Çevrimiçi
Amel-i Kesir (Peş peşe Çok İş Görmek)
Muctehidler, yanılarak da olsa, peşpeşe çok iş görmekle namazın batıl olacağında ittifak etmişlerdir. Namaz işlerinden olmayan yahut namaza fayda sağlamayan çok iş görmek sebebiyle namaz batıl olur.
Hanefilere göre: Zevaid tekbirlerinde elleri kaldırmak sebebiyle namaz bozulmaz, fakat mekruh olur. Amel-i Kesir (çok iş); "dışarıdan bakanın, bu işi yapan kimsenin namazda olmadığı hususunda hiç şubheye düşmediği iş"tir. Eğer bu işi yapana bakan kişi, namazda olub olmadığı hususunda şubheye düşerse bu iş, en doğru olan görüşe göre, az iştir.
Malikilere göre; Sakal ile oynamak, elbisenin bir ucunu omuzuna atmak, önünden geçene eli ile engel olmak gibi çok işleri yapmakla namaz bâtıl olur. Az iş görmek yahud basit işler yapmakla namaz bâtıl olmaz. İşarette bulunmak, vucudu kaşımak gibi. Çok iş görmek ile az iş görmek arasında bulunan vasat işleri yapmaya gelince: Bunlardan namaz kıldığı yerden hafifçe oynamak gibi vasat işler yanılarak yapılırsa namazı bozmaz, bilerek işlenirse namazı bâtıl olur.
Şafii ve Hanbelilere göre; İster yanılarak ister bilerek olsun, çok iş görmekle namaz bâtıl olur, fakat az iş görmekle batıl olmaz. Görülen işin çokluğu ise örf ile bilinir. 2 adım atmak, 2 darbe vurmak az iştir. Peş peşe 3 adım atmak yahut 3 darbe vurmak Şafii'lere göre çok iştir. Peş peşe olmanın manası, bu işlerden birinin diğerinden ayrı yapılmış sayılmamasıdır.
Fazla sıçramaktan ötürü namaz bâtıl olur. Çünkü sıçramak, namaza ters düşen bir harekettir.
En sağlam görüşe göre, parmakları tesbih için tesbih yada benzeri ile hareket ettirmek yahud parmaklar ile bir yerini kaşımak gibi peş peşe yapılan hafif hareketler namazı bozar. Namaz kılanın dilini, göz kapaklarını veya dudaklarını hareket ettirmesi yahud arka arkaya bir kaç kere zikirde bulunması gibi hareketlerde de namaz bozulmaz.
Namaz hareketleri dışında adeten az sayılan işler namaza zarar vermez. Çünkü Peygamber (s.a.v.) namaz kılarken Aişe (r.anha)'ye kapıyı açmış, kızının kızı Umame'yi sırtında taşıdığı halde namaz kılmış, yine onu namazda iken sırtından indirmiştir.
(Buharî ve Muslim'in rivayetinde sabittir ki: "Peygamber (s.a.v.), kızının kızı Umame kucağında olduğu hâlde namaz kılmıştır. Secdeye gittiği zaman onu yere kor, kalkınca yine kucağına alırdı." Yine Peygamber (s.a.v.) “namaz kılarken de olsa yılan ile akrebin öldürülmesini” emretmiştir. Ayrıca Peygamber (s.a.v.) “namazda iken takunyalarını ayağından çıkarmıştır”.)
Çok da olsa, ayrı ayrı yapılan işler namaza zarar vermez. Bunun gibi, hastalık ve benzeri özürler sebebiyle, namaz kılacak muddetin tamamını kapsayacak olan, mutlaka bir hareketi yapmayı gerektiren hastalık gibi özürler sebebiyle meydana gelen işlerde namazı bozmaz.
İhtiyaç olmaksızın, peş peşe yapılmayan çok iş görmek mekruhtur.
Hanbelilere göre; çok iş sayı ile sınırlanmamıştır.
Şafiiler şunu da ilave ediyorlar (Haşiye el-Bâcurî alâ İbni'l-Kâsım, C. 1, sf: 184):
Namazda amel-i kesir (çok iş) velev ki bir çok uzuvla da yapılmış olsa, 3 veya daha fazla miktarda iş görmekle bilinir. Mesela elini 3 kere hareket ettirmek, yahut başını 3 kere hareket ettirmek gibi. Elin gidib gelmesi orada durma olmadığı muddetce bir hareket sayılır. İster eski yerine dönsün, ister dönmesin. Fakat, ayağın gidip gelmesi 2 hareket olarak kabul edilir. Daha önceden biliyoruz ki, fazla bir şekilde sıçramak çok iş görmek gibidir. Bedenin bütününü yahut büyük bir çoğunluğunu, ayaklarını hareket ettirmeden de olsa hareket ettirmek de “çok iş görmek” hükmündedir.
Çok iş görmekle namazın batıl olmasının mahalli, ağır bir uzuv ile yapılmış olmasıdır. Eğer çok iş hafif bir uzuv ile yapılırsa o takdirde namaz bozulmaz. Tesbih için yahut gerdanlığını çözmek için avucunu hareket ettirmeksizin parmaklarını oynatmak yahut dilini, göz kapaklarını, dudağını hareket ettirmek yahud bir kaç kere de olsa dudakları ile zikretmek gibi hereketler hafif hareketlere örnektir. Çünkü bu gibi hareketler, namazdaki huşu ve tâzime engel olmaz. Dolayısıyla az işlere benzemektedirler.
Bir kimse namazda yaptığı bir hareketin az iş mi yoksa çok iş mi olduğu hususunda tereddut gösterse mutemet olan görüşe göre bu hareketin namazın sıhhatine her hangi bir tesiri yoktur.
Namaz kılarken az da olsa çok da olsa konuşmanın namazı bozması ile, namazı ancak çok iş yapmak bozar hükmü arasındaki fark şudur :
Namazda bir işi yapmaktan sakınmak mümkün değildir. Dolayısıyla namazda yapılan işlerin azı avfedilmiştir. Çünkü az işler namaza engel teşkil etmez. Konuşmak ise böyle değildir.
Şafiilere göre ise bile bile konuşmak böyle değildir
Namazda Yürümek:
Namaz kılan kimse kıbleye doğru kesik adımlar atmak suretiyle yürürse meselâ, her adım atma arasını bir rukun eda edecek kadar ( 3 defa subhanellah diyecek kadar) zaman ile ayırır ve durursa, sonra bu şekilde ileriye doğru yürürse, mekan değişmediği sürece çok da yürüse bundan ölürü namaz bozulmaz.
Mekân değişikliğinden kastedilen, mescidden dışan çıkmak (önü açık mescidler için söz konusudur) yahud açıkta namaz kılmıyorsa safların sınırını geçmek gibi durumlardır. Bu gibi durumlar olmadığı takdirde, yukarıda söylendiği şekilde namazda yürümek namazı bozmaz.
(İslam Fıkhı Ansiklopedisi Prof. Dr. Vehbe Zuhayli, c. 2, sf: 147-149)
Muctehidler, yanılarak da olsa, peşpeşe çok iş görmekle namazın batıl olacağında ittifak etmişlerdir. Namaz işlerinden olmayan yahut namaza fayda sağlamayan çok iş görmek sebebiyle namaz batıl olur.
Hanefilere göre: Zevaid tekbirlerinde elleri kaldırmak sebebiyle namaz bozulmaz, fakat mekruh olur. Amel-i Kesir (çok iş); "dışarıdan bakanın, bu işi yapan kimsenin namazda olmadığı hususunda hiç şubheye düşmediği iş"tir. Eğer bu işi yapana bakan kişi, namazda olub olmadığı hususunda şubheye düşerse bu iş, en doğru olan görüşe göre, az iştir.
Malikilere göre; Sakal ile oynamak, elbisenin bir ucunu omuzuna atmak, önünden geçene eli ile engel olmak gibi çok işleri yapmakla namaz bâtıl olur. Az iş görmek yahud basit işler yapmakla namaz bâtıl olmaz. İşarette bulunmak, vucudu kaşımak gibi. Çok iş görmek ile az iş görmek arasında bulunan vasat işleri yapmaya gelince: Bunlardan namaz kıldığı yerden hafifçe oynamak gibi vasat işler yanılarak yapılırsa namazı bozmaz, bilerek işlenirse namazı bâtıl olur.
Şafii ve Hanbelilere göre; İster yanılarak ister bilerek olsun, çok iş görmekle namaz bâtıl olur, fakat az iş görmekle batıl olmaz. Görülen işin çokluğu ise örf ile bilinir. 2 adım atmak, 2 darbe vurmak az iştir. Peş peşe 3 adım atmak yahut 3 darbe vurmak Şafii'lere göre çok iştir. Peş peşe olmanın manası, bu işlerden birinin diğerinden ayrı yapılmış sayılmamasıdır.
Fazla sıçramaktan ötürü namaz bâtıl olur. Çünkü sıçramak, namaza ters düşen bir harekettir.
En sağlam görüşe göre, parmakları tesbih için tesbih yada benzeri ile hareket ettirmek yahud parmaklar ile bir yerini kaşımak gibi peş peşe yapılan hafif hareketler namazı bozar. Namaz kılanın dilini, göz kapaklarını veya dudaklarını hareket ettirmesi yahud arka arkaya bir kaç kere zikirde bulunması gibi hareketlerde de namaz bozulmaz.
Namaz hareketleri dışında adeten az sayılan işler namaza zarar vermez. Çünkü Peygamber (s.a.v.) namaz kılarken Aişe (r.anha)'ye kapıyı açmış, kızının kızı Umame'yi sırtında taşıdığı halde namaz kılmış, yine onu namazda iken sırtından indirmiştir.
(Buharî ve Muslim'in rivayetinde sabittir ki: "Peygamber (s.a.v.), kızının kızı Umame kucağında olduğu hâlde namaz kılmıştır. Secdeye gittiği zaman onu yere kor, kalkınca yine kucağına alırdı." Yine Peygamber (s.a.v.) “namaz kılarken de olsa yılan ile akrebin öldürülmesini” emretmiştir. Ayrıca Peygamber (s.a.v.) “namazda iken takunyalarını ayağından çıkarmıştır”.)
Çok da olsa, ayrı ayrı yapılan işler namaza zarar vermez. Bunun gibi, hastalık ve benzeri özürler sebebiyle, namaz kılacak muddetin tamamını kapsayacak olan, mutlaka bir hareketi yapmayı gerektiren hastalık gibi özürler sebebiyle meydana gelen işlerde namazı bozmaz.
İhtiyaç olmaksızın, peş peşe yapılmayan çok iş görmek mekruhtur.
Hanbelilere göre; çok iş sayı ile sınırlanmamıştır.
Şafiiler şunu da ilave ediyorlar (Haşiye el-Bâcurî alâ İbni'l-Kâsım, C. 1, sf: 184):
Namazda amel-i kesir (çok iş) velev ki bir çok uzuvla da yapılmış olsa, 3 veya daha fazla miktarda iş görmekle bilinir. Mesela elini 3 kere hareket ettirmek, yahut başını 3 kere hareket ettirmek gibi. Elin gidib gelmesi orada durma olmadığı muddetce bir hareket sayılır. İster eski yerine dönsün, ister dönmesin. Fakat, ayağın gidip gelmesi 2 hareket olarak kabul edilir. Daha önceden biliyoruz ki, fazla bir şekilde sıçramak çok iş görmek gibidir. Bedenin bütününü yahut büyük bir çoğunluğunu, ayaklarını hareket ettirmeden de olsa hareket ettirmek de “çok iş görmek” hükmündedir.
Çok iş görmekle namazın batıl olmasının mahalli, ağır bir uzuv ile yapılmış olmasıdır. Eğer çok iş hafif bir uzuv ile yapılırsa o takdirde namaz bozulmaz. Tesbih için yahut gerdanlığını çözmek için avucunu hareket ettirmeksizin parmaklarını oynatmak yahut dilini, göz kapaklarını, dudağını hareket ettirmek yahud bir kaç kere de olsa dudakları ile zikretmek gibi hereketler hafif hareketlere örnektir. Çünkü bu gibi hareketler, namazdaki huşu ve tâzime engel olmaz. Dolayısıyla az işlere benzemektedirler.
Bir kimse namazda yaptığı bir hareketin az iş mi yoksa çok iş mi olduğu hususunda tereddut gösterse mutemet olan görüşe göre bu hareketin namazın sıhhatine her hangi bir tesiri yoktur.
Namaz kılarken az da olsa çok da olsa konuşmanın namazı bozması ile, namazı ancak çok iş yapmak bozar hükmü arasındaki fark şudur :
Namazda bir işi yapmaktan sakınmak mümkün değildir. Dolayısıyla namazda yapılan işlerin azı avfedilmiştir. Çünkü az işler namaza engel teşkil etmez. Konuşmak ise böyle değildir.
Şafiilere göre ise bile bile konuşmak böyle değildir
Namazda Yürümek:
Namaz kılan kimse kıbleye doğru kesik adımlar atmak suretiyle yürürse meselâ, her adım atma arasını bir rukun eda edecek kadar ( 3 defa subhanellah diyecek kadar) zaman ile ayırır ve durursa, sonra bu şekilde ileriye doğru yürürse, mekan değişmediği sürece çok da yürüse bundan ölürü namaz bozulmaz.
Mekân değişikliğinden kastedilen, mescidden dışan çıkmak (önü açık mescidler için söz konusudur) yahud açıkta namaz kılmıyorsa safların sınırını geçmek gibi durumlardır. Bu gibi durumlar olmadığı takdirde, yukarıda söylendiği şekilde namazda yürümek namazı bozmaz.
(İslam Fıkhı Ansiklopedisi Prof. Dr. Vehbe Zuhayli, c. 2, sf: 147-149)
