E
Çevrimdışı
İbn Haceri,l-Mekki (Heytemi) ye Reddiye :
Ahmed Şihabuddin bin Muhammed bin Ali bin Hacer
909 da Mısır da dünyaya gelip 973 te Mekke de vefat etmiştir.Mısır,da bulunan bir mahalleye nisbetle Heytemi diye şöhret bulmuştur.Her fırsatta İbn Teymiyye ile talebesi İbnü-l Kayyım,a itiraz etmek ve sövüp saymak (ta,n) bu kimsede tabiat halini almış ve kimi zamanlar edeb ve terbiyeye aykırı ibareler de kullanmıştır. İbn Hacer şeyhler elinde eğitilip terbiye gördüğünden onların muhabbetlerinde fani (yok) olarak yetişmiş bir zattır.Bu yüzden,şeyhler aleyhine söylenen sözler ona yaraya basılan tuz gibi fena etki ederdi.İbn Haceri,l Mekki,nin İbn teymiyye hakkında kullandığı ibare-i Şerifeleri teberrüken buraya alıyoruz.
1-İbn Teymiyye : Allah,ın kendisini rezil ettiği,saptırdığı,ama,sağır,ve zelil (hor hakir) kıldığı bir kuldur.Bu gerçek,din imamları tarafından,ahvalinin bozukluğu ve sözlerinin yalancılığı gösterilerek açıklanmıştır.Bunu öğrenmek isteyenlerin,müctehidlerin imamı (imamu,l-müctehid) olup imamlığı,büyüklüğü ve ictihad mertebesine eriştiği ulema nezdinde ittifakla kabul olunan Ebu,l-Hasan es-Sübki ile oğlu Tacüddin es-Sübki ve esihu,l-imam(?) İzzüddin bin Cema,a ve Şafi,Maliki ve Hanifilerden bunların çağdaşlarıyla daha başkalarının sözlerini okumaları gerekir.Onun itirazlarından yalnızca son dönem mutasıfları değil Ömer b.el-Hattab ve Ali b.Ebi Talib gibi büyük sahabiler de paylarını almışlardır.Bu sözlerinin bir kıymeti yoktur,kaldırılıp atılması gerekir.Bu tür sözlerinden dolayı onun bid,atçı sapık/sapkın,saptırıcı,mübalağacı,cahil ve fasid biri olduğuna inanılır.Allah ona adaletiyle muamele etsin ve bizleri de onun yolundan,akidesinin sapkınlığından ve fiilinden korusun.(1)
(1)-el-Fetavayü,l-Hadisiyye.s.83-84.
2-Şerh-i Şemail adlı eserinde İbn Teymiyye ile talebesi İbnü,l-Kayyım hakkında şöyle der.
Bu ikisi (İbn Teymiyye ile İbnü,l-Kayyım) Allah,a cihet ve cisim isbatına gittiler ve delillendirmek için de işi uzattılar.Cihet ve cismiyeti reddettiklerinden dolayı da Ehl-i-Sünnet,i küçültme çabası içerisine girdiler.Onların,bu alanda,kulakları tırmalayan ve iftira ve bühtanla neticelenen bir çok bozuk ve çirkin itikadları bulunmaktadır.Allah hem onları,hem de onların görüşlerini savunanları çirkin göstersin?
3-el-Cevherü-l-Munzam isimli eserinde şöyle dediği rivayet edilmektedir.
Şüphesiz İbn Teymiyye Allah tarafından saptırılıp iğva edilen,kendisine rezillil elbisesi giydirilen ve aşırı ve yalancılığından dolayı düşüklük ve mahrumiyete çarptırılan bir kuldur…Ondan sadır olan sözler,hata kabilinden dahi olsa söylenmeyecek şeyler olup bunların çirkinlikleri ve şerleri ilelebet devam edecektir.Bu durum şaşılacak bir şey değildir.zira o nefsine,hevasına,şeytanına uyarak kendisini müctehidlerle bir tutmuş,ancak bilmeyerek pek çok meselede onların icmaına muhalefet etmek süretiyle günahların en büyüğünü işlemiştir.O sadece müctehid imamlara itiraz etmekle kalmamış,hulefa-i raşidin hakkında dahi itirazlarda bulunarak,kulakların duymak istemediği ve tabiatların nefret ettiği birçok hurafeler ortaya atmıştır.O derece ileri gitmiştir ki her türlü noksanlıklardan münezzeh ve tüm kemal sıfatlarıyla muttasıf olan Cenab-ı Hakk,a bile azamet ve kibriyasına yakışmayacak şekilde,minberlerin üstünde ve halkın önünde cihet ve cismiyet iddiasında bulunmuş ve mütekaddimin ve müteahhirinden buna inanmayanların cehalet ve dalaletle itham etmiştir.Öyle ki döneminin alimleri sultana müracaatla onu katl veya hapsetmeye zorlamışlar sultanda onlara icabet etmek mecburiyetinde kalarak Şeyh-i hapsetmiş ve orada vefat etmiştir.Böylece o bid,atlar sönmüşl,yokolmuş, o karanlıklar ortadan kalkmıştır.Arkasından,tabileri onu savunur duruma girmişlerse de Allah onların başlarını kaldırmalarına,şan ve şöhret sahibi olmalarına müsaade etmedi bilakis….Üzerlerine zillet ve meskenet binası kuruldu ve nihayet Allah,tan bir gazaba değdiler (…) çünkü,onlar isyana dalmış ve aşırıya gidiyorlardı..(Bakara /61) Cilaü,l-Ayneyn,s.257-Gayetü,l-Emani c.II,s.86-7 )
İbn Haceri,l-Mekki İbn Teymiyye hakkında,Allah,ın kendisini hor ve hakir kılıp saptırdığı,kör,sağır ve zelil kıldığı bir kuldur.edibane (?) cümleler sarfettikten sonra konuya şöylece girmektedir.
İbn Teymiyye Müslümanların icmaına aykırı olarak şunları savunmaktadır :
1-Talak,a (karısını boşamaya) yemin eden kimse yeminini bozduğunda yalnızca kefaret lazım olup hanımı boş olmaz
2-Hayız dönemindeki talak geçerli değildir
3-Bir kelime ile üç talak yapıldığı takdirde (üç) sözü lağv olup yalnız bir talak geçerli olur
4-Hayvan düşüp ölmekle sıvı şeyler pis olmaz
5-Hayızlı iken tavaf yapan kadına kefaret vacib değildir
6-Daha önce ikamet etmiş olduğu bir şehirde cünüb olan kimsenin geceleyin teyemmümle nafile namaz kılması caizdir
7-Bile bile terk edilen namazlar kaza edilmez
8-Mesk (baç,vergi) helaldir
9-Zekat diye verilmese de esnafın meks şeklinde vermiş olduğu paralar zekat sayılır
10-Vakıf tarafından konulan şartlar lağvdır
11-İcmaa muhalefet eden ne kafirdir,ne de fasık
12-Allah Teala,nın hadiselerin mahallinde (mahall-i havadis) hazır bulunması caiz olduğu gibi,terekkübünün cisim ve cihet te olması da caizdir
13-Kur,an,Allah Teala,nın zatında hadistir (mahluktur)
14-Alem bi,n-nev kadimdir (ezelidir)
15-Peygamber masum (hatasız) değildir
16-Rasülullah,ın kabrine ziyaret kastıyla yapılan sefer masiyettendir (günahtır)
17-İncil ile Tevrat,ın lafzı (metni) değil yalnızca manaları değiştirilmiştir.
18-Cehennem bir gün yok (fani) olacaktır.
İbn Hacer-l-Mekki İbn Teymiyye,ye bu meseleleri isnat ettikten sonra,onun Hz Ömer,le Hz Ali (r.anhüma) hakkında Ömer,in (pek çok) hata ve yanlışı vardır.Ali r a de 300 den fazla yerde hata yapmıştır.dediğini ve Gazali,İbn Arabi,İbn Seb,in Ömer İbnü,l-Farız ve Şezeli…gibilere sert tenkitler yönelttiğini söyler.(el-Fetvayü-l-Hadisiyye)
İbn Haceri,l-Mekki (Heytemi) ye Cevap
1-İbn Hacer,e güvenilmez zira o Şeyhülislam (İbn Teymiyye) gibi birine dahi iftira atabilmiştir.
2-İbn Hacer için en uygun söz şudur . O mü,minlere düşmanlık açısından insanların en şedidi idi zira,o kitaplarını Allah,ın Salih,kullarına,hadis,sünnet-i mutahhara ve şeriat-ı garra ehline küfürle doldurdu.Asrımızda ve daha önce yaşayan alimler ona reddiyeler yazarak,onun çürüklüklerini hatalarını yanlışlarını yalanlarını iftiralarını nakilde hıyanetini kelimeler üzerindeki tahrifatını ve bunlara benzeyen ve Allah,a ve ahirete inanan kimselerin kabul etmeyeceği şeylerini açıklamışlardır.
3-İbn Hacer,den naklolunanlar Şeyhülislam-a herhangi bir zarar vermez çünkü o,onun en büyük düşmanlarından ve hasımlarından olup bu konudaki şahitliği merduttur.
4-Şeyhülislam İbn Teymiyye,nin kitapları neşredilmeden önce bazıları İbn Hacer,in nakillerinde doğruluk payı olduğunu zannedebilirlerdi.İbn Teymiyye,nin kitapları yayılıp elden ele dolaşmaya başladığında anlaşıldı ki-Allah tarafından basireti bağlanmış kalın kafalılar dışında gözleri olan herkes İbn Hacer,in yalan söylediğini ve iftira ettığını anladı.Bundan sonra kendisine güvenilmez oldu ve itibarını tamamen yitirdi,Sonuç itibariyle İbn Hacer müfteri sözlerinde tenakuz içinde olan ve dinde mübalağaya kaçan biridir.
İbn Hacer,in İbn Teymiyye,ye yönelik yaklaşık 67 satırdan oluşan tenkitleri hakkında Bağdat müftüsü Alüsi Seyyid Numan Hayrüddin Cila,ül-Ayneyn fi-Muhakemeti-l-Ahmedeyn isiminde büyük bir kitap kaleme alıp sağlığında basılmıştır (Mısır,1298).bu eser 360 sayfalıktır.bu eser mühim ve faydalı bilgilerle doludur.
Alusi Seyyid Numan Hayrüddin şöyle der :
İbn Hacer,,in İbn Teymiye,ye isnat etmekte olduğu görüşleri böyle kısa ve kapalı (mücmel) bir şekilde yazacağı yerde biraz açması ve bunları İbn teymiyye,nin hangi eserlerinden aldığını bildirmesi gerekirdi.Bir kimseyi Falan şöyle demiş diyerek kınayıp yermeye kalkışmak münazara adabına aykırıdır.Öncelikle sözlerin o kişiye ait olduğunu isbatlamak ve kitaplarından delil getirmesi lazımdır.
Dedikten sonra İbn Hacer,in bu tenkitlerine,tafaddul yoluyla (ilminin üstünlüğünü gösteren) şu cevapları vermiştir :
1-Talaka yemin etme meselesi genel olmayıp sadece zıhar niyetiyle yapılan yemine mahsustur. İbn Teymiyye,nin eserlerinde bu mesele tafsilatlı bir şekilde açıklanmıştır.Üstelik İbn Teymiyye bu görüşte yalnız da değildir.Bu aynıyla Ahmed bin Hanbel,in mezhebi olduğu gibi seleften de pek çok kişi bu görüşü benimsemektedir.Sonra ashab,ı kiramdan nakledilen fetvalar da buna aykırı değildir.
2-Kadın hayızlı iken yapılan talakın geçerli olmadığını Sa,id bin el-Müseyyeb ile Tabiündan bir cemaattan nakledilmektedir.
3-Bir lafızla üç talakın geçerli olmadığı seleften büyük bir cemaatın mezhebi olduğu gibi Maliki,Hanbeli,Şafii ve Hanifi alimlerden birçoğu da bu görüştedir.
4-Necis düşmekle su dışındaki sıvıların kirlenmediğini sadece İbn Teymiyye değil,İbn Hazm,la başka alimler de kabul etmektedir.
5-Tavaf meselesinde İbn Teymiyye,nin görüşü Ebu Hanife,den nakledilen rivayete uygundur.
6-Cünüb meselesine gelince şayet İbn Teymiyye,den böyle bir görüş sabit olmuşsa,ictihadi bir mesele olduğundan dil uzatmaya ve bu yüzden kınanmaya (tan) mahal yoktur.
7-Kasten terk edilen namazların kazasının olmadığı görüşünü kaza hakkındaki delil yalnızca uyuyanlara unutanlar hakkında olduğundan İbn Hacer,in kendisine ifrat derecede bağlı bulunduğu İbn Arabi de tercih etmektedir.Kazanın olmaması ise günahının büyüklüğünden dolayı kazanın borcun düşmesi için yeterli olmadığındandır (Tıpkı yemin-i gamus-ta kefaret olmaması gibi)
8-9.Meks ve müküs diye tüccarlarda şer-i yol (vecih) dışında alınan mallara denilir.Müsadere yoluyla alınmış olan malların niyet ile zekattan sayılacağını Hanefi mezhebine mensup son dönem imamlar içerisinde de savunanlar vardır.Kısacası bu mesele İslam alimleri arasında ihtilaflıdır.İki farklı görüşten birini tercih ettiği için İbn Teymiyye nasıl ayıplanabilir? Kaldı ki İbn Teymiyye,ye yapılan bu isnat bir iftiradır.
10-Vakıf meselesinde İbn teymiyye,nin görüşünü Hanefilerden de benimseyenler vardır.Hanefi mezhebi imamları bu davalarından dolayı kınanmazlar ve hatta ictihadi bir mesele olduğundan affedilirken aynı şeyden dolayı İbn Teymiyye niçin kınanmayı hak etsin ?
11-İcmaa muhalefet eden ne fasıkttır be de kafir? Sözünün İbn Teymiyye,ye ait olduğu sabit ise bunda garip karşılanacak bir şey varmıdır.Muteber alimlerden Ebü Zer,a İcmaa muhalefet edeni tekfir etmek nasıl mümkün olabilir? İcmaın kendisini inkar edeni dahi tekfir etmiyoruz ki ? Bu amaçtaki kimse yalnızca bid,atçı olur demektedir.Gerçekte ise İbn Teymiyye böyle bir söz söylemez İbn Hacer,in bu isnadı iftiradır.
12-14.İbn Teymiyye Kur,an konusunda Ahmed bin Hanbel,in mezhebinde olduğundan ve Hanbelilerin tahkik mezhebinin Kur an hakkındaki görüşlerinden Allah Teala,nın mahal-i havadis ve Kur an,la Cenab-ı Hakkı,n hadis olması lazım gelmediği-nden İbn Hacer,in bahisleri esasen ve aslen varit değildir.Aynı şekilde cisim ve cihetle alemin bi-n-nev kadim olduğu isnatları da İbn Teymiyye,ye iftiradan başka bir şey değildir.İbn Teymiyye,ye bu iftirayı ilk atansa (arş hakkında) Devvani,dir.İbn Teymiyye,nin alemin kıdemi (ezeliliği) hakkında felsefecilere ve cisim hakkında Mücessime,ye karşı yazmış olduğu müstakil ve mufassal eserleri ortada dururken bu tür iftiraların revac bulamayacağı malumdur.Devvani,nin.
Mücessime,nin ekserisi Zahiri mezhebindendir.Bunlar Kitap ve sünnetin zahirine bağlanıp kalırlar.Yine çoğunluğu mühaddistir.İbn Teymiyye Ebu ,l-Abbas Ahmed ile tabilerinden Allah,a cihet isbatı ve bunu nefyetmeyi mübalağalı bir şekilde çirkin görme hususlarında büyük bir meyil vardır.Bazı eserlerinde Akli bedahet açısından (haşa Allah ) yoktur. Demekle Onu her yerde aradım fakat bulamadım demek arasında fark bulunmadığını söylemiş ve ciheti nefyedenleri ta,til (Allah,ı işlevsiz bırakmak) ile nitelendirmiştir.Eserlerinden de anlaşılacağı üzere akli ve nakli ilimlerdeki yüksek derecesine rağmen böyle bir tutumu görülmektedir.(Şerhü Aka,id-i Adudiye,s.151-152)
Ruhu,l-Me-ani tefsiri sahibi Alusi Şihabüddin bu konuda şöyle cevap vermiştir :
Haşa ki İbn Teymiyye Mücessime,den olsun ? Bilakis o insanların Mücessime,den en uzak olanıdır.Evet o Allah ve Rasülü,nün (s.a.v) kasdettiği manada fevkiyet sıfatına inanmaktadır.ancak bu isnat her halükarda Allah ve Rasülü,nün irade ettikleri çercevede olmalıdır. Ki bu aynı zamanda selefin müteşabihat konusundaki görüşü olup tescimden tamamıyla uzaktır.Devvani ve benzerleri ise hadis ve selef,i salihin görüşleri hususunda insanların en cahilleridir.
15-Peygamberlerin ismeti (masumiyeti) meselesinde İbn Teymiyye cumhurun mezhebinde olup bu hususta başka bir görüşü yoktur.
16-Ziyaret meselesinden İbn Teymiyye yalnız olmayıp Kitap ve Sünnet ilminden yed-i tüla (engin bilgi) sahibi pek çok kimse bu meselede onunla aynı görüşü benimsemektedir.Konuyla ilgili eserleri inceleyenler işin aslını anlarlar.İbn Teymiyye ziyareti değil ziyaret kastıyla yolculuk yapmayı ölülere dua edip onlardan medet dileme,yi (istimdat) menetmektedir.
17-İbn Teymiyye,yi İncil hakkındaki görüşünden dolayı ayıplamaya mahal yoktur.zira İmam Buhari(*) ile İbnü-l-Hatib Fahrüddin-i Razi de aynı tezi savunmuşlardır.Buhari ile Razi söz konusu tez yüzünden gazaba uğrayıp kınanmazlarken İbn Teymiyye nasıl kınanabilir? Kaldı ki İbn Hacer,in bu isnadı bir iftira olup İbn Teymiyye böyle bir iddiada bulunmamıştır.buna da eserleri şahittir.İbn Hacer düşman olarak gördüğü İbn Teymiyye,ye hata-kusur bulmakta aciz kalmakla pek çok delilsiz şey isnat etmeye mecbur olmuş ve Nasıl olur da ona bir ayıp/kusur yükleyebilirim diye bahaneler bulmaya çalışmıştır.İbn Arabi ile diğer mutasavvıflara İbn Teymiyye,ye isnat edilen sözlerden daha ağır ve bozuk sözler/ görüşleri isnat olunsa dahi İbn Hacer bunları düzlemek/tevil etmek (tahsis) için bütün gücünü harcamakta ve hatta kimi zaman lafızların ihtimallerinden dahi olmayan uzak tevillere kadar gitmektedir.(*)-Cami,u,s-Sahih c.VIII.s.216)
Sevgilimin attığı kurşun boşa gitti
Tıpkı kurşunun istemediği
Kimsenin gidişi gibi
Beyiti ne kadar doğrudur.
18-İbn Hacer,in İbn Teymiyye,ye yaptığı delilsiz/isbatsız isnatlardan biri de cehennemin fani olması meselesidir.İbn Teymiyye bunu acaba hangi eserinde iddia etmiştir?Diyelim ki İbn Teymiyye böyle bir iddiada bulunmuş olsun.fakat bu yüzden kendisini kınamaya imkan varmıdır.Böyle bir görüş İbn Hacer,in zannettiği gibi icmaı yarma/icmaa muhalefet değildir.İbn Hacer kendince İbn Teymiyye,yi kınamak için bir sebeb olarak bulduğu bu meseleye çok önem vermekte ve ez-Zevacir an-İktirafi-l-Kebair adlı kitabında şöyle demektedir.
İbn Teymiyye cehennemin bir gün yok olacağı görüşünü ashab-ı kiramdan Hz .Ömer Abdullah İbn Abbas Abdullah bin Mes,ud Ebu Hureyre ve Enes,le (r.anhüm) tabiinden Hasan-ı Basri Hammad bin Seleme Ali bin Talha el-Valibi ile bir gurup müfessirden nakletmektedir.Bazıları bu meselede Ahmed b Hanbel,in Abdullah bin Ömer den rivayet etmiş olduğu : Bir gün gelecek cehennemin kapıları kapanacak içerisinde kimse kalmayacaktır.ancak bu ahkab süresince kalıştan sonra olacaktır.hadisini delil getirmektedir.fakat bu hadisin senedinde güvenilmez ve yalancı bir ravinin bulunduğu rivayet edilmekte ve Hasan-ı Basri,nin bu konuda kendisine atfedilen (mensub) görüşü reddettiğini Sabit nakletmektedir.Buna göre İbn teymiyye,nin bu görüşü kendilerine isnat ettiği kimselerin böyle bir iddiada bulundukları doğru (sahih) değildir.Doğru olduğu takdirde de Müslümanların günahkarlarından hiçbiri orada (cehennemde) kalmaz kafirlerin yerleri ise cehennemdir orası onlarla dolu olup orada ebedi kalacaklardır.manası kastedilir.Bununla birlikte İbn Teymiyye,nin görüşüne muvafık bir görüşü Fahrüddin-i Razi de tefsirinde rivayet etmiştir.
Cehennemin ebedi olup olmadığı konusunda selef ve haleften bilinen iki rivayet vardır.Bir gurup Yok olmayacak derken ikincileri bir gün son bulacağını söylemektedir.İlk görüşün (yani cehennem yok olmayacaktır) daha doğru (esahh) olduğunda şüphe yoktur.İmam Suyuti ed-Dürrü-l-Mensür adlı tefsirinde Hz Ömer,den(r.a) Cehennemlikler ateşte Alic denilen yerdeki kum tanelerinin sayısı kadar uzun süre kalacak olsalar dahi çıkacakları bir gün gelir? Ebu Hüreyre,den Bir gün gelecek cehennemde kimse kalmayacaktır? Abdullah ibn Mes,ud,dan Öyle biz zaman gelecektir ki cehennemin kapıları kapanacaktır. Ve Şa-bi,den de Cehennem iki yurttan en çabuk mamur ve yine en çabuk harap olacak olanıdır diye nakleder.
Bütün bunlardan sonra cehennemin bir gün yok olacağı görüş şayet İbn Teymiyye,den sadır olmuşsa bundan dolayı kınanmaya mahal yoktur.çünkü sözkonusu görüş bazı selef ve haleflerden nakledilen eski bir görüştür.(Rivayetler hakkındaki İbn Hacer,in münferit (mücerred) cerhi kabul edilmez.Abdullah İbn Ömer,e nisbet edilen hadisin senedinde kezzab (yalancı ravi) varsa Hasan-ı Basri,den Sabit vasıtasıyla rivayet edilen hadiste kezzab olmadığını İbn Hacer nereden bilmiştir..? (Rızaeddin bin Fahreddin)
Hz Ömer,le Hz Ali (r.anhüma) hakkında edeb dışı sözler söylediği şeklindeki iddia İbn Teymiyye,ye yapılan asılsız bir iftiradır.İbn Teymiyye,nin akidesi malum ve kitapları dünyanın her tarafına yayılmış olduğundan böyle bir iftira….İnsanların sinelerine vesvese verir (Nas/5) hükmünü doğrulayan kimselerin işinden başka bir şey değildir.İbn Teymiyye Gazali İbn Arabi İbn Seb,in Ömer İbnü-l-Farız ve Şezeli gibileri reddetmişse…imiş ….demiş…türü sözlere bina ederek değil eserlerinde görülen şeriatın zahirine aykırı söz ve görüşlerinden dolayı reddetmiştir.Hem bu hususta İbn Teymiyye yalnız da değildir ondan başka daha pek çok Kur,an ve sünnet alimi de söz konusu kimseleri reddetmiştir.
Toparlayacak olursak : İbn Haceri-l-Mekki,nin İbn Teymiyye,ye yönelik İcmaı yardı/icmaa muhalefet etti şeklindeki iddiası asılsızdır.Bu zat galiba İbn Teymiyye,nin eserlerini hiç görmemiş,ondan-bundan duymuş olduğu sözler üzerine fikir yürütmüştür.
Hasım tarafından delil olarak kabul edilmeyen şeylerle dava isbatlama yoluna gitmek münazara kurallarına aykırıdır.Bu yüzden de İbn Teymiyye,nin görüşlerini çürütmek için Sübki ile İbn Haceri-l-Mekki,nin sözlerini nakletmek doğru ve yeterli olmaz çünkü İbn Teymiyye Rahımullah Kitap sünnet ve icmadan başkasını delil olarak kabul etmediğinden onun katında değil bir Sübki ile bir İbn Hacer,in on Sübki ile on İbn Hacer,in sözlerinin dahi bir önemi yoktur….Bilakis İbn Teymiyye,nin lisan-ı hali bunlara karşı….Haydi doğru iseniz getirin delilinizi (Bakara/111 Neml/64 demektedir.
Cahil ve gafillerin gözünde hayat
Geçmişi ve geleceğiyle
Toz pembe görünür
Ahmed Şihabuddin bin Muhammed bin Ali bin Hacer
909 da Mısır da dünyaya gelip 973 te Mekke de vefat etmiştir.Mısır,da bulunan bir mahalleye nisbetle Heytemi diye şöhret bulmuştur.Her fırsatta İbn Teymiyye ile talebesi İbnü-l Kayyım,a itiraz etmek ve sövüp saymak (ta,n) bu kimsede tabiat halini almış ve kimi zamanlar edeb ve terbiyeye aykırı ibareler de kullanmıştır. İbn Hacer şeyhler elinde eğitilip terbiye gördüğünden onların muhabbetlerinde fani (yok) olarak yetişmiş bir zattır.Bu yüzden,şeyhler aleyhine söylenen sözler ona yaraya basılan tuz gibi fena etki ederdi.İbn Haceri,l Mekki,nin İbn teymiyye hakkında kullandığı ibare-i Şerifeleri teberrüken buraya alıyoruz.
1-İbn Teymiyye : Allah,ın kendisini rezil ettiği,saptırdığı,ama,sağır,ve zelil (hor hakir) kıldığı bir kuldur.Bu gerçek,din imamları tarafından,ahvalinin bozukluğu ve sözlerinin yalancılığı gösterilerek açıklanmıştır.Bunu öğrenmek isteyenlerin,müctehidlerin imamı (imamu,l-müctehid) olup imamlığı,büyüklüğü ve ictihad mertebesine eriştiği ulema nezdinde ittifakla kabul olunan Ebu,l-Hasan es-Sübki ile oğlu Tacüddin es-Sübki ve esihu,l-imam(?) İzzüddin bin Cema,a ve Şafi,Maliki ve Hanifilerden bunların çağdaşlarıyla daha başkalarının sözlerini okumaları gerekir.Onun itirazlarından yalnızca son dönem mutasıfları değil Ömer b.el-Hattab ve Ali b.Ebi Talib gibi büyük sahabiler de paylarını almışlardır.Bu sözlerinin bir kıymeti yoktur,kaldırılıp atılması gerekir.Bu tür sözlerinden dolayı onun bid,atçı sapık/sapkın,saptırıcı,mübalağacı,cahil ve fasid biri olduğuna inanılır.Allah ona adaletiyle muamele etsin ve bizleri de onun yolundan,akidesinin sapkınlığından ve fiilinden korusun.(1)
(1)-el-Fetavayü,l-Hadisiyye.s.83-84.
2-Şerh-i Şemail adlı eserinde İbn Teymiyye ile talebesi İbnü,l-Kayyım hakkında şöyle der.
Bu ikisi (İbn Teymiyye ile İbnü,l-Kayyım) Allah,a cihet ve cisim isbatına gittiler ve delillendirmek için de işi uzattılar.Cihet ve cismiyeti reddettiklerinden dolayı da Ehl-i-Sünnet,i küçültme çabası içerisine girdiler.Onların,bu alanda,kulakları tırmalayan ve iftira ve bühtanla neticelenen bir çok bozuk ve çirkin itikadları bulunmaktadır.Allah hem onları,hem de onların görüşlerini savunanları çirkin göstersin?
3-el-Cevherü-l-Munzam isimli eserinde şöyle dediği rivayet edilmektedir.
Şüphesiz İbn Teymiyye Allah tarafından saptırılıp iğva edilen,kendisine rezillil elbisesi giydirilen ve aşırı ve yalancılığından dolayı düşüklük ve mahrumiyete çarptırılan bir kuldur…Ondan sadır olan sözler,hata kabilinden dahi olsa söylenmeyecek şeyler olup bunların çirkinlikleri ve şerleri ilelebet devam edecektir.Bu durum şaşılacak bir şey değildir.zira o nefsine,hevasına,şeytanına uyarak kendisini müctehidlerle bir tutmuş,ancak bilmeyerek pek çok meselede onların icmaına muhalefet etmek süretiyle günahların en büyüğünü işlemiştir.O sadece müctehid imamlara itiraz etmekle kalmamış,hulefa-i raşidin hakkında dahi itirazlarda bulunarak,kulakların duymak istemediği ve tabiatların nefret ettiği birçok hurafeler ortaya atmıştır.O derece ileri gitmiştir ki her türlü noksanlıklardan münezzeh ve tüm kemal sıfatlarıyla muttasıf olan Cenab-ı Hakk,a bile azamet ve kibriyasına yakışmayacak şekilde,minberlerin üstünde ve halkın önünde cihet ve cismiyet iddiasında bulunmuş ve mütekaddimin ve müteahhirinden buna inanmayanların cehalet ve dalaletle itham etmiştir.Öyle ki döneminin alimleri sultana müracaatla onu katl veya hapsetmeye zorlamışlar sultanda onlara icabet etmek mecburiyetinde kalarak Şeyh-i hapsetmiş ve orada vefat etmiştir.Böylece o bid,atlar sönmüşl,yokolmuş, o karanlıklar ortadan kalkmıştır.Arkasından,tabileri onu savunur duruma girmişlerse de Allah onların başlarını kaldırmalarına,şan ve şöhret sahibi olmalarına müsaade etmedi bilakis….Üzerlerine zillet ve meskenet binası kuruldu ve nihayet Allah,tan bir gazaba değdiler (…) çünkü,onlar isyana dalmış ve aşırıya gidiyorlardı..(Bakara /61) Cilaü,l-Ayneyn,s.257-Gayetü,l-Emani c.II,s.86-7 )
İbn Haceri,l-Mekki İbn Teymiyye hakkında,Allah,ın kendisini hor ve hakir kılıp saptırdığı,kör,sağır ve zelil kıldığı bir kuldur.edibane (?) cümleler sarfettikten sonra konuya şöylece girmektedir.
İbn Teymiyye Müslümanların icmaına aykırı olarak şunları savunmaktadır :
1-Talak,a (karısını boşamaya) yemin eden kimse yeminini bozduğunda yalnızca kefaret lazım olup hanımı boş olmaz
2-Hayız dönemindeki talak geçerli değildir
3-Bir kelime ile üç talak yapıldığı takdirde (üç) sözü lağv olup yalnız bir talak geçerli olur
4-Hayvan düşüp ölmekle sıvı şeyler pis olmaz
5-Hayızlı iken tavaf yapan kadına kefaret vacib değildir
6-Daha önce ikamet etmiş olduğu bir şehirde cünüb olan kimsenin geceleyin teyemmümle nafile namaz kılması caizdir
7-Bile bile terk edilen namazlar kaza edilmez
8-Mesk (baç,vergi) helaldir
9-Zekat diye verilmese de esnafın meks şeklinde vermiş olduğu paralar zekat sayılır
10-Vakıf tarafından konulan şartlar lağvdır
11-İcmaa muhalefet eden ne kafirdir,ne de fasık
12-Allah Teala,nın hadiselerin mahallinde (mahall-i havadis) hazır bulunması caiz olduğu gibi,terekkübünün cisim ve cihet te olması da caizdir
13-Kur,an,Allah Teala,nın zatında hadistir (mahluktur)
14-Alem bi,n-nev kadimdir (ezelidir)
15-Peygamber masum (hatasız) değildir
16-Rasülullah,ın kabrine ziyaret kastıyla yapılan sefer masiyettendir (günahtır)
17-İncil ile Tevrat,ın lafzı (metni) değil yalnızca manaları değiştirilmiştir.
18-Cehennem bir gün yok (fani) olacaktır.
İbn Hacer-l-Mekki İbn Teymiyye,ye bu meseleleri isnat ettikten sonra,onun Hz Ömer,le Hz Ali (r.anhüma) hakkında Ömer,in (pek çok) hata ve yanlışı vardır.Ali r a de 300 den fazla yerde hata yapmıştır.dediğini ve Gazali,İbn Arabi,İbn Seb,in Ömer İbnü,l-Farız ve Şezeli…gibilere sert tenkitler yönelttiğini söyler.(el-Fetvayü-l-Hadisiyye)
İbn Haceri,l-Mekki (Heytemi) ye Cevap
1-İbn Hacer,e güvenilmez zira o Şeyhülislam (İbn Teymiyye) gibi birine dahi iftira atabilmiştir.
2-İbn Hacer için en uygun söz şudur . O mü,minlere düşmanlık açısından insanların en şedidi idi zira,o kitaplarını Allah,ın Salih,kullarına,hadis,sünnet-i mutahhara ve şeriat-ı garra ehline küfürle doldurdu.Asrımızda ve daha önce yaşayan alimler ona reddiyeler yazarak,onun çürüklüklerini hatalarını yanlışlarını yalanlarını iftiralarını nakilde hıyanetini kelimeler üzerindeki tahrifatını ve bunlara benzeyen ve Allah,a ve ahirete inanan kimselerin kabul etmeyeceği şeylerini açıklamışlardır.
3-İbn Hacer,den naklolunanlar Şeyhülislam-a herhangi bir zarar vermez çünkü o,onun en büyük düşmanlarından ve hasımlarından olup bu konudaki şahitliği merduttur.
4-Şeyhülislam İbn Teymiyye,nin kitapları neşredilmeden önce bazıları İbn Hacer,in nakillerinde doğruluk payı olduğunu zannedebilirlerdi.İbn Teymiyye,nin kitapları yayılıp elden ele dolaşmaya başladığında anlaşıldı ki-Allah tarafından basireti bağlanmış kalın kafalılar dışında gözleri olan herkes İbn Hacer,in yalan söylediğini ve iftira ettığını anladı.Bundan sonra kendisine güvenilmez oldu ve itibarını tamamen yitirdi,Sonuç itibariyle İbn Hacer müfteri sözlerinde tenakuz içinde olan ve dinde mübalağaya kaçan biridir.
İbn Hacer,in İbn Teymiyye,ye yönelik yaklaşık 67 satırdan oluşan tenkitleri hakkında Bağdat müftüsü Alüsi Seyyid Numan Hayrüddin Cila,ül-Ayneyn fi-Muhakemeti-l-Ahmedeyn isiminde büyük bir kitap kaleme alıp sağlığında basılmıştır (Mısır,1298).bu eser 360 sayfalıktır.bu eser mühim ve faydalı bilgilerle doludur.
Alusi Seyyid Numan Hayrüddin şöyle der :
İbn Hacer,,in İbn Teymiye,ye isnat etmekte olduğu görüşleri böyle kısa ve kapalı (mücmel) bir şekilde yazacağı yerde biraz açması ve bunları İbn teymiyye,nin hangi eserlerinden aldığını bildirmesi gerekirdi.Bir kimseyi Falan şöyle demiş diyerek kınayıp yermeye kalkışmak münazara adabına aykırıdır.Öncelikle sözlerin o kişiye ait olduğunu isbatlamak ve kitaplarından delil getirmesi lazımdır.
Dedikten sonra İbn Hacer,in bu tenkitlerine,tafaddul yoluyla (ilminin üstünlüğünü gösteren) şu cevapları vermiştir :
1-Talaka yemin etme meselesi genel olmayıp sadece zıhar niyetiyle yapılan yemine mahsustur. İbn Teymiyye,nin eserlerinde bu mesele tafsilatlı bir şekilde açıklanmıştır.Üstelik İbn Teymiyye bu görüşte yalnız da değildir.Bu aynıyla Ahmed bin Hanbel,in mezhebi olduğu gibi seleften de pek çok kişi bu görüşü benimsemektedir.Sonra ashab,ı kiramdan nakledilen fetvalar da buna aykırı değildir.
2-Kadın hayızlı iken yapılan talakın geçerli olmadığını Sa,id bin el-Müseyyeb ile Tabiündan bir cemaattan nakledilmektedir.
3-Bir lafızla üç talakın geçerli olmadığı seleften büyük bir cemaatın mezhebi olduğu gibi Maliki,Hanbeli,Şafii ve Hanifi alimlerden birçoğu da bu görüştedir.
4-Necis düşmekle su dışındaki sıvıların kirlenmediğini sadece İbn Teymiyye değil,İbn Hazm,la başka alimler de kabul etmektedir.
5-Tavaf meselesinde İbn Teymiyye,nin görüşü Ebu Hanife,den nakledilen rivayete uygundur.
6-Cünüb meselesine gelince şayet İbn Teymiyye,den böyle bir görüş sabit olmuşsa,ictihadi bir mesele olduğundan dil uzatmaya ve bu yüzden kınanmaya (tan) mahal yoktur.
7-Kasten terk edilen namazların kazasının olmadığı görüşünü kaza hakkındaki delil yalnızca uyuyanlara unutanlar hakkında olduğundan İbn Hacer,in kendisine ifrat derecede bağlı bulunduğu İbn Arabi de tercih etmektedir.Kazanın olmaması ise günahının büyüklüğünden dolayı kazanın borcun düşmesi için yeterli olmadığındandır (Tıpkı yemin-i gamus-ta kefaret olmaması gibi)
8-9.Meks ve müküs diye tüccarlarda şer-i yol (vecih) dışında alınan mallara denilir.Müsadere yoluyla alınmış olan malların niyet ile zekattan sayılacağını Hanefi mezhebine mensup son dönem imamlar içerisinde de savunanlar vardır.Kısacası bu mesele İslam alimleri arasında ihtilaflıdır.İki farklı görüşten birini tercih ettiği için İbn Teymiyye nasıl ayıplanabilir? Kaldı ki İbn Teymiyye,ye yapılan bu isnat bir iftiradır.
10-Vakıf meselesinde İbn teymiyye,nin görüşünü Hanefilerden de benimseyenler vardır.Hanefi mezhebi imamları bu davalarından dolayı kınanmazlar ve hatta ictihadi bir mesele olduğundan affedilirken aynı şeyden dolayı İbn Teymiyye niçin kınanmayı hak etsin ?
11-İcmaa muhalefet eden ne fasıkttır be de kafir? Sözünün İbn Teymiyye,ye ait olduğu sabit ise bunda garip karşılanacak bir şey varmıdır.Muteber alimlerden Ebü Zer,a İcmaa muhalefet edeni tekfir etmek nasıl mümkün olabilir? İcmaın kendisini inkar edeni dahi tekfir etmiyoruz ki ? Bu amaçtaki kimse yalnızca bid,atçı olur demektedir.Gerçekte ise İbn Teymiyye böyle bir söz söylemez İbn Hacer,in bu isnadı iftiradır.
12-14.İbn Teymiyye Kur,an konusunda Ahmed bin Hanbel,in mezhebinde olduğundan ve Hanbelilerin tahkik mezhebinin Kur an hakkındaki görüşlerinden Allah Teala,nın mahal-i havadis ve Kur an,la Cenab-ı Hakkı,n hadis olması lazım gelmediği-nden İbn Hacer,in bahisleri esasen ve aslen varit değildir.Aynı şekilde cisim ve cihetle alemin bi-n-nev kadim olduğu isnatları da İbn Teymiyye,ye iftiradan başka bir şey değildir.İbn Teymiyye,ye bu iftirayı ilk atansa (arş hakkında) Devvani,dir.İbn Teymiyye,nin alemin kıdemi (ezeliliği) hakkında felsefecilere ve cisim hakkında Mücessime,ye karşı yazmış olduğu müstakil ve mufassal eserleri ortada dururken bu tür iftiraların revac bulamayacağı malumdur.Devvani,nin.
Mücessime,nin ekserisi Zahiri mezhebindendir.Bunlar Kitap ve sünnetin zahirine bağlanıp kalırlar.Yine çoğunluğu mühaddistir.İbn Teymiyye Ebu ,l-Abbas Ahmed ile tabilerinden Allah,a cihet isbatı ve bunu nefyetmeyi mübalağalı bir şekilde çirkin görme hususlarında büyük bir meyil vardır.Bazı eserlerinde Akli bedahet açısından (haşa Allah ) yoktur. Demekle Onu her yerde aradım fakat bulamadım demek arasında fark bulunmadığını söylemiş ve ciheti nefyedenleri ta,til (Allah,ı işlevsiz bırakmak) ile nitelendirmiştir.Eserlerinden de anlaşılacağı üzere akli ve nakli ilimlerdeki yüksek derecesine rağmen böyle bir tutumu görülmektedir.(Şerhü Aka,id-i Adudiye,s.151-152)
Ruhu,l-Me-ani tefsiri sahibi Alusi Şihabüddin bu konuda şöyle cevap vermiştir :
Haşa ki İbn Teymiyye Mücessime,den olsun ? Bilakis o insanların Mücessime,den en uzak olanıdır.Evet o Allah ve Rasülü,nün (s.a.v) kasdettiği manada fevkiyet sıfatına inanmaktadır.ancak bu isnat her halükarda Allah ve Rasülü,nün irade ettikleri çercevede olmalıdır. Ki bu aynı zamanda selefin müteşabihat konusundaki görüşü olup tescimden tamamıyla uzaktır.Devvani ve benzerleri ise hadis ve selef,i salihin görüşleri hususunda insanların en cahilleridir.
15-Peygamberlerin ismeti (masumiyeti) meselesinde İbn Teymiyye cumhurun mezhebinde olup bu hususta başka bir görüşü yoktur.
16-Ziyaret meselesinden İbn Teymiyye yalnız olmayıp Kitap ve Sünnet ilminden yed-i tüla (engin bilgi) sahibi pek çok kimse bu meselede onunla aynı görüşü benimsemektedir.Konuyla ilgili eserleri inceleyenler işin aslını anlarlar.İbn Teymiyye ziyareti değil ziyaret kastıyla yolculuk yapmayı ölülere dua edip onlardan medet dileme,yi (istimdat) menetmektedir.
17-İbn Teymiyye,yi İncil hakkındaki görüşünden dolayı ayıplamaya mahal yoktur.zira İmam Buhari(*) ile İbnü-l-Hatib Fahrüddin-i Razi de aynı tezi savunmuşlardır.Buhari ile Razi söz konusu tez yüzünden gazaba uğrayıp kınanmazlarken İbn Teymiyye nasıl kınanabilir? Kaldı ki İbn Hacer,in bu isnadı bir iftira olup İbn Teymiyye böyle bir iddiada bulunmamıştır.buna da eserleri şahittir.İbn Hacer düşman olarak gördüğü İbn Teymiyye,ye hata-kusur bulmakta aciz kalmakla pek çok delilsiz şey isnat etmeye mecbur olmuş ve Nasıl olur da ona bir ayıp/kusur yükleyebilirim diye bahaneler bulmaya çalışmıştır.İbn Arabi ile diğer mutasavvıflara İbn Teymiyye,ye isnat edilen sözlerden daha ağır ve bozuk sözler/ görüşleri isnat olunsa dahi İbn Hacer bunları düzlemek/tevil etmek (tahsis) için bütün gücünü harcamakta ve hatta kimi zaman lafızların ihtimallerinden dahi olmayan uzak tevillere kadar gitmektedir.(*)-Cami,u,s-Sahih c.VIII.s.216)
Sevgilimin attığı kurşun boşa gitti
Tıpkı kurşunun istemediği
Kimsenin gidişi gibi
Beyiti ne kadar doğrudur.
18-İbn Hacer,in İbn Teymiyye,ye yaptığı delilsiz/isbatsız isnatlardan biri de cehennemin fani olması meselesidir.İbn Teymiyye bunu acaba hangi eserinde iddia etmiştir?Diyelim ki İbn Teymiyye böyle bir iddiada bulunmuş olsun.fakat bu yüzden kendisini kınamaya imkan varmıdır.Böyle bir görüş İbn Hacer,in zannettiği gibi icmaı yarma/icmaa muhalefet değildir.İbn Hacer kendince İbn Teymiyye,yi kınamak için bir sebeb olarak bulduğu bu meseleye çok önem vermekte ve ez-Zevacir an-İktirafi-l-Kebair adlı kitabında şöyle demektedir.
İbn Teymiyye cehennemin bir gün yok olacağı görüşünü ashab-ı kiramdan Hz .Ömer Abdullah İbn Abbas Abdullah bin Mes,ud Ebu Hureyre ve Enes,le (r.anhüm) tabiinden Hasan-ı Basri Hammad bin Seleme Ali bin Talha el-Valibi ile bir gurup müfessirden nakletmektedir.Bazıları bu meselede Ahmed b Hanbel,in Abdullah bin Ömer den rivayet etmiş olduğu : Bir gün gelecek cehennemin kapıları kapanacak içerisinde kimse kalmayacaktır.ancak bu ahkab süresince kalıştan sonra olacaktır.hadisini delil getirmektedir.fakat bu hadisin senedinde güvenilmez ve yalancı bir ravinin bulunduğu rivayet edilmekte ve Hasan-ı Basri,nin bu konuda kendisine atfedilen (mensub) görüşü reddettiğini Sabit nakletmektedir.Buna göre İbn teymiyye,nin bu görüşü kendilerine isnat ettiği kimselerin böyle bir iddiada bulundukları doğru (sahih) değildir.Doğru olduğu takdirde de Müslümanların günahkarlarından hiçbiri orada (cehennemde) kalmaz kafirlerin yerleri ise cehennemdir orası onlarla dolu olup orada ebedi kalacaklardır.manası kastedilir.Bununla birlikte İbn Teymiyye,nin görüşüne muvafık bir görüşü Fahrüddin-i Razi de tefsirinde rivayet etmiştir.
Cehennemin ebedi olup olmadığı konusunda selef ve haleften bilinen iki rivayet vardır.Bir gurup Yok olmayacak derken ikincileri bir gün son bulacağını söylemektedir.İlk görüşün (yani cehennem yok olmayacaktır) daha doğru (esahh) olduğunda şüphe yoktur.İmam Suyuti ed-Dürrü-l-Mensür adlı tefsirinde Hz Ömer,den(r.a) Cehennemlikler ateşte Alic denilen yerdeki kum tanelerinin sayısı kadar uzun süre kalacak olsalar dahi çıkacakları bir gün gelir? Ebu Hüreyre,den Bir gün gelecek cehennemde kimse kalmayacaktır? Abdullah ibn Mes,ud,dan Öyle biz zaman gelecektir ki cehennemin kapıları kapanacaktır. Ve Şa-bi,den de Cehennem iki yurttan en çabuk mamur ve yine en çabuk harap olacak olanıdır diye nakleder.
Bütün bunlardan sonra cehennemin bir gün yok olacağı görüş şayet İbn Teymiyye,den sadır olmuşsa bundan dolayı kınanmaya mahal yoktur.çünkü sözkonusu görüş bazı selef ve haleflerden nakledilen eski bir görüştür.(Rivayetler hakkındaki İbn Hacer,in münferit (mücerred) cerhi kabul edilmez.Abdullah İbn Ömer,e nisbet edilen hadisin senedinde kezzab (yalancı ravi) varsa Hasan-ı Basri,den Sabit vasıtasıyla rivayet edilen hadiste kezzab olmadığını İbn Hacer nereden bilmiştir..? (Rızaeddin bin Fahreddin)
Hz Ömer,le Hz Ali (r.anhüma) hakkında edeb dışı sözler söylediği şeklindeki iddia İbn Teymiyye,ye yapılan asılsız bir iftiradır.İbn Teymiyye,nin akidesi malum ve kitapları dünyanın her tarafına yayılmış olduğundan böyle bir iftira….İnsanların sinelerine vesvese verir (Nas/5) hükmünü doğrulayan kimselerin işinden başka bir şey değildir.İbn Teymiyye Gazali İbn Arabi İbn Seb,in Ömer İbnü-l-Farız ve Şezeli gibileri reddetmişse…imiş ….demiş…türü sözlere bina ederek değil eserlerinde görülen şeriatın zahirine aykırı söz ve görüşlerinden dolayı reddetmiştir.Hem bu hususta İbn Teymiyye yalnız da değildir ondan başka daha pek çok Kur,an ve sünnet alimi de söz konusu kimseleri reddetmiştir.
Toparlayacak olursak : İbn Haceri-l-Mekki,nin İbn Teymiyye,ye yönelik İcmaı yardı/icmaa muhalefet etti şeklindeki iddiası asılsızdır.Bu zat galiba İbn Teymiyye,nin eserlerini hiç görmemiş,ondan-bundan duymuş olduğu sözler üzerine fikir yürütmüştür.
Hasım tarafından delil olarak kabul edilmeyen şeylerle dava isbatlama yoluna gitmek münazara kurallarına aykırıdır.Bu yüzden de İbn Teymiyye,nin görüşlerini çürütmek için Sübki ile İbn Haceri-l-Mekki,nin sözlerini nakletmek doğru ve yeterli olmaz çünkü İbn Teymiyye Rahımullah Kitap sünnet ve icmadan başkasını delil olarak kabul etmediğinden onun katında değil bir Sübki ile bir İbn Hacer,in on Sübki ile on İbn Hacer,in sözlerinin dahi bir önemi yoktur….Bilakis İbn Teymiyye,nin lisan-ı hali bunlara karşı….Haydi doğru iseniz getirin delilinizi (Bakara/111 Neml/64 demektedir.
Cahil ve gafillerin gözünde hayat
Geçmişi ve geleceğiyle
Toz pembe görünür
