Çevrimdışı
İTTİHAD DÜŞÜNCESİNİN ÖNDERLERİNDEN(Tilmisani)
İbn Arabinin sistemli bir şekilde insanlığa sunduğu vahdeti vucüt düşüncesinin sofiler arasında kabul görmesini ve şiddetle savunulmasını sağlayan saç ayaklardan biriside Süleyman b. Ali b.abdullah.b afifuddin et-tilmisani adındaki zındıktıktır.bu adam şiirlerinde ki edebi güzelliğin içinde sistemli bir biçimde ittihad düşüncesini işlemiş,bir araya toplanıp ondan ilim alan öğrencilerinede tevhid akidesine düşmanlığı ve ittihad düşüncesine bağlılığı aşılamıştır..allahın kitabını ‘’ ŞİRK KİTABI’’ olarak adlandırmış,ve salt tevhidi öğreten kişinin ancak vahdeti vucutcular olduğunu iddia etmiştir.ibn arabinin görüşleri üzerine bina ettiği akidesini zamanla dahada geliştirerek küfür ve ilhadda ibn arabiyi bile geride bırakmıştır.(1) ittihad düşüncesine sahip olan şeyhlerin hepsini reddedip tekfir eden ibn teymiyye aynı akideyi taşıyan tilimsaniyide kafir saymıştır.diğer vahdeti vucutcularla karşılaştırıldığı zaman ibn teymiyyenin en ağır sözleri tilmisani için sarfettiği dikkat çeker..tilmisaniye facir(namussuz)adını verende ibn teymiyyedir. .ibn teymiyyeye göre vahdeti vucutcuların en sapığı ve en koyu kafiri facir tilmisanidir..
İb teymiyye vahdeti vucutçuları red için telif ettiği eserinde tilimsaninin görüşlerini tek tek inceleyip batıllığını ortaya koyduktan ve bazı bölümlerde tilimsaniyi küfürle suçladıktan sonra şöyle diyor :
Kafir Moğollar bunlardan daha hayırlıdır.çünkü bunlar ridde ehlinin en rezillerinden olarak islamdan dönmüş mürtedlerdir.mürted ise bir çok yönden aslen kafir olandan daha kötüdür.(2)
Yine ibn teymiyye başka bir bölümde tilmisanin sözlerini uzun uzun eleştirip reddettikten sonra şöyle diyor:
‘’ bu sözlerin sahiplerine Allah lanet etsin!zatı,kitabı,resulü ve mümin kulları adına bunlardan intikam alsın’’ (3)
İbn teymiyyenin verdiği isimle andığımız namussuz tilimsanin fikirlerini yaymakta kullandığı en önemli silahı yazdığı şiirlerdir.vahdeti vucutcuların genelinde olduğu gibi tilmisanide d yazdığı küfür dolu şiirlerle insanlara vahdet düşüncesini aşılamaya çalışmıştır..onun şiirlerinde ki edebi güzellik karşısında kendinden geçen öğrencileri,şiirlerin içinde açıkça haykırdığı bir çok küfrüde şiirleriyle beraber yutmuşlardır.
Onun şiirlerinin belagat ve beyan açısından taşıdığı edebi güzellik hakkında ibn teymiyye şu değerlendirmeyi yapmıştır:
‘’Onun şiirleri porselen bir tabakta sunulmuş domuz eti gibidir.’’
Onun şair ve sufi zındıklardan birisi olduğunu kaydeden hafız imam zehebi ise şiirleri hakkında şu değerlendirmeyi yapar:
(tilimsaninin)şiiri ittihad açısından değilde belagat ve beyan açısından en yüksek zirvededir.’’ (4)
Hem yaşantısıyla hemde telif ettiği eserlerle ittihad fikrinin hararetli bir davetcisi,ateşli bir savunucusu olan tilmisani de kendinden önce ki şeyhleri gibi küfürle suçlanmıştır.onun fikirlerini bilen,şiirlerini okuyan ulema onu küfürle itham etmiştir.. ibn kesirin şu sözleri bu gerçeği açıkça beyan eden bir sözdür :
Hafız ibn kesir dedi ki : ’’ bu adama çok büyük sözler,hulul ve ittihad akidesi,zındıklık ve katıksız küfür nisbet edilmiştir.’’(5)
Yine hafız imam zehebide onu zındık olmakla suçlamıştır Hafız imam Zehebi tilimsanı hakkında der ki :
’’ edip,şair,sufi zındıklarından birisidir.bir seferinde ona :sen nusayrimisin diye sorulmuş,o : Nusayri benim bir parçamdır’’ diye cevap vermiştir..(6)
İbn teymiyye ise ebul Abbas el şazelinin tilmisani hakkında ki şu sözlerini nakleder :
‘’ bunlar kafir adamlar,bunlar sanat eserinin(yaratılanın) bizzat sanatkar(yaratan) olduğuna inanıyorlar’’ (7)
İbn teymiyye ise Tilmisaninin sözleri hakkında ibn teymiyye şu değerlendirmeyi yapıyor :
Tilmisaninin sözlerinde allahı tanımama konusunda aşırılık vardır ve buda inkar demektir.(*)
Taşıdıği akideyi insanlara sunmak ve yaptığı davetin doğruluğunu isbat etmek maksadıyla Allahın kitabına bile dil uzatan bu kafir tilmisani,Allahın kitabı kuranı kerimi ’’ŞİRK KİTABI’’ adıyla adlandırmıştır..
İbn teymiyye tilimsaninin kurana bakışını ortaya koyan şu sözleri külliyatta naklediyor :
‘’ sika bir zat bana namussuz tilmisaninin ‘’ kuranın tamamı şirktir;onda tevhid yok!tevhid sadece bizim sözlerimizdedir’’ dediğini anlatmıştı. (9)
Yine ibn teymiyye tilmisani ve diğerlerinin insanlara sunduğu fikirler ve güttükleri dava hakkında şu değerlendirmeyi yapıyor :
bu adamlar Allahın kitablarına ve peygamberlerine,kullarına fıtrat olarak verdiği akıl ve kalbe muhalefet ederek sırat-ı mustakimi kötülemekte ,sapıklık ve hayret ehlinin yolunu ise övmektedirler.(10)
bu namussuz adamın eserlerinde bir çok küfür vardır,onun hayatından kesitler aktaran yazılarda da yine bir çok küfür söz ve fiil ona nisbet edilmiştir.bu mülhid ve zındık adamlara karşı en büyük mücadeleyi veren,bunların fikirlerinin iç yüzünü insanlara açıklayan ve bu hususta bir çok telifi bulunan ibn teymiyyeninde iddia ve isbat ettiği gibi ittihad düşüncesine sahip şeyhlerin içinde en alçağı,en kafiri ve ,tevhid davetini en çok kötülüyeni namussuz tilmisani olmuştur.
Onun akidesini beyan babında ondan nakledilen bazı olaylar.
ibn teymiyyenin nakline göre :
Namussuz tilmisani beraberinde bir kişi ile bir köpeğin yanından geçmiş,öteki köpeğe ayağıyla bir tekme vurunca :’’ hayır ona vurma oda ondandır’’!!! diye cevab vermiş. (11)
Yine İbn teymiyyenin naklettiğine göre :
Bir seferinde onların şeyhleri olan eş-şirazi hocası et tilmisaniyle ölmüş uyuz bir köpeğin yanından geçince :’’ bu da aynı şekilde Allahın zatından mıdır? Diye sormuş. O da : ‘’ ortada onun haricinde bir şey varmı ki?’’!! diye cevap vermiştir. (12)
İbn teymiyye tilimsaninin saptırdığı bir adamın halini şu sözleriyle beyan ediyor:
İbn teymiyyenin naklettiğine göre ;
Tilmisani,beytul makdiste ebu yakub el-mağribi el-mübtela diye bilinen abid ve zahid yaşlı birisini yoldan çıkarmıştı.o kadar ki bu kişi : varlık birdir,oda allahtır ve ben biri görmüyorum allahıda görmüyorum!!! Derdi. Ve şöyle diyordu :’’ kitab ve sünnet,vucudun( varlığın) iki olduğunu söylemektedir.halbuki vucud birdir,onun iki olması söz konusu değildir.’’!!o bu sözleri tesbihte bulunurcasına tesbih olarak okuyup dururdu. (13)
Kemalüddin el merağinin hayatı hakkında bilgi veren ibn hacer el askalani onun tilmisani ile geçen bir diyaloğunu şu sözlerle beyan ediyor :
(kemalüddin el –meraği)Bir ara afif et-tilmisaninin derslerine devam etmişti.fakat şeriata muhalif hususlarda ona itiraz edince tilimsani :eğer sen avama ait bilgiler öğrenmek istiyorsan git kitab ve sünnet oku,şeriata bak’’ diye çıkıştı ve elindeki kitabı dürüp attı.bu andan sonra kemalüddin el-meraği onun meclisini terk etti. (14)
Yine kemalüddin el merağinin bir sözünüde ibn teymiyye şöyle nakletmektedir :
Zamanın üstadı,şeyh,alim,arif bir zat olan kemalüddin el meraği bana bu adamların tevhid konusunda ki sözlerini duyduğunda şunları söylediğini anlattı :
Afif et-tilmisani ye bunların sözlerinden bir şeyler okudum ve bunları kitap ve sünnete aykırı gördüm.ben bunu ona söyleyince dedi ki : ‘’kuranda tevhid yok!aksine kuranın tamamı şirktir.kurana uyan kimse tevhide ulaşamaz!’’ Bunu takiben ona sordum:
‘’Peki size göre madem ki hepsi bir,kişinin zevcesi ile yabancı bir kadın veya kız kardeşi arasında ne fark var?’’ bunun üzerine o : ‘’bizim yanımızda bunlar arasında hiç fark yok.şu hakikat yoksunu perdeliler(İslam alimleri) bunun haram olduğuna itikadf ediyorlar.bizde diyoruz ki :’’bu onlara göre haram.bizim yanımızda ise ortalıkta haram diye bir şey yok!’’Diye cevab verdi. (15)
Yine kemalüddin el-meraği diyor ki :
Tilmisani ‘’fususu’’bana şerh edip açıkladığı zaman: ‘’ bu kurana ve hadislere aykırı!’’ diyordum.bunun üzerine bana : ‘’ bütün bunları kapının gerisinde bırak ve buraya temiz bir kalple gelki bu tevhidi alıp anlayabilesin! Türünden şeyler söyledi.sonra bu sözleri etrafa yayacağımdan korktu ve bana ağlayarak gelip’’ne olur benden duyduklarını gizli tut’’diye ricada bulundu. (16)
Şimdi bu nakillerden sonra ibn Arabi hakında nakledilen şu olayıda yazının sonuna ekleyelim.ve bu nakilleri karşılaştıranlar tilmisaninin ilmini kimden aldığını ve görüşlerini kimin fikirleri üzerine bina ettiğini daha iyi anlayabilsinler. Ve şu adamlardan nakledilen rezillikleri ibretle okusunlar.böylelikle sofilerin devamlı övdüğü,insanlara ‘’Allahın dostları’’ diye tanıttıkları bu adamlarında gerçek yüzleri ortaya çıksın.
İbn arabinin naklettiğine göre,o halvette bulunan bir müridinin yanına girmiş.bu sırada müridin defi hacette bulunma isteği hasıl olunca’’ ben ondan başkasını göremiyorum!!!onun üstüne mi abdest bozayım!!! Demiş,şeyhi de ona : senin karnından çıkacak olan nerdendir ki?
‘’ !!! demiş,müridi ‘’ beni rahatlattın’’!!! diye cevab vermiş. (17)
Velhamdülillahirabbilalemin…
(1)onun hakkında bu tesbiti yapan kişi ibn teymiyyedir.ibn teymiyye bu adamların batıl fikirlerini ümmete en sağlam bir şekilde açıklamış batıllığını ispatlamış ve bu fikirleri reddetmiştir(allah ondan razı olsun)..
(2)ib teymiyye külliyat c.2.sh: 207)
(3)külliyat.c.2 sh:209)
(4) ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 31-32 dipnot/ ümmül kura yay 2007)
(5) ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 31-dipnot/ ümmül kura yay 2007)
(6) ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 31-32 dipnot/ ümmül kura yay 2007)
(7) külliyat c.2 sh : 256)
(*)külliyat-c.2/sh:189/tevhid yay)
(9) külliyat c.2.sh : 216)
(10)külliyat c.2 sh :217)
(11) ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 57/ ümmül kura yay 2007)
(12) ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 57/ ümmül kura yay 2007)
(13) ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 102/ ümmül kura yay 2007)
(14)ibn hacer el askalani,ed-dürarul-kamine 3/232 bu nakil külliyat 2.c.sh :255 te dipnot olarak geçmektedir.)
(15)ibn teymiyye külliyat c.2 sh : 256)
(16)külliyat 2.c sh: 256)
(17)ibn teymiyye ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 101/ ümmül kura yay 2007)
İbn Arabinin sistemli bir şekilde insanlığa sunduğu vahdeti vucüt düşüncesinin sofiler arasında kabul görmesini ve şiddetle savunulmasını sağlayan saç ayaklardan biriside Süleyman b. Ali b.abdullah.b afifuddin et-tilmisani adındaki zındıktıktır.bu adam şiirlerinde ki edebi güzelliğin içinde sistemli bir biçimde ittihad düşüncesini işlemiş,bir araya toplanıp ondan ilim alan öğrencilerinede tevhid akidesine düşmanlığı ve ittihad düşüncesine bağlılığı aşılamıştır..allahın kitabını ‘’ ŞİRK KİTABI’’ olarak adlandırmış,ve salt tevhidi öğreten kişinin ancak vahdeti vucutcular olduğunu iddia etmiştir.ibn arabinin görüşleri üzerine bina ettiği akidesini zamanla dahada geliştirerek küfür ve ilhadda ibn arabiyi bile geride bırakmıştır.(1) ittihad düşüncesine sahip olan şeyhlerin hepsini reddedip tekfir eden ibn teymiyye aynı akideyi taşıyan tilimsaniyide kafir saymıştır.diğer vahdeti vucutcularla karşılaştırıldığı zaman ibn teymiyyenin en ağır sözleri tilmisani için sarfettiği dikkat çeker..tilmisaniye facir(namussuz)adını verende ibn teymiyyedir. .ibn teymiyyeye göre vahdeti vucutcuların en sapığı ve en koyu kafiri facir tilmisanidir..
İb teymiyye vahdeti vucutçuları red için telif ettiği eserinde tilimsaninin görüşlerini tek tek inceleyip batıllığını ortaya koyduktan ve bazı bölümlerde tilimsaniyi küfürle suçladıktan sonra şöyle diyor :
Kafir Moğollar bunlardan daha hayırlıdır.çünkü bunlar ridde ehlinin en rezillerinden olarak islamdan dönmüş mürtedlerdir.mürted ise bir çok yönden aslen kafir olandan daha kötüdür.(2)
Yine ibn teymiyye başka bir bölümde tilmisanin sözlerini uzun uzun eleştirip reddettikten sonra şöyle diyor:
‘’ bu sözlerin sahiplerine Allah lanet etsin!zatı,kitabı,resulü ve mümin kulları adına bunlardan intikam alsın’’ (3)
İbn teymiyyenin verdiği isimle andığımız namussuz tilimsanin fikirlerini yaymakta kullandığı en önemli silahı yazdığı şiirlerdir.vahdeti vucutcuların genelinde olduğu gibi tilmisanide d yazdığı küfür dolu şiirlerle insanlara vahdet düşüncesini aşılamaya çalışmıştır..onun şiirlerinde ki edebi güzellik karşısında kendinden geçen öğrencileri,şiirlerin içinde açıkça haykırdığı bir çok küfrüde şiirleriyle beraber yutmuşlardır.
Onun şiirlerinin belagat ve beyan açısından taşıdığı edebi güzellik hakkında ibn teymiyye şu değerlendirmeyi yapmıştır:
‘’Onun şiirleri porselen bir tabakta sunulmuş domuz eti gibidir.’’
Onun şair ve sufi zındıklardan birisi olduğunu kaydeden hafız imam zehebi ise şiirleri hakkında şu değerlendirmeyi yapar:
(tilimsaninin)şiiri ittihad açısından değilde belagat ve beyan açısından en yüksek zirvededir.’’ (4)
Hem yaşantısıyla hemde telif ettiği eserlerle ittihad fikrinin hararetli bir davetcisi,ateşli bir savunucusu olan tilmisani de kendinden önce ki şeyhleri gibi küfürle suçlanmıştır.onun fikirlerini bilen,şiirlerini okuyan ulema onu küfürle itham etmiştir.. ibn kesirin şu sözleri bu gerçeği açıkça beyan eden bir sözdür :
Hafız ibn kesir dedi ki : ’’ bu adama çok büyük sözler,hulul ve ittihad akidesi,zındıklık ve katıksız küfür nisbet edilmiştir.’’(5)
Yine hafız imam zehebide onu zındık olmakla suçlamıştır Hafız imam Zehebi tilimsanı hakkında der ki :
’’ edip,şair,sufi zındıklarından birisidir.bir seferinde ona :sen nusayrimisin diye sorulmuş,o : Nusayri benim bir parçamdır’’ diye cevap vermiştir..(6)
İbn teymiyye ise ebul Abbas el şazelinin tilmisani hakkında ki şu sözlerini nakleder :
‘’ bunlar kafir adamlar,bunlar sanat eserinin(yaratılanın) bizzat sanatkar(yaratan) olduğuna inanıyorlar’’ (7)
İbn teymiyye ise Tilmisaninin sözleri hakkında ibn teymiyye şu değerlendirmeyi yapıyor :
Tilmisaninin sözlerinde allahı tanımama konusunda aşırılık vardır ve buda inkar demektir.(*)
Taşıdıği akideyi insanlara sunmak ve yaptığı davetin doğruluğunu isbat etmek maksadıyla Allahın kitabına bile dil uzatan bu kafir tilmisani,Allahın kitabı kuranı kerimi ’’ŞİRK KİTABI’’ adıyla adlandırmıştır..
İbn teymiyye tilimsaninin kurana bakışını ortaya koyan şu sözleri külliyatta naklediyor :
‘’ sika bir zat bana namussuz tilmisaninin ‘’ kuranın tamamı şirktir;onda tevhid yok!tevhid sadece bizim sözlerimizdedir’’ dediğini anlatmıştı. (9)
Yine ibn teymiyye tilmisani ve diğerlerinin insanlara sunduğu fikirler ve güttükleri dava hakkında şu değerlendirmeyi yapıyor :
bu adamlar Allahın kitablarına ve peygamberlerine,kullarına fıtrat olarak verdiği akıl ve kalbe muhalefet ederek sırat-ı mustakimi kötülemekte ,sapıklık ve hayret ehlinin yolunu ise övmektedirler.(10)
bu namussuz adamın eserlerinde bir çok küfür vardır,onun hayatından kesitler aktaran yazılarda da yine bir çok küfür söz ve fiil ona nisbet edilmiştir.bu mülhid ve zındık adamlara karşı en büyük mücadeleyi veren,bunların fikirlerinin iç yüzünü insanlara açıklayan ve bu hususta bir çok telifi bulunan ibn teymiyyeninde iddia ve isbat ettiği gibi ittihad düşüncesine sahip şeyhlerin içinde en alçağı,en kafiri ve ,tevhid davetini en çok kötülüyeni namussuz tilmisani olmuştur.
Onun akidesini beyan babında ondan nakledilen bazı olaylar.
ibn teymiyyenin nakline göre :
Namussuz tilmisani beraberinde bir kişi ile bir köpeğin yanından geçmiş,öteki köpeğe ayağıyla bir tekme vurunca :’’ hayır ona vurma oda ondandır’’!!! diye cevab vermiş. (11)
Yine İbn teymiyyenin naklettiğine göre :
Bir seferinde onların şeyhleri olan eş-şirazi hocası et tilmisaniyle ölmüş uyuz bir köpeğin yanından geçince :’’ bu da aynı şekilde Allahın zatından mıdır? Diye sormuş. O da : ‘’ ortada onun haricinde bir şey varmı ki?’’!! diye cevap vermiştir. (12)
İbn teymiyye tilimsaninin saptırdığı bir adamın halini şu sözleriyle beyan ediyor:
İbn teymiyyenin naklettiğine göre ;
Tilmisani,beytul makdiste ebu yakub el-mağribi el-mübtela diye bilinen abid ve zahid yaşlı birisini yoldan çıkarmıştı.o kadar ki bu kişi : varlık birdir,oda allahtır ve ben biri görmüyorum allahıda görmüyorum!!! Derdi. Ve şöyle diyordu :’’ kitab ve sünnet,vucudun( varlığın) iki olduğunu söylemektedir.halbuki vucud birdir,onun iki olması söz konusu değildir.’’!!o bu sözleri tesbihte bulunurcasına tesbih olarak okuyup dururdu. (13)
Kemalüddin el merağinin hayatı hakkında bilgi veren ibn hacer el askalani onun tilmisani ile geçen bir diyaloğunu şu sözlerle beyan ediyor :
(kemalüddin el –meraği)Bir ara afif et-tilmisaninin derslerine devam etmişti.fakat şeriata muhalif hususlarda ona itiraz edince tilimsani :eğer sen avama ait bilgiler öğrenmek istiyorsan git kitab ve sünnet oku,şeriata bak’’ diye çıkıştı ve elindeki kitabı dürüp attı.bu andan sonra kemalüddin el-meraği onun meclisini terk etti. (14)
Yine kemalüddin el merağinin bir sözünüde ibn teymiyye şöyle nakletmektedir :
Zamanın üstadı,şeyh,alim,arif bir zat olan kemalüddin el meraği bana bu adamların tevhid konusunda ki sözlerini duyduğunda şunları söylediğini anlattı :
Afif et-tilmisani ye bunların sözlerinden bir şeyler okudum ve bunları kitap ve sünnete aykırı gördüm.ben bunu ona söyleyince dedi ki : ‘’kuranda tevhid yok!aksine kuranın tamamı şirktir.kurana uyan kimse tevhide ulaşamaz!’’ Bunu takiben ona sordum:
‘’Peki size göre madem ki hepsi bir,kişinin zevcesi ile yabancı bir kadın veya kız kardeşi arasında ne fark var?’’ bunun üzerine o : ‘’bizim yanımızda bunlar arasında hiç fark yok.şu hakikat yoksunu perdeliler(İslam alimleri) bunun haram olduğuna itikadf ediyorlar.bizde diyoruz ki :’’bu onlara göre haram.bizim yanımızda ise ortalıkta haram diye bir şey yok!’’Diye cevab verdi. (15)
Yine kemalüddin el-meraği diyor ki :
Tilmisani ‘’fususu’’bana şerh edip açıkladığı zaman: ‘’ bu kurana ve hadislere aykırı!’’ diyordum.bunun üzerine bana : ‘’ bütün bunları kapının gerisinde bırak ve buraya temiz bir kalple gelki bu tevhidi alıp anlayabilesin! Türünden şeyler söyledi.sonra bu sözleri etrafa yayacağımdan korktu ve bana ağlayarak gelip’’ne olur benden duyduklarını gizli tut’’diye ricada bulundu. (16)
Şimdi bu nakillerden sonra ibn Arabi hakında nakledilen şu olayıda yazının sonuna ekleyelim.ve bu nakilleri karşılaştıranlar tilmisaninin ilmini kimden aldığını ve görüşlerini kimin fikirleri üzerine bina ettiğini daha iyi anlayabilsinler. Ve şu adamlardan nakledilen rezillikleri ibretle okusunlar.böylelikle sofilerin devamlı övdüğü,insanlara ‘’Allahın dostları’’ diye tanıttıkları bu adamlarında gerçek yüzleri ortaya çıksın.
İbn arabinin naklettiğine göre,o halvette bulunan bir müridinin yanına girmiş.bu sırada müridin defi hacette bulunma isteği hasıl olunca’’ ben ondan başkasını göremiyorum!!!onun üstüne mi abdest bozayım!!! Demiş,şeyhi de ona : senin karnından çıkacak olan nerdendir ki?
‘’ !!! demiş,müridi ‘’ beni rahatlattın’’!!! diye cevab vermiş. (17)
Velhamdülillahirabbilalemin…
(1)onun hakkında bu tesbiti yapan kişi ibn teymiyyedir.ibn teymiyye bu adamların batıl fikirlerini ümmete en sağlam bir şekilde açıklamış batıllığını ispatlamış ve bu fikirleri reddetmiştir(allah ondan razı olsun)..
(2)ib teymiyye külliyat c.2.sh: 207)
(3)külliyat.c.2 sh:209)
(4) ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 31-32 dipnot/ ümmül kura yay 2007)
(5) ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 31-dipnot/ ümmül kura yay 2007)
(6) ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 31-32 dipnot/ ümmül kura yay 2007)
(7) külliyat c.2 sh : 256)
(*)külliyat-c.2/sh:189/tevhid yay)
(9) külliyat c.2.sh : 216)
(10)külliyat c.2 sh :217)
(11) ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 57/ ümmül kura yay 2007)
(12) ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 57/ ümmül kura yay 2007)
(13) ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 102/ ümmül kura yay 2007)
(14)ibn hacer el askalani,ed-dürarul-kamine 3/232 bu nakil külliyat 2.c.sh :255 te dipnot olarak geçmektedir.)
(15)ibn teymiyye külliyat c.2 sh : 256)
(16)külliyat 2.c sh: 256)
(17)ibn teymiyye ibtalu vahdetil-vucud ver-reddu alel-kailine biha-sh : 101/ ümmül kura yay 2007)
