Çevrimdışı
Dünya Müslümanları Türkiye’ye böyle yardım etmişti
Örneğin; 1920 yılında Buhara Müslümanları, 100 milyon altın rublelik bir yardımı, Türkiye için topladı.
Son dönemde, Türkiye’nin başta Suriyeli mülteciler olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerinde Müslümanlara yaptığı yardımlar şiddetli eleştirilere maruz kaldı. Bu insani yardımlar, kimi çevrelerce “vatana ihanet” ve “Türk milletinin vergilerini israf” olarak nitelendirildi.
Sözde “milliyetçilik” ve “ulusçuluk” adına gösterilen bu tepkiler ise Türkiye’nin zor zamanlarında dünyanın dört bir yanındaki Müslümanlar tarafından yapılan harcama ve para yardımlarını akıllara getirdi. Çeşitli coğrafyalardaki İslam ülkeleri ve toplumları; altın, lira, sterlin, ruble, frank, çek ve hatta mücevherat cinsinden milyonlarca meblağlık nakdi yardımı, Milli Mücadele’nin finansmanı, savaşzedeler, şehit ve gazi yakınlarının ihtiyaçları ve hatta Hilafet için Ankara’ya gönderdi.
Osman Hoca (Kocaoğlu) dönemi Buhara’sından bir görüntü
Örneğin; 1920 yılında Buhara Müslümanları, 100 milyon altın rublelik bir yardımı, Türkiye için topladı. O dönemde Rusya’ya bağlı özerk bir devlet olan “Buhara Halk Cumhuriyeti”nin ilk ve son Cumhurbaşkanı “Osman Kocaoğlu”nun verdiği bilgilere göre; Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yardım talebi göz önüne alınarak Buhara hazinesine ait bu meblağ, Ankara’ya ulaştırılmak üzere Moskova yönetimine teslim edildi.
Ancak, 59 milyon TL’ye denk gelen bu paranın büyük kısmı Sovyetlerce gasp edildi ve eldeki belgelere nazaran verilen miktar sadece 11.028.012 TL’de kaldı. Bu para da bugüne kadar okullarımızdaki “İnkilap Tarihi” derslerinde; “Rus Komünistlerin” Ankara`ya desteği olarak anlatıldı.
Azerbaycan Parlamentosu
Bunun yanı sıra Azerbaycan Türkleri de yardım gönderen diğer bir Müslüman toplumdu. 28 Mayıs 1918’den, 27 Nisan 1920’ye kadar bağımsız kalabilen “Azerbaycan Cumhuriyeti’nin eski Başvekili Nesib Bey, Ankara Hükümeti’ne verilmek üzere Mehmet Ali Ahmetzade Efendi aracılığı ile 19.000 Osmanlı altını ve 1.000.000 frank ile 8 parça petrol poliçesini imza karşılığı Ankara Hükümeti Hariciyye Vekili Ahmet Muhtar Bey’e teslim etti. Bu paranın haricinde Azerbaycan’dan gelen yardımlar daha sonra da sürdü ve en son 500 adet Osmanlı altını Kazım Karabekir Paşa’ya gönderildiğinde Hükümet adına Azerbaycan’a teşekkür edildi.
Milli Mücadele’de ve öncesinde unutulan ve unutturulan diğer bir yardım da Hindistan ve Güney Asya Müslümanlarından geldi. “Hint Hilafet Komitesi” aracılığı ile organize edilen silah-mühimmat alımı, ilaç, yiyecek ve giyecek yardımlarından başlayarak lobi faaliyetleri, askeri ve sivil itaatsizlik eylemlerine kadar uzanan geniş bir yelpazeye sahip bu yardımın önemli bir boyutunu da yüklü meblağlara ulaşan para desteği oluşturdu. “Merkezi Bombay’da bulunan “Hint Hilafet Komitesi”nin açmış olduğu yardım kampanyası, Hint Müslümanları arasında özellikle fakir ve orta sınıflar tarafından büyük ilgiyle karşılandı. 1919’dan, 1924 yılına kadar başta Hindistan olmak üzere, Pakistan, Bangladeş, Seylan ve Güney Asya Müslümanlarından gelen yardımın toplamı 1.035.608 TL ve 130.250 Sterlin’e ulaştı.
Güney Afrikalı Müslümanlar
“ATESE’de bulunan Özel Atatürk Arşivi ile ilgili 107 numaralı dosyada, bizzat Mustafa Kemal Paşa tarafından kaleme alınmış olan “Muhtelif Mahallerden Doğrudan Doğruya Emrime Gönderilen Mebaliğ” başlıklı deftere göre bu paranın 17. 634 lirası ve 875 strelini Güney Afrika Müslümanları tarafından toplanmıştı.” Büyük Millet Meclisi Reisi ve Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Hindistan Müslümanlarının Türkiye’ye yaptıkları bu yardımlardan dolayı, Hindistan Hilafet Komitesi Avrupa ve Anadolu Temsilcisi ve Reisi Seyyid Hacı Can Muhammed Çotani’ye “Muhibb-i halisim” hitabıyla gönderdiği ve Hâkimiyet-i Milliyye Gazetesi’nde; 11 Şubat 1923 günü yayınlanan mektupta:
Mustafa Kemal Paşa’nın, Hindistan Hilafet Komitesi Avrupa ve Anadolu Temsilcisi ve Reisi Seyyid Hacı Can Muhammed Çotani’ye “Muhibb-i halisim” hitabıyla gönderdiği mektubun tam metni
“Bilhassa himmet-i alileriyle temin buyrulan muavenet-i maddiye ve iane paraları Türkiye davasının tahakkuku yolunda pek ziyade işimize yaramıştır. Bundan sonra dahi devam edecek müzaherat-ı maneviyeniz suret-i nihayede akdi olan sulhumuzun teşriine ve amal-i milliyemizin tamamen istihsaline yardım edecektir. Bilhassa ordumuzun bi-misal kahramanlığı ile Yunanlılardan kurtarılan yüz bin kilometre murabbaı arazide sakin milyonlarca ahali elbisesiz, me’vasız ve erzaksız bir halde yaklaşan kışın te’siratına maruz bulunmaktadırlar. Yunanlıların gayr-i kabil-i tasavvur vahşetleri ve tahripkarlığı yüzünden bu vaziyete düşen Türkiye Müslümanları, Hindistan’daki din kardeşlerinin vasi surette muavenetlerine muhtaçtırlar. Türkiye halkı hakkında daima yüksek bir alaka ile hareket eden ve her fırsatta samimi teveccühatını izhar eyleyen bütün Hintli kardeşlerimize hürmetkar selamlarımızı ve tahiyyatımızı arza tavassut-u alilerini arz eder ve zat-ı alilerine ihtiramat-ı kalbiyemi arzeylerim efendim.” Şeklinde teşekkürlerini bildirmişti.
Nitekim Hindistan Müslümanlarından gelen bu yardımlar 1923 Ekim’i sonuna kadar da devam etmişti. Buna ilişkin iki çekin Mustafa Kemal Paşa emrine gönderildiğine dair belgelerden biri Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde, BOA. HR. İM, 66/27-02 fon koduyla kayıtlı Rumi 22 Kanunusani 1339, Miladi 22 Ocak 1923 tarihli idi. Hariciyye Nezareti Celilesi’ne iletilen belgede: “İslamiyet’in müdafaası uğrunda şehid olan kardeşlerinin eytam ve eramili içün Fransız Hindistan’ında Karlıkali’de Müslüman hanımlar tarafından teberru edilen mücevherat ve saire esmanıyla yine aynı maksadla toplanılan iane yekunu olmak üzere biri 5551 diğeri 1281 frankı ihtiva eden iki çek mahal-i mezkurdan Başkumandanımız Gazi Müşir Mustafa Kemal Paşa Hazretleri emrine irsal kılınmış olmakla leffen takdim kılınmış ve meblağ-ı mezkurun paşa hazretlerine li-ecli’t-takdim alındığına dair olarak ita eylediğim cevaba da icab eden teşekkürat terdif edilmiştir efendim.” Denilmekteydi.
İslam dini uğruna Hindistanlı Müslüman kadınlar tarafından bağışlanan mücevherler ve toplanan yardım paralarının karşılığı iki çekin Mustafa Kemal Paşa’ya verildiğine ve teşekküre dair belge
Gölgede kalan ve unutulan yardımların geldiği yerlerden biri de Fransız işgali altındaki Madagaskar’dı. Madagaskar Müslümanları, Cumhuriyet’in ilanından sonra burada yayınlanan “Sadaü’l-İslam” isimli derginin yazarlarından “İbrahim Mansur” isimli bir Müslüman öncülüğünde Anadolu’daki yetimler, savaş gazileri ve Hilafetin yararına kullanılmak üzere biri 2.779 frank 80 kuruş diğeri 4.216 frank 55 kuruş olmak üzere iki ayrı nakdi yardımı Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne devredilmek üzere göndermişlerdi.
Libyalı Milisler
Türkiye’nin zor günlerinde, belgelerden ve yazılanlardan da açıkça görüleceği gibi savaşın finansmanı, savaşzedeler, yetimler, gazi ve şehitler ve Madagaskar Müslümanlarının istediği şekliyle Hilafetin yararına kullanılmak üzere gönderilen bu yardımlardan, “Hint Hilafet Komitesi” aracılığı ile Hindistan ve Güney Asya Müslümanlarından toplanan paraların çok az bir kısmı ordu ve halkın ihtiyaçları için kullanıldı. Büyük bölümü ise Osmanlı Bankası’nda açılan özel bir hesapta tutularak bilahare Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nin de hissedarı ve yöneticisi olduğu, “İş Bankası”nın kuruluş sermayesi yapıldı. Para yardımının dışında Suriye’de, Irak’ta, Çanakkale’de Filistin’de, Libya’da, Gazze’de, Sakarya’da “Türk Mehmetle” beraber vatanını kurtarmak ve savunmak için can veren Araplar, Kürtler, “Sudanlı Zenci Musa” gibi kahramanlar, hatta Singapur’da Osmanlılar ve Hilafet için isyan ettiği için İngilizler tarafından kurşuna dizilen Hintli askerler de vardı.
Sudanlı Zenci Musa
Kaynaklar: Atatürk Araştırma Merkezi, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, c.1, Ankara, 2006.Alptekin Müderrisoğlu, Kurtuluş Savaşı’nın Mali Kaynakları, Ankara, 1990. Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV, Ankara, 2006. Ahmet Uçar, Güney Afrika’da Osmanlılar, İstanbul, 2008. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Fon Kodu: BOA. HR. İM, 66/27-02. Hakimiyet-i Milliye, Nr: 736.
Emre Gül/ Tarih Dosyası
Örneğin; 1920 yılında Buhara Müslümanları, 100 milyon altın rublelik bir yardımı, Türkiye için topladı.
Son dönemde, Türkiye’nin başta Suriyeli mülteciler olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerinde Müslümanlara yaptığı yardımlar şiddetli eleştirilere maruz kaldı. Bu insani yardımlar, kimi çevrelerce “vatana ihanet” ve “Türk milletinin vergilerini israf” olarak nitelendirildi.
Sözde “milliyetçilik” ve “ulusçuluk” adına gösterilen bu tepkiler ise Türkiye’nin zor zamanlarında dünyanın dört bir yanındaki Müslümanlar tarafından yapılan harcama ve para yardımlarını akıllara getirdi. Çeşitli coğrafyalardaki İslam ülkeleri ve toplumları; altın, lira, sterlin, ruble, frank, çek ve hatta mücevherat cinsinden milyonlarca meblağlık nakdi yardımı, Milli Mücadele’nin finansmanı, savaşzedeler, şehit ve gazi yakınlarının ihtiyaçları ve hatta Hilafet için Ankara’ya gönderdi.
Osman Hoca (Kocaoğlu) dönemi Buhara’sından bir görüntü
Örneğin; 1920 yılında Buhara Müslümanları, 100 milyon altın rublelik bir yardımı, Türkiye için topladı. O dönemde Rusya’ya bağlı özerk bir devlet olan “Buhara Halk Cumhuriyeti”nin ilk ve son Cumhurbaşkanı “Osman Kocaoğlu”nun verdiği bilgilere göre; Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yardım talebi göz önüne alınarak Buhara hazinesine ait bu meblağ, Ankara’ya ulaştırılmak üzere Moskova yönetimine teslim edildi.
Ancak, 59 milyon TL’ye denk gelen bu paranın büyük kısmı Sovyetlerce gasp edildi ve eldeki belgelere nazaran verilen miktar sadece 11.028.012 TL’de kaldı. Bu para da bugüne kadar okullarımızdaki “İnkilap Tarihi” derslerinde; “Rus Komünistlerin” Ankara`ya desteği olarak anlatıldı.
Azerbaycan Parlamentosu
Bunun yanı sıra Azerbaycan Türkleri de yardım gönderen diğer bir Müslüman toplumdu. 28 Mayıs 1918’den, 27 Nisan 1920’ye kadar bağımsız kalabilen “Azerbaycan Cumhuriyeti’nin eski Başvekili Nesib Bey, Ankara Hükümeti’ne verilmek üzere Mehmet Ali Ahmetzade Efendi aracılığı ile 19.000 Osmanlı altını ve 1.000.000 frank ile 8 parça petrol poliçesini imza karşılığı Ankara Hükümeti Hariciyye Vekili Ahmet Muhtar Bey’e teslim etti. Bu paranın haricinde Azerbaycan’dan gelen yardımlar daha sonra da sürdü ve en son 500 adet Osmanlı altını Kazım Karabekir Paşa’ya gönderildiğinde Hükümet adına Azerbaycan’a teşekkür edildi.
Milli Mücadele’de ve öncesinde unutulan ve unutturulan diğer bir yardım da Hindistan ve Güney Asya Müslümanlarından geldi. “Hint Hilafet Komitesi” aracılığı ile organize edilen silah-mühimmat alımı, ilaç, yiyecek ve giyecek yardımlarından başlayarak lobi faaliyetleri, askeri ve sivil itaatsizlik eylemlerine kadar uzanan geniş bir yelpazeye sahip bu yardımın önemli bir boyutunu da yüklü meblağlara ulaşan para desteği oluşturdu. “Merkezi Bombay’da bulunan “Hint Hilafet Komitesi”nin açmış olduğu yardım kampanyası, Hint Müslümanları arasında özellikle fakir ve orta sınıflar tarafından büyük ilgiyle karşılandı. 1919’dan, 1924 yılına kadar başta Hindistan olmak üzere, Pakistan, Bangladeş, Seylan ve Güney Asya Müslümanlarından gelen yardımın toplamı 1.035.608 TL ve 130.250 Sterlin’e ulaştı.
Güney Afrikalı Müslümanlar
“ATESE’de bulunan Özel Atatürk Arşivi ile ilgili 107 numaralı dosyada, bizzat Mustafa Kemal Paşa tarafından kaleme alınmış olan “Muhtelif Mahallerden Doğrudan Doğruya Emrime Gönderilen Mebaliğ” başlıklı deftere göre bu paranın 17. 634 lirası ve 875 strelini Güney Afrika Müslümanları tarafından toplanmıştı.” Büyük Millet Meclisi Reisi ve Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Hindistan Müslümanlarının Türkiye’ye yaptıkları bu yardımlardan dolayı, Hindistan Hilafet Komitesi Avrupa ve Anadolu Temsilcisi ve Reisi Seyyid Hacı Can Muhammed Çotani’ye “Muhibb-i halisim” hitabıyla gönderdiği ve Hâkimiyet-i Milliyye Gazetesi’nde; 11 Şubat 1923 günü yayınlanan mektupta:
Mustafa Kemal Paşa’nın, Hindistan Hilafet Komitesi Avrupa ve Anadolu Temsilcisi ve Reisi Seyyid Hacı Can Muhammed Çotani’ye “Muhibb-i halisim” hitabıyla gönderdiği mektubun tam metni
“Bilhassa himmet-i alileriyle temin buyrulan muavenet-i maddiye ve iane paraları Türkiye davasının tahakkuku yolunda pek ziyade işimize yaramıştır. Bundan sonra dahi devam edecek müzaherat-ı maneviyeniz suret-i nihayede akdi olan sulhumuzun teşriine ve amal-i milliyemizin tamamen istihsaline yardım edecektir. Bilhassa ordumuzun bi-misal kahramanlığı ile Yunanlılardan kurtarılan yüz bin kilometre murabbaı arazide sakin milyonlarca ahali elbisesiz, me’vasız ve erzaksız bir halde yaklaşan kışın te’siratına maruz bulunmaktadırlar. Yunanlıların gayr-i kabil-i tasavvur vahşetleri ve tahripkarlığı yüzünden bu vaziyete düşen Türkiye Müslümanları, Hindistan’daki din kardeşlerinin vasi surette muavenetlerine muhtaçtırlar. Türkiye halkı hakkında daima yüksek bir alaka ile hareket eden ve her fırsatta samimi teveccühatını izhar eyleyen bütün Hintli kardeşlerimize hürmetkar selamlarımızı ve tahiyyatımızı arza tavassut-u alilerini arz eder ve zat-ı alilerine ihtiramat-ı kalbiyemi arzeylerim efendim.” Şeklinde teşekkürlerini bildirmişti.
Nitekim Hindistan Müslümanlarından gelen bu yardımlar 1923 Ekim’i sonuna kadar da devam etmişti. Buna ilişkin iki çekin Mustafa Kemal Paşa emrine gönderildiğine dair belgelerden biri Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde, BOA. HR. İM, 66/27-02 fon koduyla kayıtlı Rumi 22 Kanunusani 1339, Miladi 22 Ocak 1923 tarihli idi. Hariciyye Nezareti Celilesi’ne iletilen belgede: “İslamiyet’in müdafaası uğrunda şehid olan kardeşlerinin eytam ve eramili içün Fransız Hindistan’ında Karlıkali’de Müslüman hanımlar tarafından teberru edilen mücevherat ve saire esmanıyla yine aynı maksadla toplanılan iane yekunu olmak üzere biri 5551 diğeri 1281 frankı ihtiva eden iki çek mahal-i mezkurdan Başkumandanımız Gazi Müşir Mustafa Kemal Paşa Hazretleri emrine irsal kılınmış olmakla leffen takdim kılınmış ve meblağ-ı mezkurun paşa hazretlerine li-ecli’t-takdim alındığına dair olarak ita eylediğim cevaba da icab eden teşekkürat terdif edilmiştir efendim.” Denilmekteydi.
İslam dini uğruna Hindistanlı Müslüman kadınlar tarafından bağışlanan mücevherler ve toplanan yardım paralarının karşılığı iki çekin Mustafa Kemal Paşa’ya verildiğine ve teşekküre dair belge
Gölgede kalan ve unutulan yardımların geldiği yerlerden biri de Fransız işgali altındaki Madagaskar’dı. Madagaskar Müslümanları, Cumhuriyet’in ilanından sonra burada yayınlanan “Sadaü’l-İslam” isimli derginin yazarlarından “İbrahim Mansur” isimli bir Müslüman öncülüğünde Anadolu’daki yetimler, savaş gazileri ve Hilafetin yararına kullanılmak üzere biri 2.779 frank 80 kuruş diğeri 4.216 frank 55 kuruş olmak üzere iki ayrı nakdi yardımı Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne devredilmek üzere göndermişlerdi.
Libyalı Milisler
Türkiye’nin zor günlerinde, belgelerden ve yazılanlardan da açıkça görüleceği gibi savaşın finansmanı, savaşzedeler, yetimler, gazi ve şehitler ve Madagaskar Müslümanlarının istediği şekliyle Hilafetin yararına kullanılmak üzere gönderilen bu yardımlardan, “Hint Hilafet Komitesi” aracılığı ile Hindistan ve Güney Asya Müslümanlarından toplanan paraların çok az bir kısmı ordu ve halkın ihtiyaçları için kullanıldı. Büyük bölümü ise Osmanlı Bankası’nda açılan özel bir hesapta tutularak bilahare Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nin de hissedarı ve yöneticisi olduğu, “İş Bankası”nın kuruluş sermayesi yapıldı. Para yardımının dışında Suriye’de, Irak’ta, Çanakkale’de Filistin’de, Libya’da, Gazze’de, Sakarya’da “Türk Mehmetle” beraber vatanını kurtarmak ve savunmak için can veren Araplar, Kürtler, “Sudanlı Zenci Musa” gibi kahramanlar, hatta Singapur’da Osmanlılar ve Hilafet için isyan ettiği için İngilizler tarafından kurşuna dizilen Hintli askerler de vardı.
Sudanlı Zenci Musa
Kaynaklar: Atatürk Araştırma Merkezi, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, c.1, Ankara, 2006.Alptekin Müderrisoğlu, Kurtuluş Savaşı’nın Mali Kaynakları, Ankara, 1990. Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV, Ankara, 2006. Ahmet Uçar, Güney Afrika’da Osmanlılar, İstanbul, 2008. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Fon Kodu: BOA. HR. İM, 66/27-02. Hakimiyet-i Milliye, Nr: 736.
Emre Gül/ Tarih Dosyası
Moderatör tarafında düzenlendi:
