...... كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ
"O, her gün bir iştedir" (Rahman 29)
Allah’ın sürekli yaratma, rızık verme, afvetme, helak etme, hidayet verme gibi fiillerde bulunduğunu ifade eder. Allah’ın fiilleri sadece geçmişte olmuş bitmiş değildir; O, her an dilediği gibi tasarrufta bulunur. Bu ayet, Allah’ın sıfatlarını inkâr eden bid’at fırkalarına karşı Selef’in delil olarak kullandığı önemli ayetlerdendir.
Bu ayetin en çok bilinen tefsiri sahabe İbn Abbas (radıyallahu anhuma)’dan rivayet edilmiştir: "Yarattığına rızık verir, günahları bağışlar, sıkıntı giderir, dua edenin duasını kabul eder, ihtiyaç sahibinin ihtiyacını karşılar." (Taberî, Kurtubî, İbn Kesîr bu rivayeti nakleder.)
İbn Kesîr, ayetin açıklamasında İbn Abbas’ın rivayetini öne alır ve ardından şöyle der: "Bu ayet, Allah Teâlâ’nın yaratılmışlara dair her an yeni bir tasarrufta bulunduğuna delildir. Bu, Allah’ın ‘kudret’ ve ‘irade’sinin sonsuzluğunu gösterir."
Kurtubî, "şe’n" (iş) kelimesini tafsilatlı olarak inceler ve bu ayetin Allah’ın sürekli yeni fiillerde bulunduğunu, hiçbir anının diğerine benzemediğini, kullarının hallerine göre farklı muamele ettiğini ifade eder.
İbn Teymiyye, bu ayetin Allah’ın sıfatlarını inkâr eden Cehmiyye’ye reddiye olduğunu vurgular. Ona göre: "Bu ayet, Allah’ın fiilî sıfatlarının sürekli olduğunu gösterir. Allah’ın fiilleri kadîmdir diyen Cehmiyye’ye karşı bu ayetle cevaB verilir. Çünkü O, her an dilediği fiili yaratır." (İbn Teymiyye, Mecmû’ el-Fetâvâ, C. 6, Sf: 365)
İmam Ahmed’den ve diğer Selef ulemasından şu görüş nakledilmiştir: "Kullar arasında hükmeder, dilediğini bağışlar, dilediğini azab eder. Bu, O’nun ilmi, iradesi ve kudretiyle sürekli iş başında olduğunu gösterir."
***
Târih’te Buhârî, İbn Mâce, İbn Ebî Âsim, Bezzâr, İbn Cerîr, İbnu'l-Munzir, İbn Ebî Hâtim, İbn Hibbân, Taberânî, Azame’de Ebu'ş Şeyh, İbn Merdûye, Şuabu'l-İmân'da Beyhakî ve İbn Asâkir'in Ebu'd-Derdâ'dan bildirdiğine göre Peygamber (s.a.v.): "O, her gün bir iştedir’ (Rahman 29) buyruğunu açıklarken: "Allah’ın günahları bağışlaması, sıkıntıları gidermesi, bir topluluğu yüceltirken başka toplulukları alçaltması kastedilmektedir" buyurdu. Bezzâr "Duaları kabul etmesi" ifadesini de eklemiştir.
(Talîku’t-Tâ'lîk’le (4/332) geçtiği üzere Buhârî, İbn Mâce (202), İbn Ebî Âsim, Sunne (301), Bezzâr, Keşfu'l-Estâr (2267), İbn Hibbân (689), Taberânî, Mecma'ul el-Evsat (3140), Ebu’ Şeyh (150) et-Tağlîku'te (4/332) geçtiği üzere İbn Merdûye, Beyhakî (1101) ve İbn Asâkir (5/8, 52/334, 63/32, 64/71). Hasen hadistir (Elbânî, Sahih Sünen İbn Mâce, 167)
Bezzâr'în İbn Ömer'den bildirdiğine göre Peygamber (s.a.v.): "O, her gün bir iştedir" (Rahman 29) buyruğunu açıklarken: "Allah'ın günahları bağışlayıp sıkıntıları gidermesi kastedilmektedir" buyurdu. (Bezzâr, Keşfu'l-Estâr (2268)
Beyhakî’nin bildirdiğine göre Ebu'd-Derdâ: "O, her gün bir iştedir" (Rahman 29) buyruğunu açıklarken: “Allah'ın sıkıntıları gidermesi, dua eden kişinin duasını kabul buyurması ve bir kavmi yüceltirken baka kavimleri alçaltması kastedilmektedir” dedi. (Beyhakî, 1102)
Abdurrezzâk, İbn Cerîr, İbnu'l-Munzir, Taberânî, Azame'de Ebu'ş- Şeyh Hâkim, İbn Merdûye, Hilye de Ebû Nuaym ve el-Esmâ ve’s-Sıfât'la
Beyhakî'nin bildirdiğine göre İbn Abbâs: "O, her gün bir iştedir" (Rahman 29) buyruğunu açıklarken şöyle dedi: “Yüce Allah beyaz inciden bir kitab (Levh-i Mahfuz) yarattı ki bu kitabın kapakları kırmızı yakuttandır. Kalemi de, yazısı da nurdur. Genişliği gökyüzü ve yeryüzü arası kadardır. Yüce Allah her gün bu kitaba 360 defa bakar ve bu bakışlarla dilediği şeyi yapar. Dilediğini yaratır, dilediğini rızıklandırır, dilediğini diriltir, dilediğini öldürür, dilediğini aziz, dilediğini zelil kılar, dilediğini esir, dilediğini de özgür bırakır. "O, her gün bir iştedir" (Rahman 29) buyruğu da bunu ifade etmektedir.” (Abdurrezzâk, 22/363, 364, İbn Cerîr, 22/215, Taberânî, 10605, Ebu'ş Şeyh, 160, Hâkim , 2/474, 519, Ebû Nuaym, 1/325, 4/305 ve Beyhakî, 828, 1004)
Saîd b. Mansûr, İbn Ebî eybe, Abd b. Humeyd, İbn Cerîr, İbnu'l-Munzir ve Beyhakî’nin bildirdiğine göre Ubeyd b. Umeyr: "O, her gün bir iştedir" (Rahman 29) buyruğunu açıklarken: “Dua edenin duasını kabul etmesi, isteyene vermesi, esirleri özgür bırakması ve hastaları iyileştirmesi, O'nun işlerindendir” dedi. (İbn Ebî Şeybe, 13/440, İbn Cerîr, 22/213, 214 ve Beyhakî, 1103)
Abd b. Humeyd ve İbn Cerir'in bildirdiğine göre Katâde: "O, her gün bir iştedir" (Rahman 29) buyruğunu açıklarken şöyle dedi: “Gökyüzü ve yeryüzü ahalisi ondan mustağni olamaz. Allah diriyi yaşatır öleni öldürür, küçükleri terbiye edip büyütür, esiri özgür bırakır ve fakiri zengin kılar. Salih kimselerin ihtiyaçlar, şikâyetleri ve munâcatları son olarak Ona ulaşır.” (İbn Cerîr, 22/212)
Abd b. Humeyd ve Ebu’ş Şeyh’in bildirdiğine göre Ebû Meysere: "O, her gün bir iştedir" (Rahman 29) buyruğunu açıklarken: “Allah dirilten, öldüren, rahimlerdekileri dilediği şekilde kılan, dilediğini değiştiren, dilediğini zelil kılan ve esiri özgür bırakandır” dedi. (Ebu'ş Şeyh, 155)
Abd b. Humeyd’in bildirdiğine göre Rabî: "O, her gün bir iştedir" (Rahman 29) buyruğunu açıklarken: “Allah bir taraftan yaratırken bir taraftan başkalarını öldüren rızk veren ve koruyandır” dedi.
Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre tabiînlerden olan Suveyd b. Cebele el- Fezârî: “Allah her gün bir iştedir. Allah, esiri özgür bırakır, kuraklıkla cezalandırır ve yalvarana verir” dedi.
Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre Ebu’l-Cevzâ: "O, her gün bir iştedir" (Rahman 29) buyruğunu açıklarken: “Allah’ı hiçbir şey meşgul etmez” dedi.
Abd b. Humeyd ve İbn Cerir’in bildirdiğine göre Mucâhid: "O, her gün bir iştedir" (Rahman 29) buyruğunu açıklarken: “Burada dünya günleri kastedilmektedir. Allah her gün, dua edene verir, sıkıntıları giderir, zor durumda olana yardım eder ve günahları bağışlar” dedi. (İbn Cerîr, 22/213 - 214)
(Celaleddin es Suyuti, ed Durru'l Mensur fi't Tefsîr bi'l Mesûr, C. 14, sf: 121 - 122)
"Göklerde ve yerde bulunan herkes, ihtiyacını Ondan ister. O her gün bir iştedir." (Rahman 29)
Göklerde ve yerde bulunan melekler, insanlar, cinler ve diğer bütün varlıklar muhtaç oldukları şeyleri Allah'tan isterler. Onların hiçbiri Allah'a muhtaç olmaktan beri olamaz. Allah, yarattıklarını her an sevk ve idare etmekte ve Onlar üzerinde tasarrufta bulunmaktadır. Cansızlara hayat verir, Onları öldürür. Küçükleri büyütür, büyükleri ihtiyarlatır.
Ebu'd Derda, âyetin "O, her gün bir iştedir" (Rahman 29) bölümünü şu şekilde izah etmiştir: Allah, günahları afveder, sıkıntıları giderir, bir topluluğu yükseltip başka bir topluluğu aIçaltır. (Buhari, K.Tcfsirel-Kur'an, Sure: 55, bab: 1)
Taberi, Ebu'd Derda'nın söylediği bu sözü, Abdullah b. Ezdi'nin, Rasulullah'tan rivayet etliğini söylemiştir.
Ubeyd b. Umeyr ve Mucâhid, âyetin bu bölümünü şu şekilde izah etmişlerdir: Allah, dua edenlerin duasını kabul eder, isteyenlere verir. Sıkıntıda olanların sıkıntılarını giderir, hastalara şifa verir, tevbe edenleri affeder. İşte Onun her gün bir işte olmasından maksad budur." (Ebu Câfer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 8/103)
Çevrimdışı
