el-BİDÂYE ve’n-NİHÂYE

Yayınevi mukaddimesi:
Tarihçi Ibn Kesîr, "Büyük Islâm Tarihi" adiyla sundugumuz bu eserinde,
olaylari tarih sirasina göre (kronolojik olarak) islemekte, sirasi ile kainatin
yaratilisindan baslayarak Hz. Muhammed'e sallalahu aleyhi vesellem kadar bilinen bütün
peygamberlerin hayat hikayeleri, Asr-i Saadet ve Hulefa-i Rasidin
dönemleri ile Emeviler, Abbasiler, Endülüs Emevileri, Fatimîler, Eyyûbîler,
Memlûkler ve Selçuklular gibi Islâm devletlerinin siyasi, kültürel ve
ekonomik hayatlarini akici bir üslûpla bize aktarmaktadir.
Tarih ilmine yeni bir metod getirerek olaylari anlatirken okuyucunun tarihi
hadiseleri dogru degerlendirmesini temin etmek için doğruluğundan emin
olmadigi rivayetleri de kitabina almakla birlikte onlarin bir kisminin garip,
israiliyyat ve kabul edilemez rivayetler olduklarini belirtmektedir. Böylece
okuyucunun tarihi olaylari yanlis degerlendirip yanlis ders çikarmasina ve
yanlis yorumlara gitmesine mani olmaktadir.
Ibn Kesîr'in "el-Bidâye ve'n-Nihâye" isimli eseri, bu vasiflarindan dolayi
tarih sahasinda çok önemli bir eser olup günümüzden yaklasik 700 yil önce
kaleme alinmasina ragmen bu gün hâlâ en önemli tarih kaynagi
sayilmakta, Islâm dünyasinda en çok okunan tarih eseri olma özelligini hâlâ
muhafaza etmektedir. Biz böyle bir eserin Türkçesini okuyucumuza
sunmakla çok büyük bir hizmeti ifâ ettigimiz inancini tasimaktayiz.


Ansiklopedi Bilgisi:

Müellif Ortaçağ İslâm tarih yazıcılığı geleneğine sadık kalarak umumi tarih türünden olan bu eserine kâinatın yaratılışıyla başlar. Peygamberler ve geçmiş milletlerin tarihleri, Câhiliye dönemi, Hz. Muhammed’in ataları, doğumu, gençliği, Hz. Hatice ile evlenmesi, peygamber oluşu, ilk müslümanlar ve müşriklerden gördükleri işkenceler, Akabe biatları ve hicret hakkında bilgi verdikten sonra Hz. Peygamber’in Medine dönemi hayatından başlamak üzere 767 (1365-66) yılına kadar meydana gelen olayları kronolojik sıraya göre anlatır. Eserin son bölümünde ise Kur’ân-ı Kerîm ve hadislerde haber verilen kıyamet alâmetlerinden, kıyamet günü vuku bulacak olaylardan (fiten ve melâhim), cennet, cehennem ve bütünüyle âhiret hayatından bahsederek insanlara öğütte bulunur. Bu bakımdan eser genellikle İslâm tarihine ayrılan el-Bidâye ile akaid konularına ayrılan en-Nihâye adlı iki kitap şeklinde mütalaa edilebilir. Başlangıçtan Hz. Peygamber’in vefatına kadar gelen bölümlerle kıyamet alâmetlerine ayrılan son bölüm kaleme alınırken esas itibariyle Kur’ân-ı Kerîm ve hadislerden faydalanılmış ve bu konuda muhaddislerin metodu takip edilerek asılsız haberlerin alınmaması için büyük gayret gösterilmiştir. Kitapta siyere ayrılan kısım bütünün dörtte biri nisbetindedir. el-Bidâye’de her yıla ait olaylar anlatıldıktan sonra o yıl vefat eden meşhur kişilerin hayatı hakkında kısaca bilgi verilir. Eser bu yönüyle İbnü’l-Esîr’in el-Kâmil’ine benzemektedir. Ayrıca müellifinin yaşadığı dönemin Memlükler’le ilgili olayları için de özel bir önemi vardır ve o devre ait başlıca kaynaklardan biri durumundadır.

İbn Kesîr 665-738 (1266-1338) yılları arasındaki olayları kaleme alırken daha çok Birzâlî’nin (ö. 739/1339) el-Muḳtefâ ve Muʿcemü’ş-şüyûḫ adlı eserlerine dayanmıştır. Bunun dışında istifade ettiğini söylediği diğer kaynaklardan bazıları şöyle sıralanabilir: İbn İshak, es-Sîre; İbn Hişâm, es-Sîre; İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳātü’l-kübrâ; Halîfe b. Hayyât, eṭ-Ṭabaḳāt; İbn Kuteybe, el-Maʿârif; Taberî, Târîḫ; Ebü’l-Hasan el-Eş‘arî, Maḳālâtü’l-İslâmiyyîn; Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ḥilyetü’l-evliyâʾ; İbn Hazm, el-Faṣl; Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu Baġdâd, Râgıb el-İsfahânî, el-Müfredât; Kādî İyâz, eş-Şifâʾ; Sem‘ânî, Kitâbü’l-Ensâb; Süheylî, er-Ravżü’l-ünüf; Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî, el-Muntaẓam; Ebû Şâme el-Makdisî, er-Ravżateyn; Kurtubî, Tefsîr.

İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-nihâye’de geçen bazı siyasî olayların Hz. Peygamber tarafından önceden haber verildiğini söyleyerek bu çeşit olayları hadislerle yorumlamaya çalışmıştır. Hadislerin kaynağını genellikle zikretmiş, fakat aynı konuda çok sayıda hadis varsa kaynağı tekrarlamaya gerek görmemiştir. Hadisin senedi zayıfsa onu takviye eden başka bir hadisi kaydetmekle yetinen müellif, “Zayıf zayıfı takviye eder” prensibiyle hareket ettiği halde bazan buna uymamıştır. Bir rivayeti peşin hükümle tekzibe kalkışmamış, onu başka kaynaklardan da araştırmıştır. İsrâiliyat’la ilgili reddedilmeyen haberleri naklettiğinde onun İsrâiliyat’tan olduğunu söylemiş, zaman zaman Şîa’nın görüşlerine de işaret etmiştir.