M
Çevrimdışı
"Onlara: 'Allah'ın indirdiğine uyun!' denilse, 'Hayır, biz atalarımızı üzerinde bulduğumuz (yol)a uyarız!' derler. Peki ama, ataları bir şey düşünmeyen, doğru yolu bulamayan kimseler olsalar da mı (atalarının yoluna uyacaklar)?" (2/Bakara, 170). Aklı olmayan kimsenin dini de yoktur: "Allah'ın izni olmadan hiç kimse inanamaz ve (Allah) pisliği (azabı ve rezilliği), akıllarını kullanmayanlara verir." (lO/Yunus, 100)
Bizden önce yaşayan atalarımızdan bize intikal eden mirasın içinde hem doğruların, hem de yanlışların olabileceğini kabullenmek gerekir. Bize intikal eden miras, hem bazı doğruları, hem de bazı eksiklik ve yanlışları içermektedir. Bu miras, çeşitli siyasi ve itikadi tartışmaların yoğun olduğu bir ortamda doğup yine çeşitli siyasi entrikalardan geçmek suretiyle bize ulaşmıştır. Bu mirasın intikalinde çok samimi kimseler olduğu gibi; çok bağnaz kimselerin de olduğunu unutmamalıyız. Bize intikal eden mirasın sahiplerinin de birer insan olduklarını, yanılabileceklerini kabul etmeliyiz. O halde bize intikal eden mirası analiz etmeden, araştırmadan, Kur'an ve sahih sünnet terazisinde tartmadan, nakil ve akıl sağlamalarından geçirmeden kabul etmemek gerekir.
İslam dünyasında insanlara, müslümanlara yön veren kimselerin değişmeyen dinin temel esaslarıyla değişen ve değişmesi gereken özellikleri ayırt edebilmesi ve kendilerini sürekli yenilemeleri gerekir. Dengelerin kısa sürede değiştiği bir dünyada mü'minlerin pasif kalmaları, tamamıyla nakilci/taklitçi/şerhçi ve düşünemeyen kimseler olmaları, din açısından üzücü bir olaydır. Böylesi bir tablonun sorumlusu, bu insanların kendileridir. Çünkü Allah, Kur'an'da hayra doğru değişmenin mutlak surette gerçekleştirilmesi gerektiğini beyan etmektedir: "Bir toplum, kendi durumlarını değiştirmedikçe şüphesiz Allah da onların durumunu değiştirmez. Allah bir kavme kötülük murad ettimi artık onu geri çevirecek . yoktur. Zaten onların, O'ndan başka koruyup kollayanları da yoktur." (Ra'd, 11)
Her konuda analizci, araştırıcı olmamız gerekir. Cahiliyye Araplarının yaptığı gibi hayra doğru değişmeye, yenilenmeye karşı olmak, ataların yolunu körü körüne taklit etmek demektir. Cahiliyye Araplarına tebliğ edilen gerçek dine karşı çıkanların tavrı, tamamıyla İslam'a karşı mücadele olmuştur. Ayet-i kerimelerde de sık sık atalar dinine körü körüne bağlılığın kötülüğünden söz edilir. Bu bağlılığın ne kadar tehlikeli olduğu vurgulanır. Bu tehlike, müslümanlar için de söz konusudur. Kur'an ve sünnete bağlı kalmakla birlikte, çağın dilini ve çağın gündemini kendi lehimize kullanmak zorundayız.
"Hayır, (ne bilgileri var, ne de kitapları.) Sadece: 'Biz, babalarımızı bir din üzere bulduk; biz de onların izinden gidiyoruz' dediler (Bütün delilleri bundan ibaret). İşte, böyle senden önce de hangi memlekete uyarıcı gönderdiysek, mutlaka oranın varlıklıları: 'Biz babalarımızı bir din üzerinde bulduk'.' biz de onların izlerine uyarız' derlerdi. Ben size, babalarınızı üzerinde bulduğunuz (din)den daha doğrusunu getirmişsem (yine mi bana uymazsınız)?' deyince, dediler ki: 'Doğrusu biz, sizinle gönderilen şeyi inkar ediyoruz.' Biz de. onlardan intikam aldık. Bak, yalanlayanların sonu nasıl oldu?" (43/Zuhruf, 21-25) "Onlar bir kötülük yaptıkları zaman: 'Babalarımızı bu yolda bulduk. Allah da bize bunu emretti' derler. De ki: 'Allah kötülüğü emretmez. Allah'a karşı bilmediğiniz şeyleri mi söylüyorsunuz?" (7/A'raf, 28)
Hz. Peygamber (s.a.s.), müşrik Araplara yepyeni bir din sunmamıştı. çağın ihtiyaçlarına cevap verecek bazı yenilikleriyle bu din; İbrahim (a.s.)'in ve ondan önceki peygamberlerin getirdiği Tevhidin/hak dinin aynısı idi. Ancak müşrikler İbrahim (a.s.)'in dininin kalıntıları ve kırıntıları üzerine atalarının hurafe ve batıl inanışlarının inşası ile yeni bir din çıkarmış, onların takipçileri de araştırıp soruşturmadan aynı şeyi taklit etmişlerdi. Allah'ın dinine isnad edilen bu yanlışlıkları ortadan kaldırmak için Allah Teala bir peygamber gönderdi. O'ndan sonra artık bir peygamber gelmeyecek ama, Hz. Muhammed (s.a.s.)'den bize kalan tertemiz ve dupduru iki kaynak var (Kur'an ve Sünnet). Bu iki kaynak, devamlı bulandırılmak istendi. İlkine kimse dokunamadı, çünkü onun her her şeye kadir bir koruyucusu var. "Kur' an 'ı kesinlikle Biz indirdik; elbette onu yine Biz koruyacağız." (l5/Hicr, 9).
Ancak, ikincisi için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Peygamberimiz (s.a.s.) bu konuda şöyle buyurur: "Kim Benim adıma yalan söylerse (hadis uydurursa) cehennemdeki yerine hazırlansın." (Buhari, İlim 38, Cenaiz 33, Enbiya, 50, Edeb 109; Müslim, Zühd 72; Ebu Davud, "ilim 4; Tirmizi, Fiten 70, İlim 8, 13, Tefsir 1, Menakıb 19; İbn Mace, Mukaddime 4; Darimı, Mukaddime 25, 46; Ahmed bin Hanbel, 2/47, 83, 133, 150, 159, 171). Buna rağmen insanlar bu kaynağı devamlı bulandırmaya çalışmış ve O'nun adına zaman zaman hadis uydurulmuştur. İslam toplumunun içinde bulunan münafıklar, İslam kisvesi altında müslümanların kafasına şüpheler sokmaya çalışmış; bunun yanında hadis uydurma cür'et ve cesaretinde bulunamayanlar da kanaatleri doğrultusunda hikaye, kıssa ve menkıbeler uydurarak kafalarına göre bir İslam şekillendirmeye çalışmışlardır.
Hikayecilerin İslam tarihinde yaygın bir yeri vardır. Hz. Ali, bu kıssacıları camiden kovmuş, onların bu yolla din kaynağını bulandırmasına izin vermemiş, ama ondan sonra yine bu olay devam ede gelmiştir. Felsefecilerin, Kelamcıların, tasavvufçuların kaynağa soktukları yanlışlar, halkın hikaye ve hurafelere düşkünlüğü, İslam'a vahiyden ayrı bir kimlik ortaya çıkardı. Her ne kadar, ana kaynakları bulandırmadan, dini eksiltme ve ona ilavelerde bulunma gibi cinayetleri işlemeden, sahih din anlayışı; her asırda az veya çok insan tarafından takip edilse de, genel halkın çoğunluğu vahyi yanlış anlamış insanlardı. (Abdurrahman Çobanoğlu, İslam'ın Anlaşılmasının Önündeki Engeller, s. 47-52 ) Bu konuda suçun büyüğü, halktan daha çok, onlara yanlış dini öğreten, ya da halkın yanlışlarını düzeltmeye çalışmayan etkili ve yetkililerde, şeyh, başkan, ağabey, hoca ve tebliğcilerdedir.
"Onlara, 'Allah'ın indirdiğine uyun' denildiğinde, 'hayır, biz atalarımızı üzerinde bulduğumuz yola uyarız' derler. Ya ataları bir şey düşünmeyen, doğru yolu bulamayan kimseler olsa da mı?" (2/Bakara, 170). Bizim dinimiz, acezelerin, meczupların dini değildir. Geleceği beklerken bu gününü unutanlar da bize yabancıdır. Atalarının dinleri, yaptıkları ile öğünmekle yetinenler de. Çünkü peygamber oğlu olmak bile kurtuluş için yeterli değildir. Dinimiz, geçmişin sanıkları ve tanıkları kaybolmuş davalarının kavgasından da ibaret değildir. Din, Allah'ın, Peygamberi vasıtasıyla bize bildirdiği, eksiği ve fazlası olmayan Kitapta yazılı olandır; Peygamber'in bize tebliğ ettiğinden ibarettir. Hz. Peygamber ve O'nun dostları, bize bu dinin pratiklerini göstermişler ve O'nun sahih sünneti tevarus edilerek bize ulaşmıştır.
Toplumların cahiliyye dönemlerinden kalma gelenekleri dinimizin bir parçası değildir. Kuşkusuz onların, tevhide/vahdaniyete karşı olmayanlarını koruyabilir ve geliştirebiliriz. Ancak, kendi atalarımızdan, ırkımızın ve halkımızın geleneklerinden gelen her özellik dinimizin bir parçasını oluşturmayacaktır. Atalarımızın yaşadıkları zaman, mekan ve şartlar farklıdır. Geçmiş zamanı tekrar etmek mümkün değildir: Biz bu gün Kur'an'ı, burada ve bu şartlarda yaşamak, onun için de eskiyi tekrar etmek değil; yeniden, Kur'an'da belirtilen sorumluluğumuzu asrın idrakine söyletmek zorundayız. Uzunca süren bir fetret döneminin, esaret, yoksulluk ve sapma döneminin ardından, bu gün dini anlama ve yaşama mücadelesinde yığınla İsrailiyat ve nefsimize kolay gelen, atalarımızın örflerinden yola çıkarak Kur'an'ı te'vil etmeye kalkışmak, bizi çok farklı maceralara sürükleyebilir. Bugünkü iletişim akışı içinde, medyanın; uzun boyluları cüce, cüceleri uzun boylu gösteren, hainleri kahraman, kahramanları hain olarak tanıtan konkav ve konveks aynaları arasında gerçeği yakalamak için yoğun çaba göstermek zorundayız.
Eskilerin 32 ya da 54 farzdan ibaret din telakkileri ile bu günü açıklamak mümkün değildir. Daha önceki dönemlerin siyasal ve sosyal şartları içinde şekillenen din anlayışının, günümüzde dini yeniden asli yapısına döndürme gayreti içindeki insanlar için kesin ve mutlak bir örnek teşkil etmesi düşünülemez. Ancak, tarihi bilgi ve belgeler, tarihi tecrübeler de hiçbir zaman görmezlikten gelinecek olaylar. değildir. Gelenekleri aynı ile tekrarlamaya çalışmak gibi, geleneklerden kesin olarak koparak, geçmişi, geçmişin birikim ve tecrübelerini görmezlikten gelmek de bize bir şey kazandırmaz; çok şey kaybettirir.
Tarih, övgü ya da sövgü kitabı değildir. Sanıkları ve tanıkları kaybolmuş bir davada kahramanlar ve hainler üretmek, bize bir şey kazandırmaz. Onlar, bizden önce gelip geçen bir topluluktu, onların yaptıkları onlara, bizim yaptıklarımız bizedir. Tarihi, bugünümüzü inşa ederken bir tecrübe alanı olarak ciddiye almamız gerekir. Kahramanlar üretmek adına ihanetleri görmezlikten gelmek, ihanetlerden söz ederken faziletleri görmezlikten gelmek, tarihte kalanlar için hiçbir şeyi değiştirmez; ama bize birçok şeyi kaybettirir. Tarihi, bu günlerini ispat için malzeme olarak kullananlar ve tarihi gerçekleri çarpıtanlar, hem kendi geleceklerini ve hem de toplumun geleceğini karartırlar. Zaman içinde doğruluğunu kanıtlamış, insanların ortak faziletini oluşturmuş, berraklaşmış değerlere elbette sahip çıkmak, dürüst herkes için ahlaki bir görevdir.
"İnsanlardan kimi de vardır ki, 'Allah'a ve ahiret gününe inandık' derler; oysa inanmamışlardır. Allah 'ı ve mü 'minleri aldatmaya çalışırlar. Halbuki yalnız kendilerini aldatırlar da farkında olmazlar. Onların kalplerinde hastalık vardır... Onlara 'yeryüzünde fesat (2/Bakara, 8-10). Nasıl, kimi zaman insanlar katil ruhlarının üstüne cihad elbisesi giyerek din adına cinayetler işleyebiliyorsa, kimi zaman da şeytan aklımızı çelip bize birtakım fantezileri din gibi göstererek onları kafamıza sokmaya çalışmaktadır.
"Onlar kalbimiz temizdir" diyerek kendilerini aldatmaktadırlar. Hayatlarına, dinlerine göre yön vermek yerine, hayatın içinde buldukları şeyleri kendileri için din haline getirmektedirler. İslam adına rasyonalizm, İslam adına demokrasi, İslam adına sağcılık, İslam adına solculuk, İslam adına Kemalizm, İslam adına laiklik... İslam'ın neyi kabul edip neyi kabul etmediğini nerede ise Allah'ın rızası değil; çağın icapları tayin etmekte ve çağın icaplarına göre te'vil edilmek suretiyle sürekli değişen bir din anlayışı ortaya çıkmaktadır.
Elbette Kur'an-ı Kerim, kıyamete kadar baki kalacağına göre, çağın getirdiği yeniliklere karşı İslam'ın mesajı olacaktır. Müslümanların bilgileri ve tecrübeleri geliştikçe Kur'ani anlayışları da gelişecektir. Ancak, burada çağın gereklerinden yola çıkarak Kur'an'ı te'vil etmek değil; Kur' an' dan yola çıkarak çağı yorumlayıp onu meşru bir yoruma tabi tutmak zorundayız. Reddettiğimiz şeyin doğrusunu, savunduğumuz şeyin delillerini ortaya koymamız gerekir.
Birinci yolda, yani çağın gereklerini din zannetmede bireyin aktif, entelektüel bir katılımı yoktur. Sadece dinini te'vil etmek suretiyle edilgen bir yola girmektedir. Şuurlu bir müslüman ise, İslami sorumluluk şuuru ile olayı yeniden yorumlamak ve onu tashih ederek ona yeni bir biçim vermek durumundadır. Sağcılığın dine eklenmesi, ya da Arap ülkelerindeki ve özellikle Libya'daki solcu müslümanlık iddiaları, dini te'vil gayreti, dini moda akımlarla sentez etme gayretini belgelemektedir.
Demek ki sentezcilik modası, sadece dini ırkla sentez etmek değil; dini şahsi kanaatlerimiz, lider ve örgütlerimizle ve de aynı zamanda, birtakım çağdaş felsefi akımlar, moda ideolojilerle, kavramlarla sentez etme gayretleri de gözükmektedir. Bütün bunlara karşı uyanık olmak zorundayız. Eğer her şeyi bu kadar birbirine karıştıracak olursak, sonra bu işin içinden çıkamayan insanlar, bal peteğindeki lafza-i celal yazısının hikmeti üzerinde gereğinden fazla kafa yorarak, imtihan olmak için geldikleri dünyanın gerçeklerinden koparlar ve sorumluluk duygusunu yitirerek inançlarını eyleme dönüştürme iradesini kaybederler.
Hacca giden biri teraziye el sürmemeli imiş. Artık o, Allah adamı olduğundan, dünya menfaati ile işi olmazmış. Kim uydurmuşsa ... İyi bir tüccar, nebilerle birlikte haşrolmayacak mı? Bizim dinimiz, bu dünya ile ilgilidir. Bize ahiretin sırlarını açıklar; ama ve bu dünyada yaşanmak üzere, bu dünyadaki insanlar için inmiştir.
Camide dünya kelamı konuşulmazmış. "Din nasihattir (nasihatten ibarettir)." (Müslim, İman 55; Ebu Davud, Edeb 67) diyen bir dinin tebliği, anlaşılması için dünya kelamı konuşmadan nasıl nasihatleşeceğiz? Caminin asr-ı saadetteki hayatın hemen her alanıyla ilgili fonksiyonu, dünyayı ve dünya kelamını dışlayarak nasıl İcra edilecektir? Din ve dünya işlerini birbirine karıştırmayacakmışız. Gerçeğini bilmediğimiz ahiret işlerine bu dünyayı nasıl karıştırabiliriz ki!? Bizim dinimiz konuşmamızı, ticaretimizi, ekonomik ve sosyal ilişkilerimizi, her şeyi kapsar. Yaptığımız ve yapmamız gerekirken yapmadığımız, söylediğimiz ve söylememiz gerekirken söylemediğimiz her şeyi!
Kimine göre din sadece vicdan özgürlüğü gibi bir şey. Bunlar din ve vicdan özgürlüğünün ayrı ayrı şeyler olduğunu bile bilmeyecek kadar zeka sorunu olan insanlar... Din Allah'la kul arasında imiş. Bu din, kimin dini ise, kim uydurdu ise ... Her din, kendi bağlılarını birbirleri arasında hukuk sahibi kılar. Onlarınki si şeytanın uydurduğu hayal aleminde olan bir din ... Elbette kimsenin kalbini yarıp bakmadık ama, Allah'ın kitabı Kur'an, müslümanları kardeş yapmak sureti ile birbirleri üzerinde hak sahibi yapmadı mı?
Dini dünya hayatının dışına itme iddiası, şeytanı bile güldüren bir komedi olsa gerekir. Allah, peygamberlerini bizim gibi birer beşer olan insanlardan seçip gönderdi. Dinin bütün hükümleri, bu dünya içindir, bu dünyada uygulanır. Ahiret, sadece geleceğe ilişkindir; cennet ve cehennem, bu dünyadaki amellerimizin sonucu olarak varacağımız yerdir. Bu gün yaşanacak gerçek, bu dünya ile ilgilidir. Öbür kısmı, haber verilen gerçektir. Dini dünya hayatından soyutlamak, dini yok etmekle eş anlamlıdır. Bu bir inkardır, küfürdür!
Onlar bilmedikleri bir dine iman ettiklerini sanıyorlar. Onu kendi gönüllerince süslüyor ve ona şeytanlarının söylediği şekilde bir muhteva kazandırıyorlar. Eski putperest toplumlarda zenginlerin kendi adlarına özel tanrılar, özel putlar edinmeleri gibi... Din, onlar için bir nazar muskası gibi bir şeydir. Kalplerinin temiz olduğunu sanıyorlar, ama şeytan kalplerine yuva yapmış. (Abdurrahman Dilipak, Bu Din Benim Dinim Değil, s.49-52)
(Alıntı)
Bizden önce yaşayan atalarımızdan bize intikal eden mirasın içinde hem doğruların, hem de yanlışların olabileceğini kabullenmek gerekir. Bize intikal eden miras, hem bazı doğruları, hem de bazı eksiklik ve yanlışları içermektedir. Bu miras, çeşitli siyasi ve itikadi tartışmaların yoğun olduğu bir ortamda doğup yine çeşitli siyasi entrikalardan geçmek suretiyle bize ulaşmıştır. Bu mirasın intikalinde çok samimi kimseler olduğu gibi; çok bağnaz kimselerin de olduğunu unutmamalıyız. Bize intikal eden mirasın sahiplerinin de birer insan olduklarını, yanılabileceklerini kabul etmeliyiz. O halde bize intikal eden mirası analiz etmeden, araştırmadan, Kur'an ve sahih sünnet terazisinde tartmadan, nakil ve akıl sağlamalarından geçirmeden kabul etmemek gerekir.
İslam dünyasında insanlara, müslümanlara yön veren kimselerin değişmeyen dinin temel esaslarıyla değişen ve değişmesi gereken özellikleri ayırt edebilmesi ve kendilerini sürekli yenilemeleri gerekir. Dengelerin kısa sürede değiştiği bir dünyada mü'minlerin pasif kalmaları, tamamıyla nakilci/taklitçi/şerhçi ve düşünemeyen kimseler olmaları, din açısından üzücü bir olaydır. Böylesi bir tablonun sorumlusu, bu insanların kendileridir. Çünkü Allah, Kur'an'da hayra doğru değişmenin mutlak surette gerçekleştirilmesi gerektiğini beyan etmektedir: "Bir toplum, kendi durumlarını değiştirmedikçe şüphesiz Allah da onların durumunu değiştirmez. Allah bir kavme kötülük murad ettimi artık onu geri çevirecek . yoktur. Zaten onların, O'ndan başka koruyup kollayanları da yoktur." (Ra'd, 11)
Her konuda analizci, araştırıcı olmamız gerekir. Cahiliyye Araplarının yaptığı gibi hayra doğru değişmeye, yenilenmeye karşı olmak, ataların yolunu körü körüne taklit etmek demektir. Cahiliyye Araplarına tebliğ edilen gerçek dine karşı çıkanların tavrı, tamamıyla İslam'a karşı mücadele olmuştur. Ayet-i kerimelerde de sık sık atalar dinine körü körüne bağlılığın kötülüğünden söz edilir. Bu bağlılığın ne kadar tehlikeli olduğu vurgulanır. Bu tehlike, müslümanlar için de söz konusudur. Kur'an ve sünnete bağlı kalmakla birlikte, çağın dilini ve çağın gündemini kendi lehimize kullanmak zorundayız.
"Hayır, (ne bilgileri var, ne de kitapları.) Sadece: 'Biz, babalarımızı bir din üzere bulduk; biz de onların izinden gidiyoruz' dediler (Bütün delilleri bundan ibaret). İşte, böyle senden önce de hangi memlekete uyarıcı gönderdiysek, mutlaka oranın varlıklıları: 'Biz babalarımızı bir din üzerinde bulduk'.' biz de onların izlerine uyarız' derlerdi. Ben size, babalarınızı üzerinde bulduğunuz (din)den daha doğrusunu getirmişsem (yine mi bana uymazsınız)?' deyince, dediler ki: 'Doğrusu biz, sizinle gönderilen şeyi inkar ediyoruz.' Biz de. onlardan intikam aldık. Bak, yalanlayanların sonu nasıl oldu?" (43/Zuhruf, 21-25) "Onlar bir kötülük yaptıkları zaman: 'Babalarımızı bu yolda bulduk. Allah da bize bunu emretti' derler. De ki: 'Allah kötülüğü emretmez. Allah'a karşı bilmediğiniz şeyleri mi söylüyorsunuz?" (7/A'raf, 28)
Hz. Peygamber (s.a.s.), müşrik Araplara yepyeni bir din sunmamıştı. çağın ihtiyaçlarına cevap verecek bazı yenilikleriyle bu din; İbrahim (a.s.)'in ve ondan önceki peygamberlerin getirdiği Tevhidin/hak dinin aynısı idi. Ancak müşrikler İbrahim (a.s.)'in dininin kalıntıları ve kırıntıları üzerine atalarının hurafe ve batıl inanışlarının inşası ile yeni bir din çıkarmış, onların takipçileri de araştırıp soruşturmadan aynı şeyi taklit etmişlerdi. Allah'ın dinine isnad edilen bu yanlışlıkları ortadan kaldırmak için Allah Teala bir peygamber gönderdi. O'ndan sonra artık bir peygamber gelmeyecek ama, Hz. Muhammed (s.a.s.)'den bize kalan tertemiz ve dupduru iki kaynak var (Kur'an ve Sünnet). Bu iki kaynak, devamlı bulandırılmak istendi. İlkine kimse dokunamadı, çünkü onun her her şeye kadir bir koruyucusu var. "Kur' an 'ı kesinlikle Biz indirdik; elbette onu yine Biz koruyacağız." (l5/Hicr, 9).
Ancak, ikincisi için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Peygamberimiz (s.a.s.) bu konuda şöyle buyurur: "Kim Benim adıma yalan söylerse (hadis uydurursa) cehennemdeki yerine hazırlansın." (Buhari, İlim 38, Cenaiz 33, Enbiya, 50, Edeb 109; Müslim, Zühd 72; Ebu Davud, "ilim 4; Tirmizi, Fiten 70, İlim 8, 13, Tefsir 1, Menakıb 19; İbn Mace, Mukaddime 4; Darimı, Mukaddime 25, 46; Ahmed bin Hanbel, 2/47, 83, 133, 150, 159, 171). Buna rağmen insanlar bu kaynağı devamlı bulandırmaya çalışmış ve O'nun adına zaman zaman hadis uydurulmuştur. İslam toplumunun içinde bulunan münafıklar, İslam kisvesi altında müslümanların kafasına şüpheler sokmaya çalışmış; bunun yanında hadis uydurma cür'et ve cesaretinde bulunamayanlar da kanaatleri doğrultusunda hikaye, kıssa ve menkıbeler uydurarak kafalarına göre bir İslam şekillendirmeye çalışmışlardır.
Hikayecilerin İslam tarihinde yaygın bir yeri vardır. Hz. Ali, bu kıssacıları camiden kovmuş, onların bu yolla din kaynağını bulandırmasına izin vermemiş, ama ondan sonra yine bu olay devam ede gelmiştir. Felsefecilerin, Kelamcıların, tasavvufçuların kaynağa soktukları yanlışlar, halkın hikaye ve hurafelere düşkünlüğü, İslam'a vahiyden ayrı bir kimlik ortaya çıkardı. Her ne kadar, ana kaynakları bulandırmadan, dini eksiltme ve ona ilavelerde bulunma gibi cinayetleri işlemeden, sahih din anlayışı; her asırda az veya çok insan tarafından takip edilse de, genel halkın çoğunluğu vahyi yanlış anlamış insanlardı. (Abdurrahman Çobanoğlu, İslam'ın Anlaşılmasının Önündeki Engeller, s. 47-52 ) Bu konuda suçun büyüğü, halktan daha çok, onlara yanlış dini öğreten, ya da halkın yanlışlarını düzeltmeye çalışmayan etkili ve yetkililerde, şeyh, başkan, ağabey, hoca ve tebliğcilerdedir.
"Onlara, 'Allah'ın indirdiğine uyun' denildiğinde, 'hayır, biz atalarımızı üzerinde bulduğumuz yola uyarız' derler. Ya ataları bir şey düşünmeyen, doğru yolu bulamayan kimseler olsa da mı?" (2/Bakara, 170). Bizim dinimiz, acezelerin, meczupların dini değildir. Geleceği beklerken bu gününü unutanlar da bize yabancıdır. Atalarının dinleri, yaptıkları ile öğünmekle yetinenler de. Çünkü peygamber oğlu olmak bile kurtuluş için yeterli değildir. Dinimiz, geçmişin sanıkları ve tanıkları kaybolmuş davalarının kavgasından da ibaret değildir. Din, Allah'ın, Peygamberi vasıtasıyla bize bildirdiği, eksiği ve fazlası olmayan Kitapta yazılı olandır; Peygamber'in bize tebliğ ettiğinden ibarettir. Hz. Peygamber ve O'nun dostları, bize bu dinin pratiklerini göstermişler ve O'nun sahih sünneti tevarus edilerek bize ulaşmıştır.
Toplumların cahiliyye dönemlerinden kalma gelenekleri dinimizin bir parçası değildir. Kuşkusuz onların, tevhide/vahdaniyete karşı olmayanlarını koruyabilir ve geliştirebiliriz. Ancak, kendi atalarımızdan, ırkımızın ve halkımızın geleneklerinden gelen her özellik dinimizin bir parçasını oluşturmayacaktır. Atalarımızın yaşadıkları zaman, mekan ve şartlar farklıdır. Geçmiş zamanı tekrar etmek mümkün değildir: Biz bu gün Kur'an'ı, burada ve bu şartlarda yaşamak, onun için de eskiyi tekrar etmek değil; yeniden, Kur'an'da belirtilen sorumluluğumuzu asrın idrakine söyletmek zorundayız. Uzunca süren bir fetret döneminin, esaret, yoksulluk ve sapma döneminin ardından, bu gün dini anlama ve yaşama mücadelesinde yığınla İsrailiyat ve nefsimize kolay gelen, atalarımızın örflerinden yola çıkarak Kur'an'ı te'vil etmeye kalkışmak, bizi çok farklı maceralara sürükleyebilir. Bugünkü iletişim akışı içinde, medyanın; uzun boyluları cüce, cüceleri uzun boylu gösteren, hainleri kahraman, kahramanları hain olarak tanıtan konkav ve konveks aynaları arasında gerçeği yakalamak için yoğun çaba göstermek zorundayız.
Eskilerin 32 ya da 54 farzdan ibaret din telakkileri ile bu günü açıklamak mümkün değildir. Daha önceki dönemlerin siyasal ve sosyal şartları içinde şekillenen din anlayışının, günümüzde dini yeniden asli yapısına döndürme gayreti içindeki insanlar için kesin ve mutlak bir örnek teşkil etmesi düşünülemez. Ancak, tarihi bilgi ve belgeler, tarihi tecrübeler de hiçbir zaman görmezlikten gelinecek olaylar. değildir. Gelenekleri aynı ile tekrarlamaya çalışmak gibi, geleneklerden kesin olarak koparak, geçmişi, geçmişin birikim ve tecrübelerini görmezlikten gelmek de bize bir şey kazandırmaz; çok şey kaybettirir.
Tarih, övgü ya da sövgü kitabı değildir. Sanıkları ve tanıkları kaybolmuş bir davada kahramanlar ve hainler üretmek, bize bir şey kazandırmaz. Onlar, bizden önce gelip geçen bir topluluktu, onların yaptıkları onlara, bizim yaptıklarımız bizedir. Tarihi, bugünümüzü inşa ederken bir tecrübe alanı olarak ciddiye almamız gerekir. Kahramanlar üretmek adına ihanetleri görmezlikten gelmek, ihanetlerden söz ederken faziletleri görmezlikten gelmek, tarihte kalanlar için hiçbir şeyi değiştirmez; ama bize birçok şeyi kaybettirir. Tarihi, bu günlerini ispat için malzeme olarak kullananlar ve tarihi gerçekleri çarpıtanlar, hem kendi geleceklerini ve hem de toplumun geleceğini karartırlar. Zaman içinde doğruluğunu kanıtlamış, insanların ortak faziletini oluşturmuş, berraklaşmış değerlere elbette sahip çıkmak, dürüst herkes için ahlaki bir görevdir.
"İnsanlardan kimi de vardır ki, 'Allah'a ve ahiret gününe inandık' derler; oysa inanmamışlardır. Allah 'ı ve mü 'minleri aldatmaya çalışırlar. Halbuki yalnız kendilerini aldatırlar da farkında olmazlar. Onların kalplerinde hastalık vardır... Onlara 'yeryüzünde fesat (2/Bakara, 8-10). Nasıl, kimi zaman insanlar katil ruhlarının üstüne cihad elbisesi giyerek din adına cinayetler işleyebiliyorsa, kimi zaman da şeytan aklımızı çelip bize birtakım fantezileri din gibi göstererek onları kafamıza sokmaya çalışmaktadır.
"Onlar kalbimiz temizdir" diyerek kendilerini aldatmaktadırlar. Hayatlarına, dinlerine göre yön vermek yerine, hayatın içinde buldukları şeyleri kendileri için din haline getirmektedirler. İslam adına rasyonalizm, İslam adına demokrasi, İslam adına sağcılık, İslam adına solculuk, İslam adına Kemalizm, İslam adına laiklik... İslam'ın neyi kabul edip neyi kabul etmediğini nerede ise Allah'ın rızası değil; çağın icapları tayin etmekte ve çağın icaplarına göre te'vil edilmek suretiyle sürekli değişen bir din anlayışı ortaya çıkmaktadır.
Elbette Kur'an-ı Kerim, kıyamete kadar baki kalacağına göre, çağın getirdiği yeniliklere karşı İslam'ın mesajı olacaktır. Müslümanların bilgileri ve tecrübeleri geliştikçe Kur'ani anlayışları da gelişecektir. Ancak, burada çağın gereklerinden yola çıkarak Kur'an'ı te'vil etmek değil; Kur' an' dan yola çıkarak çağı yorumlayıp onu meşru bir yoruma tabi tutmak zorundayız. Reddettiğimiz şeyin doğrusunu, savunduğumuz şeyin delillerini ortaya koymamız gerekir.
Birinci yolda, yani çağın gereklerini din zannetmede bireyin aktif, entelektüel bir katılımı yoktur. Sadece dinini te'vil etmek suretiyle edilgen bir yola girmektedir. Şuurlu bir müslüman ise, İslami sorumluluk şuuru ile olayı yeniden yorumlamak ve onu tashih ederek ona yeni bir biçim vermek durumundadır. Sağcılığın dine eklenmesi, ya da Arap ülkelerindeki ve özellikle Libya'daki solcu müslümanlık iddiaları, dini te'vil gayreti, dini moda akımlarla sentez etme gayretini belgelemektedir.
Demek ki sentezcilik modası, sadece dini ırkla sentez etmek değil; dini şahsi kanaatlerimiz, lider ve örgütlerimizle ve de aynı zamanda, birtakım çağdaş felsefi akımlar, moda ideolojilerle, kavramlarla sentez etme gayretleri de gözükmektedir. Bütün bunlara karşı uyanık olmak zorundayız. Eğer her şeyi bu kadar birbirine karıştıracak olursak, sonra bu işin içinden çıkamayan insanlar, bal peteğindeki lafza-i celal yazısının hikmeti üzerinde gereğinden fazla kafa yorarak, imtihan olmak için geldikleri dünyanın gerçeklerinden koparlar ve sorumluluk duygusunu yitirerek inançlarını eyleme dönüştürme iradesini kaybederler.
Hacca giden biri teraziye el sürmemeli imiş. Artık o, Allah adamı olduğundan, dünya menfaati ile işi olmazmış. Kim uydurmuşsa ... İyi bir tüccar, nebilerle birlikte haşrolmayacak mı? Bizim dinimiz, bu dünya ile ilgilidir. Bize ahiretin sırlarını açıklar; ama ve bu dünyada yaşanmak üzere, bu dünyadaki insanlar için inmiştir.
Camide dünya kelamı konuşulmazmış. "Din nasihattir (nasihatten ibarettir)." (Müslim, İman 55; Ebu Davud, Edeb 67) diyen bir dinin tebliği, anlaşılması için dünya kelamı konuşmadan nasıl nasihatleşeceğiz? Caminin asr-ı saadetteki hayatın hemen her alanıyla ilgili fonksiyonu, dünyayı ve dünya kelamını dışlayarak nasıl İcra edilecektir? Din ve dünya işlerini birbirine karıştırmayacakmışız. Gerçeğini bilmediğimiz ahiret işlerine bu dünyayı nasıl karıştırabiliriz ki!? Bizim dinimiz konuşmamızı, ticaretimizi, ekonomik ve sosyal ilişkilerimizi, her şeyi kapsar. Yaptığımız ve yapmamız gerekirken yapmadığımız, söylediğimiz ve söylememiz gerekirken söylemediğimiz her şeyi!
Kimine göre din sadece vicdan özgürlüğü gibi bir şey. Bunlar din ve vicdan özgürlüğünün ayrı ayrı şeyler olduğunu bile bilmeyecek kadar zeka sorunu olan insanlar... Din Allah'la kul arasında imiş. Bu din, kimin dini ise, kim uydurdu ise ... Her din, kendi bağlılarını birbirleri arasında hukuk sahibi kılar. Onlarınki si şeytanın uydurduğu hayal aleminde olan bir din ... Elbette kimsenin kalbini yarıp bakmadık ama, Allah'ın kitabı Kur'an, müslümanları kardeş yapmak sureti ile birbirleri üzerinde hak sahibi yapmadı mı?
Dini dünya hayatının dışına itme iddiası, şeytanı bile güldüren bir komedi olsa gerekir. Allah, peygamberlerini bizim gibi birer beşer olan insanlardan seçip gönderdi. Dinin bütün hükümleri, bu dünya içindir, bu dünyada uygulanır. Ahiret, sadece geleceğe ilişkindir; cennet ve cehennem, bu dünyadaki amellerimizin sonucu olarak varacağımız yerdir. Bu gün yaşanacak gerçek, bu dünya ile ilgilidir. Öbür kısmı, haber verilen gerçektir. Dini dünya hayatından soyutlamak, dini yok etmekle eş anlamlıdır. Bu bir inkardır, küfürdür!
Onlar bilmedikleri bir dine iman ettiklerini sanıyorlar. Onu kendi gönüllerince süslüyor ve ona şeytanlarının söylediği şekilde bir muhteva kazandırıyorlar. Eski putperest toplumlarda zenginlerin kendi adlarına özel tanrılar, özel putlar edinmeleri gibi... Din, onlar için bir nazar muskası gibi bir şeydir. Kalplerinin temiz olduğunu sanıyorlar, ama şeytan kalplerine yuva yapmış. (Abdurrahman Dilipak, Bu Din Benim Dinim Değil, s.49-52)
(Alıntı)
