E
Çevrimdışı
Şaz Hadis
İbnu's Salah (ö. 643/1245), şâz hadisi "Güvenilir bir râvinin, cemaatin rivayetine noksanlık veya ziyade ile sened veya metinde aykırı olarak rivayet ettiği hadis" şeklinde tanımlamaktadır. İbnu's Salah'ın Yunus b. Abdil-Ala'dan naklen bildirdiğine göre İmam Şâfîî (ö. 204/819), şâzı şöyle tanımlamıştır: "Şâz, güvenilir bir râvinin başkalarının rivayet etmediği hadis değil, güvenilir bir râvinin başkalarının rivayet ettikleri hadislere muhalif olarak rivayet ettiği hadistir. İbnu's-Salah, s. 68; Suyûtî, Ebü'l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, Şerhu elfiyeti'l-Irakî, I, 191-192.
Ebû Yalâ el-Halili (ö. 446/1054) ise şâzda muhalefet şartını aramamış, "sadece tek bir isnadı olan ve râvisi güvenilir olsun ya da olmasın bir isnadda tek kalan hadistir"şeklinde tarif etmiştir. İbnu's-Salah, s. 69.
El-Hâkim en-Nîsâbûrî (ö. 405/ 1014) ise şâzı şöyle tarif etmiştir: "Şâz, güvenilir râvilerden birinin rivayetiyle tek kaldığı hadistir. Bu hadisin mutâbi yoktur. Hâkim, Ma'rifetu ulûmi'l-hadis, 119; Suyûtî, Tedrib, s. 233.
İbn Hacer ise diğer muhaddislere oranla şâzın tanımını daha net bir şekilde orta koymuştur. Bu râvinin hadisine, ya zabt fazlalığı, yahut adet çokluğu, yahut da diğer tercih sebeplerinden birisi dolayısıyle kendinden daha üstün bir başka râvi yönünden muhalefet gerçekleşirse, daha üstün olana mahfuz, bunun karşıtına da şâz denir. İbn Hacer, Şerhu’n-Nuhbe, s. 78.
Hadiste şâzlık bazen metinde bazen de senedde olmaktadır. Senedde olan şâz hadise örnek olarak Ebû Dâvud (ö. 275/888), Tirmizî (ö. 279(892) ve İbn Mâce'nin (ö. 273/886) Sufyân b. Uyeyne (ö.198/813) – Amr b. Dinar (ö. 127/744) – Avsece – ve İbn Abbas (ö. 68/687) tarikiyle rivayet ettikleri şu hadis verilebilir:
“Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) zamanında bir adam vefat etti. Arkasında mirasçı olacak kimse bırakmadı. Yalnızca azad ettiği bir kölesi vardı. Hz. Peygamber (s.a.s) adamın mirasını o köleye verdi.”
Hammâd b. Zeyd (ö. 179/795), bu hadisi sahabi râvisi İbn Abbas'ı zikretmeksizin mürsel olarak rivayet etmiştir. Hammâd, sika bir râvidir. Bu rivayetiyle kendisi gibi sika olanlara muhalefet etmiştir. Böylece Hammâd’ın rivayeti şâz, Sufyân tarikindan gelen rivayet ise mahfuz olmuştur. İbn Hacer, s. 68-69; Suyutî, Şerhu elfiyeti'l-Irakî, I, 192.
İbnu's Salah (ö. 643/1245), şâz hadisi "Güvenilir bir râvinin, cemaatin rivayetine noksanlık veya ziyade ile sened veya metinde aykırı olarak rivayet ettiği hadis" şeklinde tanımlamaktadır. İbnu's Salah'ın Yunus b. Abdil-Ala'dan naklen bildirdiğine göre İmam Şâfîî (ö. 204/819), şâzı şöyle tanımlamıştır: "Şâz, güvenilir bir râvinin başkalarının rivayet etmediği hadis değil, güvenilir bir râvinin başkalarının rivayet ettikleri hadislere muhalif olarak rivayet ettiği hadistir. İbnu's-Salah, s. 68; Suyûtî, Ebü'l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, Şerhu elfiyeti'l-Irakî, I, 191-192.
Ebû Yalâ el-Halili (ö. 446/1054) ise şâzda muhalefet şartını aramamış, "sadece tek bir isnadı olan ve râvisi güvenilir olsun ya da olmasın bir isnadda tek kalan hadistir"şeklinde tarif etmiştir. İbnu's-Salah, s. 69.
El-Hâkim en-Nîsâbûrî (ö. 405/ 1014) ise şâzı şöyle tarif etmiştir: "Şâz, güvenilir râvilerden birinin rivayetiyle tek kaldığı hadistir. Bu hadisin mutâbi yoktur. Hâkim, Ma'rifetu ulûmi'l-hadis, 119; Suyûtî, Tedrib, s. 233.
İbn Hacer ise diğer muhaddislere oranla şâzın tanımını daha net bir şekilde orta koymuştur. Bu râvinin hadisine, ya zabt fazlalığı, yahut adet çokluğu, yahut da diğer tercih sebeplerinden birisi dolayısıyle kendinden daha üstün bir başka râvi yönünden muhalefet gerçekleşirse, daha üstün olana mahfuz, bunun karşıtına da şâz denir. İbn Hacer, Şerhu’n-Nuhbe, s. 78.
Hadiste şâzlık bazen metinde bazen de senedde olmaktadır. Senedde olan şâz hadise örnek olarak Ebû Dâvud (ö. 275/888), Tirmizî (ö. 279(892) ve İbn Mâce'nin (ö. 273/886) Sufyân b. Uyeyne (ö.198/813) – Amr b. Dinar (ö. 127/744) – Avsece – ve İbn Abbas (ö. 68/687) tarikiyle rivayet ettikleri şu hadis verilebilir:
“Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) zamanında bir adam vefat etti. Arkasında mirasçı olacak kimse bırakmadı. Yalnızca azad ettiği bir kölesi vardı. Hz. Peygamber (s.a.s) adamın mirasını o köleye verdi.”
Hammâd b. Zeyd (ö. 179/795), bu hadisi sahabi râvisi İbn Abbas'ı zikretmeksizin mürsel olarak rivayet etmiştir. Hammâd, sika bir râvidir. Bu rivayetiyle kendisi gibi sika olanlara muhalefet etmiştir. Böylece Hammâd’ın rivayeti şâz, Sufyân tarikindan gelen rivayet ise mahfuz olmuştur. İbn Hacer, s. 68-69; Suyutî, Şerhu elfiyeti'l-Irakî, I, 192.
