.”
Peygamber imiz bu sözleri ile müslümanları yahudiler ve hristiyan lar gibi yapmamala rı konusunda uyarmak istiyordu .”
(Buhari, bu hadisi, birden çok yerde zikredmiş: Bkz. Kitab El-Salah, bab: 55, H. No: 435, 436; Müslim, Mescidler ve namazlıklar kitabı, Bab: Mezarlar üzerine bina yapmanın yasaklanm ası, H. No: 531.)
Yine Buharî ile Müslim'in birlikte Ebu Hureyre'ye (Allah ondan razı olsun) dayandırarak bildirdik lerine göre Peygamber imiz (salât ve selâm üzerine olsun) buyuruyor ki:
“Allah yahudiler ile hristiyan ların canını alsın! Onlar peygamber lerinin mezarlarını mescid edindiler .”
(Buharî, Namaz, kitabı, Bab: 55, H. No: 437; Müslim, Kitab, Mescidler; bab: Mezarlar üzerine bina (türbe) yapmanın yasaklığı, H. No: 530.)
Görüldüğü gibi Peygamber imiz, ömrünün son günlerinde mezarları mescid edinmeyi yasaklamış ve yine bu son günlerinde yahudi ile hristiyan ları bu yoldaki davranışları yüzünden lanetleye rek ümmetini onlar gibi yapmamala rı hususunda uyarmak istemiştir.
Nitekim Buharî ile Müslim'in bildirdiğine göre Hz. Ayşe (Allah ondan razı olsun) diyor ki:
“Peygamber imiz son hastalığı sırasında -ki o bu hastalıktan sonra bir daha iyileşip ayağa kalkmadı- şöyle buyurdu:
“Allah yahudiler ile hristiyan lara lanet etsin! Çünkü onlar peygamber lerinin mezarlarını mescid (mabed) edinmişlerdi.”
Eğer bu sebep olmasaydı, Peygamber imiz mezarını herkesin ziyaretin e açardı. Fakat bu takdirde oranın mescid edinilmes inden çekindi.”
Ahmed İbn Hanbel'in “Müsned” adlı hadis kaynağında Abdullah b. Mesud'a dayanarak bildirdiğine göre Peygamber imiz (salât ve selâm üzerine olsun) şöyle buyuruyor:
“İnsanların en kötüleri kıyamet koptuğu anda hayatta olanlar ile Peygamber lerin mezarlarını mescid (mabed) edinenler dir.” (Ahmed, El-Müsned, c. 1, s. 435.)
Yine İmam-ı Ahmed'in sahabiler den Zeyd b. Sabit'e dayanarak bildirdiğine göre Peygamber imiz:
“Allah yahudiler ile hristiyan lara lanet etsin. Çünkü onlar peygamber lerinin mezarlarını mescid (mabed) edindiler .” buyurmuştur.
(Ahmed, El-Müsned, c. 5, s. 184, 186; Hadisin ravileri arasında adı geçen Ukbe b. Abdurrahm an hadis kritercil erinin bir takımlarına göre kimliği bilinmeme ktedir. İbn Hibban ise onu güvenilirler arasında saymaktadır. (Bkz. Tehzib El-Tehzib, c. 7, s. 245; biy. No: 441, Fakat hadisin geri kalan ravileri güvenilirdirler.)
İmam-ı Ahmed'in, Ebu Davud'un, Tirmizî'nin ve Nesaî'nin bildirdiğine göre de ünlü sahabi İbn-i Abbas (Allah ondan razı olsun) diyor ki:
“Peygamber imiz mezarları ziyaret eden kadınları oraların üzerine mescid inşa edenleri ve kandil yakanları lânetlemiştir.”
(Ahmed, El-Müsned, c. 1, s. 229, 287, 324, 337; Ebu Davud, Kitab Cenazeler, bab, Kadınların mezarlıkları ziyaret etmeleri, H. No: 3236, Tirmizi, Kitab, Namaz, Bab, kabirleri mescit edinmenin keraheti-çirkinliği, sakıncası-, H. No: 320, Tirmizi, İbn Abbas'ın bu hadisini “hasen” olarak tanımlamaktadır. Hadisin bütün rivayet kanallarına ve rivayet edenlerin e baktığımızda hadis, hemen hemen sahihlik derecesin e erişir.)
Bu konudaki hadisleri n ve belgeleri n sayısı çoktur. Fakat hepsini ele alıp incelemen in yeri burası değildir.
Buna göre peygamber lerin, salih kişilerin, hükümdarların ve benzeri tanınmış şahsiyetlerin mezarları üzerine inşa edilmiş olan tüm mescidler i, kesinlikl e ya yıkarak veya başka bir yolla ortadan kaldırmak gerekir.
Bildiğime göre hiç bir tanınmış alim bu konuda farklı bir görüşe sahip değildir.
Yine tartışmasız olduğunu bildiğim bir başka hüküm böyle bir mescidde namaz kılmanın mekruh olduğudur.
Bizim mezhebimi ze göre ise bu konuda var olan yasaklama, lanet ve başka hadisleri n ışığında bu mescidler de kılınan namaz geçersizdir (sahih değildir). Böyle yerlerde tek mezar bulunduğu için bu konuda görüş ayrılığı yoktur.
(Muğnî'de şöyle zikredili yor: Kim mezarlıkta kabirler arasında bir mescit yaparsa bunun hükmü de kabir üzerine yapılanın hükmündedir. Yani, burada kılınan namaz caiz değildir. Bkz. a.g.e., c. 1, s. 720, 721: Müellifin Mecmu El-Fetavâ, c. 21, s. 304, 321, 323 ve c. 22, s. 194, 195; c. 27, s. 140.)
Bizim arkadaşlarımızın üzerinde mescid inşa edilmemiş olan mezarlıklarla ilgili görüşleri farklıdır. Namaz kılma yasağı bir arada bulunarak en az üç mezar için mi söz konusudur, yoksa çevresinde başka mezar bulunmaya n tek bir mezarın yanında da namaz kılınamaz mı?
Bu meselede “kılınır” diyen arkadaşlarımız olduğu gibi “kılınmaz” diyen arkadaşlarımızda vardır. (Bkz. Merdavî, El-İnsaf fî Ma'rife El-Racih, minel-Hilaf, c. 1, s. 490.)
Bu arada eğer bu mescidler in arsaları normal yollardan sağlanmayıp gasp edilmiş ise söz konusu yasak daha da ağırlaşır.
Meselâ; her hangi bir alimin, bir salih kişinin veya benzeri tanınmış bir şahsiyetin kamu yararına ayrılmış bir mezarlıkta bulunan kabri üzerinde mescid, medrese, kervansar ay veya ziyaret odası inşa edildiğini ve burada abdesthan e yapıldığını -yapılmasa da farketmez- düşünelim.
Böyle bir uygulama çok sayıda sakıncayı içerir ki, başlıcalarını şöyle sıralayabiliriz:
1 - Yetkili alimlerin ortak görüşüne göre kamu yararına ayrılmış mezarlıklardan bedeli ödenmeksizin ölü gömmek dışındaki amaçlar için yararlanm ak caiz değildir. Buna göre böyle yerlerde mescid, medrese veya kervansar ay inşa etmek mescidde ölü gömmek, mezarlıkta han hamam yapmak, halkın gelip geçmek için kullanmak ihtiyacında olduğu yollar üzerinde mescid inşa etmek gibidir.
2 - Bu işleri yapmak çoğunlukla mezarların deşilmesine ve müslüman ölülerin kemikleri nin dışarıya çıkarılmasına yol açar. Nitekim bu tür yerlerin çoğunda böyle olduğu görülmüştür.
3 - Müslim'in, sahabiler den Cabir b. Abdullah'a (Allah ondan razı olsun) dayanarak bildirdiğine göre Peygamber Efendimiz (salât ve selâm üzerine olsun) mezarlar üzerinde bina yapmayı yasaklamıştır.
(Müslim, Kitab, Cenazeler, bab: Kabirleri kireçleme ve üzerlerinde bina yapmanın yasaklanm ası, H. No: 970; Hadisin kaynakta yer alan sözleri şöyle: “Cabir'den: Allah Rasülü mezarları kireçlemeyi üzerlerine oturmayı ve üzerlerine bina yapmayı yasakladı.”)
4 - Müslüman mezarları arasında pislikler in birikim yeri olan abdesthan eler yapmak, mezarların yakın çevresini en çirkin şekilde işgal etmek olur. Özellikle bu abdesthan elerin çukurları doğrudan doğruya her hangi bir müslümanın mezarına açıldıkları takdirde bu çirkinlik daha iğrenç bir niteliğe bürünür.
5 - Mezarları mescidi (mabed) edinmek. Bunu yasaklaya n hadisleri n bir kısmını yukarda sıralamıştık.
6 - Mezarlıkta kandil veya mum yakmak. Peygamber Efendimiz (salât ve selâm üzerine olsun) böyle yapanları lânetlemiştir.
7 - Çoğu kere gördüğümüz gibi bu tür hareketle r sebebi ile yahudiler ile hristiyan ların bir çok söz, davranış ve adetlerin i taklit etme durumuna düşmek. Bunlardan başka daha bir çok sakıncalarda vardır.
Hz. İbrahim'in (selâm üzerine olsun) mezarı üzerindeki bina hicri 400 yılı dolaylarına kadar kapalı idi, oraya hiç kimse girmezdi. Söylendiğine göre hükümdar, bir kadının bu konuda görmüş olduğu bir rüya üzerine burayı açtı. Başka bir açıklamaya göre hristiyan lar, o yöreleri istilâ edince burayı açtılar. Oralar yeniden fethedild ikten sonra da söz konusu bina mescid olarak bırakıldı.
Fazilet ile tanınan hocalarımız, Peygamber imizin emrine uyarak ve yol açacağı günahtan çekinerek hem kendileri bu tür binalarda namaz kılmazlar ve hem de başkalarını böyle yerlerde namaz kılmaktan sakındırırlardı.
Bu tür ziyaret yerlerind e mum ve kandil yakmak da böyledir. Bu yasağa hiç bir alimin karşı çıktığını işitmedim. Böyle yerlere yapılan mum ve benzeri adakların yerine getirilme si caiz değildir, bu adaklar “günah adaklar” kapsamına girerler.
Mezarlar Konusunda Bid'at Olan Gelenekle r
Bunun dışında mezar ve mezarlıklarla ilgili olarak sonradan ortaya atılmış, bid'at nitelikli çeşitli gelenekle r vardır ki, başlıcaları şunlardır:
1 - Mutlak anlamda mezarlar yanında namaz kılmak, oraları mescid yapmak.
Elimizde Peygamber imizin bu davranışları tümü ile yasaklandığını, bunlarla ilgili sert ifadeler kullandığını belirten çok sayıda sağlam kaynaklı belge vardır. Bu arada mezarlar üzerine mescid yapmayı, değişik mezhepler e bağlı çok sayıda ilim adamımız, bu konudaki hadisler uyarınca açıkça sakıncalı saymışlardır.
Bu alimler arasından bizim mezhebimi zin bağlıları ile İmam-ı Malikî'nin ve İmam-ı Şafiî'nin bazı taraftarl arı bu işi açıkça haram sayarken, diğer bir gurup bilgin bunun mekruh olduğunu söylemişlerdir. Yalnız bu işi mekruh sayanların, bu sözleri ile hafif mekruhluğu (Kerahat-i Tenzihiye) mu, yoksa harama yakın mekruhluğu (Kerahat-i Tahrimiye) mu kasdettik lerini bilemiyor um. Görüş farklarının niteliği ne olursa olsun, bu işin harama yakın anlamda mekruh olduğu kesindir. Çünkü Müslim'in bildirdiğine göre, sahabiler den Cundub b. Abdullah Becelî (Allah ondan razı olsun) şöyle diyor:
“Peygamber Efendimiz in (salât ve selâm üzerine olsun) vefatından beş gün önce şöyle buyurduğunu işitmiştim:
“Aranızdan birinizin dostum olmasından Allah'a sığınırım. Çünkü Allah, İbrahim'i nasıl dost edindi ise beni de öyle dost edinmiştir. Fakat eğer aranızdan birini dost edinecek olsaydım, Ebu Bekir'i dost edinirdim . Haberiniz olsun, sizden önceki ümmetler peygamber lerinin mezarlarını mescid edinirler di. Dikkat edin de siz de benim mezarımı mescid edinmeyin iz. Bunu size kesinlikl e yasaklıyorum.” (Bkz. Müslim, Kitab, Mescid ve Namazlıklar H. No: 532, c. 1, s. 377, 378.)
Öte yandan Buharî ve Müslim'in bildirdik lerine göre Hz. Ayşe ile Abdullah b. Abbas (Allah her ikisinden de razı olsun) birlikte şöyle diyorlar:
“Peygamber imiz kendisine vahiy inince hemenceci k yüzüne bir gömlek örterdi ve sıkılınca bu gömleği yüzünden çıkarırdı. Bir defasında bu durumdayk en şöyle buyurdu:
“Allah'ın laneti yahudiler ile hristiyan ların üzerine olsun. Çünkü onlar Peygamber lerinin mezarlarını mescid edinmişlerdir.”
Peygamber imiz bu sözleri ile müslümanları yahudiler ve hristiyan lar gibi yapmamala rı konusunda uyarmak istiyordu .”
(Buhari, bu hadisi, birden çok yerde zikredmiş: Bkz. Kitab El-Salah, bab: 55, H. No: 435, 436; Müslim, Mescidler ve namazlıklar kitabı, Bab: Mezarlar üzerine bina yapmanın yasaklanm ası, H. No: 531.)
Yine Buharî ile Müslim'in birlikte Ebu Hureyre'ye (Allah ondan razı olsun) dayandırarak bildirdik lerine göre Peygamber imiz (salât ve selâm üzerine olsun) buyuruyor ki:
“Allah yahudiler ile hristiyan ların canını alsın! Onlar peygamber lerinin mezarlarını mescid edindiler .”
(Buharî, Namaz, kitabı, Bab: 55, H. No: 437; Müslim, Kitab, Mescidler; bab: Mezarlar üzerine bina (türbe) yapmanın yasaklığı, H. No: 530.)
Görüldüğü gibi Peygamber imiz, ömrünün son günlerinde mezarları mescid edinmeyi yasaklamış ve yine bu son günlerinde yahudi ile hristiyan ları bu yoldaki davranışları yüzünden lanetleye rek ümmetini onlar gibi yapmamala rı hususunda uyarmak istemiştir.
Nitekim Buharî ile Müslim'in bildirdiğine göre Hz. Ayşe (Allah ondan razı olsun) diyor ki:
“Peygamber imiz son hastalığı sırasında -ki o bu hastalıktan sonra bir daha iyileşip ayağa kalkmadı- şöyle buyurdu:
“Allah yahudiler ile hristiyan lara lanet etsin! Çünkü onlar peygamber lerinin mezarlarını mescid (mabed) edinmişlerdi.”
Eğer bu sebep olmasaydı, Peygamber imiz mezarını herkesin ziyaretin e açardı. Fakat bu takdirde oranın mescid edinilmes inden çekindi.”
Ahmed İbn Hanbel'in “Müsned” adlı hadis kaynağında Abdullah b. Mesud'a dayanarak bildirdiğine göre Peygamber imiz (salât ve selâm üzerine olsun) şöyle buyuruyor:
“İnsanların en kötüleri kıyamet koptuğu anda hayatta olanlar ile Peygamber lerin mezarlarını mescid (mabed) edinenler dir.” (Ahmed, El-Müsned, c. 1, s. 435.)
Yine İmam-ı Ahmed'in sahabiler den Zeyd b. Sabit'e dayanarak bildirdiğine göre Peygamber imiz:
“Allah yahudiler ile hristiyan lara lanet etsin. Çünkü onlar peygamber lerinin mezarlarını mescid (mabed) edindiler .” buyurmuştur.
(Ahmed, El-Müsned, c. 5, s. 184, 186; Hadisin ravileri arasında adı geçen Ukbe b. Abdurrahm an hadis kritercil erinin bir takımlarına göre kimliği bilinmeme ktedir. İbn Hibban ise onu güvenilirler arasında saymaktadır. (Bkz. Tehzib El-Tehzib, c. 7, s. 245; biy. No: 441, Fakat hadisin geri kalan ravileri güvenilirdirler.)
İmam-ı Ahmed'in, Ebu Davud'un, Tirmizî'nin ve Nesaî'nin bildirdiğine göre de ünlü sahabi İbn-i Abbas (Allah ondan razı olsun) diyor ki:
“Peygamber imiz mezarları ziyaret eden kadınları oraların üzerine mescid inşa edenleri ve kandil yakanları lânetlemiştir.”
(Ahmed, El-Müsned, c. 1, s. 229, 287, 324, 337; Ebu Davud, Kitab Cenazeler, bab, Kadınların mezarlıkları ziyaret etmeleri, H. No: 3236, Tirmizi, Kitab, Namaz, Bab, kabirleri mescit edinmenin keraheti-çirkinliği, sakıncası-, H. No: 320, Tirmizi, İbn Abbas'ın bu hadisini “hasen” olarak tanımlamaktadır. Hadisin bütün rivayet kanallarına ve rivayet edenlerin e baktığımızda hadis, hemen hemen sahihlik derecesin e erişir.)
Bu konudaki hadisleri n ve belgeleri n sayısı çoktur. Fakat hepsini ele alıp incelemen in yeri burası değildir.
Buna göre peygamber lerin, salih kişilerin, hükümdarların ve benzeri tanınmış şahsiyetlerin mezarları üzerine inşa edilmiş olan tüm mescidler i, kesinlikl e ya yıkarak veya başka bir yolla ortadan kaldırmak gerekir.
Bildiğime göre hiç bir tanınmış alim bu konuda farklı bir görüşe sahip değildir.
Yine tartışmasız olduğunu bildiğim bir başka hüküm böyle bir mescidde namaz kılmanın mekruh olduğudur.
Bizim mezhebimi ze göre ise bu konuda var olan yasaklama, lanet ve başka hadisleri n ışığında bu mescidler de kılınan namaz geçersizdir (sahih değildir). Böyle yerlerde tek mezar bulunduğu için bu konuda görüş ayrılığı yoktur.
(Muğnî'de şöyle zikredili yor: Kim mezarlıkta kabirler arasında bir mescit yaparsa bunun hükmü de kabir üzerine yapılanın hükmündedir. Yani, burada kılınan namaz caiz değildir. Bkz. a.g.e., c. 1, s. 720, 721: Müellifin Mecmu El-Fetavâ, c. 21, s. 304, 321, 323 ve c. 22, s. 194, 195; c. 27, s. 140.)
Bizim arkadaşlarımızın üzerinde mescid inşa edilmemiş olan mezarlıklarla ilgili görüşleri farklıdır. Namaz kılma yasağı bir arada bulunarak en az üç mezar için mi söz konusudur, yoksa çevresinde başka mezar bulunmaya n tek bir mezarın yanında da namaz kılınamaz mı?
Bu meselede “kılınır” diyen arkadaşlarımız olduğu gibi “kılınmaz” diyen arkadaşlarımızda vardır. (Bkz. Merdavî, El-İnsaf fî Ma'rife El-Racih, minel-Hilaf, c. 1, s. 490.)
Bu arada eğer bu mescidler in arsaları normal yollardan sağlanmayıp gasp edilmiş ise söz konusu yasak daha da ağırlaşır.
Meselâ; her hangi bir alimin, bir salih kişinin veya benzeri tanınmış bir şahsiyetin kamu yararına ayrılmış bir mezarlıkta bulunan kabri üzerinde mescid, medrese, kervansar ay veya ziyaret odası inşa edildiğini ve burada abdesthan e yapıldığını -yapılmasa da farketmez- düşünelim.
Böyle bir uygulama çok sayıda sakıncayı içerir ki, başlıcalarını şöyle sıralayabiliriz:
1 - Yetkili alimlerin ortak görüşüne göre kamu yararına ayrılmış mezarlıklardan bedeli ödenmeksizin ölü gömmek dışındaki amaçlar için yararlanm ak caiz değildir. Buna göre böyle yerlerde mescid, medrese veya kervansar ay inşa etmek mescidde ölü gömmek, mezarlıkta han hamam yapmak, halkın gelip geçmek için kullanmak ihtiyacında olduğu yollar üzerinde mescid inşa etmek gibidir.
2 - Bu işleri yapmak çoğunlukla mezarların deşilmesine ve müslüman ölülerin kemikleri nin dışarıya çıkarılmasına yol açar. Nitekim bu tür yerlerin çoğunda böyle olduğu görülmüştür.
3 - Müslim'in, sahabiler den Cabir b. Abdullah'a (Allah ondan razı olsun) dayanarak bildirdiğine göre Peygamber Efendimiz (salât ve selâm üzerine olsun) mezarlar üzerinde bina yapmayı yasaklamıştır.
(Müslim, Kitab, Cenazeler, bab: Kabirleri kireçleme ve üzerlerinde bina yapmanın yasaklanm ası, H. No: 970; Hadisin kaynakta yer alan sözleri şöyle: “Cabir'den: Allah Rasülü mezarları kireçlemeyi üzerlerine oturmayı ve üzerlerine bina yapmayı yasakladı.”)
4 - Müslüman mezarları arasında pislikler in birikim yeri olan abdesthan eler yapmak, mezarların yakın çevresini en çirkin şekilde işgal etmek olur. Özellikle bu abdesthan elerin çukurları doğrudan doğruya her hangi bir müslümanın mezarına açıldıkları takdirde bu çirkinlik daha iğrenç bir niteliğe bürünür.
5 - Mezarları mescidi (mabed) edinmek. Bunu yasaklaya n hadisleri n bir kısmını yukarda sıralamıştık.
6 - Mezarlıkta kandil veya mum yakmak. Peygamber Efendimiz (salât ve selâm üzerine olsun) böyle yapanları lânetlemiştir.
7 - Çoğu kere gördüğümüz gibi bu tür hareketle r sebebi ile yahudiler ile hristiyan ların bir çok söz, davranış ve adetlerin i taklit etme durumuna düşmek. Bunlardan başka daha bir çok sakıncalarda vardır.
Hz. İbrahim'in (selâm üzerine olsun) mezarı üzerindeki bina hicri 400 yılı dolaylarına kadar kapalı idi, oraya hiç kimse girmezdi. Söylendiğine göre hükümdar, bir kadının bu konuda görmüş olduğu bir rüya üzerine burayı açtı. Başka bir açıklamaya göre hristiyan lar, o yöreleri istilâ edince burayı açtılar. Oralar yeniden fethedild ikten sonra da söz konusu bina mescid olarak bırakıldı.
Fazilet ile tanınan hocalarımız, Peygamber imizin emrine uyarak ve yol açacağı günahtan çekinerek hem kendileri bu tür binalarda namaz kılmazlar ve hem de başkalarını böyle yerlerde namaz kılmaktan sakındırırlardı.
Bu tür ziyaret yerlerind e mum ve kandil yakmak da böyledir. Bu yasağa hiç bir alimin karşı çıktığını işitmedim. Böyle yerlere yapılan mum ve benzeri adakların yerine getirilme si caiz değildir, bu adaklar “günah adaklar” kapsamına girerler.
