M
Çevrimdışı
Aklın Övülmesi ve Nefsin Kınanması
Aklın ve nefsin farkını gösteren delillerden biri de şudur: Allah Teâlâ aklı bizzat kendisi için ayıplamamış, fakat nefsi bizzat kendisi için kınamıştır. Aklın zikredildiği yerlerde, ayıplanan şey aklın kullanılmaması, ona hakkının verilmemesi, düşünme ve tefekkürden uzak kalmaktır. Nitekim:
Nefis ise bizzat kınanmıştır. Çünkü aklı etkileyen odur; akla yanlış ve kötülüğü emreden odur:
“Şüphesiz nefis, Rabbimin merhamet ettikleri hariç, daima kötülüğü emredicidir.” (Yûsuf, 53).
Burada istisna yapılmıştır; çünkü aslında nefis daima kötülüğe meyillidir. Bu sebeple Kur’an’da çok defa nefisten sakındırma gelmiş, fakat akıldan bir kere bile sakındırma gelmemiştir. Hiçbir peygamber aklından Allah’a sığınmamıştır; ama hepsi nefsin şerrinden Allah’a sığınmıştır. Çünkü nefis bazen iyilikle karşılaşır ama onu kabul etmez; çünkü hoşuna gitmez veya meyilli olduğu tabiatına ters düşer.
Akıl ise bir terazidir; insana, nefis hangi denklemi verirse onun sonucunu gösterir. Nefis bir şeye meylettiğinde, işine gelmeyen yönlerini küçültür, hoşuna giden taraflarını büyütür. Sonra bunu bir denklem gibi akla sunar ve ondan istediği hükmü çıkarmasını ister. Hatta aklı, bu yanlışın doğru olduğuna delil getirmeye zorlar. Oysa akıl çoğu zaman nefsin bu oyununu fark eder. İşte bu yüzden kul, yaptıklarından hesaba çekilir; çünkü kendi nefsinin hilesine kanmış, aldatmasına boyun eğmiştir.
Eğer insan aklıyla nefsini ayırmaz, nefsinin tabiatını, arzularını, eğilimlerini bilmez, bunlara karşı tedbir alıp onları kontrol altına almazsa, aklını doğru şekilde kullanamaz.
Abdulaziz et-Tarîfî – Nefis ve akıl ayrımı
Aklın ve nefsin farkını gösteren delillerden biri de şudur: Allah Teâlâ aklı bizzat kendisi için ayıplamamış, fakat nefsi bizzat kendisi için kınamıştır. Aklın zikredildiği yerlerde, ayıplanan şey aklın kullanılmaması, ona hakkının verilmemesi, düşünme ve tefekkürden uzak kalmaktır. Nitekim:
- “Onların kalpleri vardır, fakat onlarla gerçeği anlamazlar.” (A‘râf, 179),
- “Aklınızı kullanmaz mısınız?” (Bakara, 44),
- “Umulur ki aklınızı kullanırsınız.” (Bakara, 73),
- “Umulur ki kavrayıp anlarlar.” (En‘âm, 65),
- “Hiç düşünmez misiniz?” (En‘âm, 50),
- “Umulur ki bilirler.” (Yûsuf, 46).
Nefis ise bizzat kınanmıştır. Çünkü aklı etkileyen odur; akla yanlış ve kötülüğü emreden odur:
“Şüphesiz nefis, Rabbimin merhamet ettikleri hariç, daima kötülüğü emredicidir.” (Yûsuf, 53).
Burada istisna yapılmıştır; çünkü aslında nefis daima kötülüğe meyillidir. Bu sebeple Kur’an’da çok defa nefisten sakındırma gelmiş, fakat akıldan bir kere bile sakındırma gelmemiştir. Hiçbir peygamber aklından Allah’a sığınmamıştır; ama hepsi nefsin şerrinden Allah’a sığınmıştır. Çünkü nefis bazen iyilikle karşılaşır ama onu kabul etmez; çünkü hoşuna gitmez veya meyilli olduğu tabiatına ters düşer.
Akıl ise bir terazidir; insana, nefis hangi denklemi verirse onun sonucunu gösterir. Nefis bir şeye meylettiğinde, işine gelmeyen yönlerini küçültür, hoşuna giden taraflarını büyütür. Sonra bunu bir denklem gibi akla sunar ve ondan istediği hükmü çıkarmasını ister. Hatta aklı, bu yanlışın doğru olduğuna delil getirmeye zorlar. Oysa akıl çoğu zaman nefsin bu oyununu fark eder. İşte bu yüzden kul, yaptıklarından hesaba çekilir; çünkü kendi nefsinin hilesine kanmış, aldatmasına boyun eğmiştir.
Eğer insan aklıyla nefsini ayırmaz, nefsinin tabiatını, arzularını, eğilimlerini bilmez, bunlara karşı tedbir alıp onları kontrol altına almazsa, aklını doğru şekilde kullanamaz.
Abdulaziz et-Tarîfî – Nefis ve akıl ayrımı
