Çevrimdışı
IRKÇILIK NEDİR, NE DEĞİLDİR?
Irk (العرق) kelimesi Arapça’da “kök, bitkinin gövdesi, yaprağın sapı, damar, asıl, irsî özellik, nesep, menşe, ata” gibi anlamlara gelir (Lisânü’l-ʿArab, “ʿarḳ” md.; Tâcü’l-ʿarûs, “ʿarḳ” md.). İbn Manzûr’un naklettiği bir beyit eski Araplar’da ırk kelimesinin “soy üstünlüğü ve asalet” anlamında kullanılabildiğini göstermektedir.
“Irk”ın târifi yukardaki açıklama olduğuna göre, ırkçılık da kendi ırkını bütün ırklardan üstün görme, kendi ırkını ırklar içinden seçilmiş bir ırk olarak görme ve bu sebeple iyi olsun kötü olsun, zulümde bile kendi ırkını desteklemek, kendi ırkına söz söylettirmemektir.
Kur’an-ı Hakim ırkçılığı yasaklamış, bütün insanların Hz. Adem ile Hz. Havvâ’dan yaratıldığını, yani köklerinin aynı baba ve anaya dayandığını, Allahu Teâlâ’nın daha sonra insanları çeşitli şubelere ve kabilelere ayırdığını, bunun sebebinin de insanların kendi kabilesini, soyunu, sopunu, sülâlesini tanıması, iyilikte ve güzellikte birbirleri ile yardımlaşmaları olduğunu belirtmesidir. Yine hiçbir milletin (ırkın) bir başka ırka karşı üstünlüğünün olmadığını, Allah katında yegâne üstünlüğün takvâ ile olacağını belirmiştir. Yâni kimin Allah’a olan îmanı en kuvvetli ise, Allah’ın emir ve yasaklarına teslimiyeti kimin daha güzelse Allah katında üstün olanın ancak o olacağını belirtmiştir. Böyle bir kimse hangi ırktan veya soydan olursa olsun farketmez. Nitekim bu konuda Hucurât sûresi 13. Âyette şöyle buyrulmuştur:
“ Ey insanlar, gerçekten, biz sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık ve birbirinizle tanışmanız için sizi halklar ve kabileler ( şeklinde ) kıldık. Şüphesiz, Allah katında sizin en üstün olanınız, takvaca en ileride olanınızdır.”
Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz de Veda Hutbesi"nde yukardaki âyeti tefsir edercesine şöyle buyurmuştur:
“Ey insanlar! Şunu iyi bilin ki Rabbiniz birdir, atanız da birdir. Arap"ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arap"a; beyazın siyaha, siyahın beyaza takva dışında bir üstünlüğü yoktur...” (İbn Hanbel V, 411)
Irkçılık islamda kesin bir emirle yasaklanarak ortadan kaldırılmıştır. Bu konuda da Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
"İslâm, Câhiliyetten kalma ırkçılık ve kabileciliği ortadan kaldırmıştır ..." [Buharî, Ahkâm: 4]
Allah Rasûlü bir başka hadislerinde de ırkçılık yapanları “bizden olmamakla” yâni Müslüman olmamakla tehdit etmiştir. İşte o hadis:
“Irkçılığa (asabiyyeye) çağıran Bizden değildir; ırkçılık için savaşan Bizden değildir; ırkçılık üzere, asabiyye uğruna ölen Bizden değildir." (Müslim, İmâre 53, 57, hadis no: 1850; Ebû Dâvud, Edeb 121; İbn Mâce, Fiten 7, hadis no: 3948; Nesâî, Tahrim 27, 28)
Yukardaki hadisten daha açık hadis ise aşağıdaki hadistir:
“Kim hevâsına uyarak bâtıl yolda cenkeder, kavmiyetçiliğe (asabiyet) çağrıda bulunur veya kavmiyetçiliğin sevkiyle öfke ve tehevvüre kapılırsa, câhiliyye ölümü üzere ölür.” (İbn Mâce, Fiten 7)
Görüldüğü gibi bu hadiste “bizden olmamak” câhiliye olarak açıklanmıştır. Demekki her ırkçıda bir câhiliyye yönü vardır.
Rivâyet edildiğine göre bir gün Ebu Zer ile Bilal-i Habeşi bir meselede tartışmışlar. Hz. Bilal’in kendisine karşılık vermesine sinirlenen Ebû Zer (r.a.); “sen bu işleri anlamazsın kara kadının oğlu” diye ona hakaret etmişti. Bunun üzerine Hz. Bilal onu Rasul-ü Ekrem’e şikâyet etti. Hz. Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ebu Zerr’i çağırarak ona dedi ki:
“Onu anasının zenci olmasıyla mı ayıpladın? Sen öyle bir adamsın ki sende hala cahiliye kokusu var. Bak, sen takva ile daha üstün olmadığın takdirde, beyaz veya siyah derililerden daha hayırlı değilsin.” (Ahmed ibn Hanbel, Müsned, Mısır 1313, V, 158.)
Şu unutulmamalıdır ki, âhirette kişiyi kurtaracak olan sâdece ve sâdece kendisinin îmanı ve işlediği güzel ameller olacaktır. Nitekim bu konuda da şöyle buyrulmuştur:
"Bir kimseyi ameli geri bırakmışsa, nesebi, soyu onu kurtaramaz, yükseltemez, ilerletemez" (İbn Mâce, Mukaddime 17, hadis no: 225)
İslam dîni bir kimsenin kendi kavmini, sülâlesini zulümde ve adâletsizlikte desteklemesini ırkçılık olarak adlandırmıştır.
Vasîle bin el-Eskâ (r.a.) anlatıyor: Ben, “Yâ Rasûlallah! Adamın kendi kavmine bir zulüm üzerine yardım etmesi asabiyetten (ırkçılıktan) mıdır?’ diye sordum. Hz. Peygamber (s.a.s.): “Evet” buyurdu.” (İbn Mâce, Fiten 7, hadis no: 3949; Ebû Dâvud, Edeb 121, hadis no: 5119; Ahmed bin Hanbel, 4/107, 160)
Yukardaki hadisin bir başka versiyonu da şu hadistir:
“Zulüm ve haksızlıkta kavmine yardıma kalkışan kişi, kuyuya düşmüş deveyi kuyruğundan tutup çıkarmaya çalışan gibidir.” (Ebû Dâvud, Edeb 113, 121, hadis no: 5117)
Allahu Teâlâ bir kimsenin ırkının, kabilesinin, sülâlesinin çokluğu ile övünmesini bile yasaklamış, sırf bu konuda bir sûre bile indirmiştir. “Tekâsür sûresi” diye adlandırılan bu sûrenin baş tarafında şöyle buyrulmaktadır:
“(Mal, evlat, akraba, soy, sop) çokluğu ile övünmek sizi öyle aldatıp oyaladı ki, bu hususta kabirleri bile ziyâret ettiniz.” (Tekâsür, 1-2)
Hiçbir Müslüman küfür ve şirk üzere ölmüş atalarını övemez, onları yüceltip ön plana çıkaramaz. Onları beğendiği, sevdiği için onların isimlerini çocuklarına veremez, onların resimlerini evlerine, derneklerine asamaz. Nitekim bu konu ile ilgili olarak da aşağıdaki hadisler gelmiştir:
"Kim kâfir olan dokuz atasını onlarla izzet ve şeref kazanmak düşüncesiyle sayarsa, cehennemde onların onuncusu olur" (Ahmed bin Hanbel, 5/128)
"Aziz ve Celil olan Allah sizden câhiliyye devrinin kabalığını ve babalarla övünmeyi gidermiştir. Mü'min olan, takvâ sahibidir. Kâfir olan ise şakîdir. Siz, Âdem'in çocuklarısınız. Âdem de topraktan yaratılmıştır. Bazı adamlar, (kâfir olarak ölen) kavimleriyle övünmeyi terketsinler. Çünkü onlar cehennemin kömüründen bir kömürdürler, yahut onlar, Allah indinde burnu ile pislik yuvarlayan pislik böceğinden daha aşağıdırlar." (Ebû Dâvud, Edeb 120, hadis no: 5116)
Yukardaki iki hadis küfür ve şirk üzere ölen atalarla övünmenin ne kadar tehlikeli olduğunu açıkça beyan etmektedir.
Peki, kişinin soyunu, sopunu sevmesi de ırkçılığa girer mi? Şâyet kişinin soyu sopu Müslümansa ve güzel şeyler yapıyorsa, Allah’ın dinini korumak, Allah’ın dinini yüceltmek için çaba sarfediyorsa onları sevmek ve onları desteklemek ırkçılık değildir. Çünkü kişinin kendi yakınlarını tanıması, sevmesi ve onlarla yardımlaşması fıtrîdir ve esasında istenen bir şeydir de. Nitekim bu konuda Mâide sûresinin ikinci âyetinin son kısmında şöyle buyrulmuştur:
“… İyilik ve takvâ hususunda yardımlaşın, günah ve haksızlık yolunda yardımlaşmayın. Allah’tan korkun, çünkü Allah’ın cezası çetindir.”
Peygamber efendimize de bu konuda şöyle bir soru sorulmuştu:
"Kişinin soyunu, sülâlesini (kavmini, ulusunu) sevmesi asabiyet (kavmiyetçilik, ırkçılık) sayılır mı?" Hz. Peygamber şöyle cevap verdi: "Hayır. Lâkin kişinin kavmine zulümde yardımcı olması ırkçılıktır (asabiyettir/kavmiyetçiliktir)." (Ahmed bin Hanbel, 4/107, 160; İbn Mâce, Fiten 7, hadis no: 3949)
Şu unutulmamalıdır ki, her millette az veya çok ırkçı bulunabilir. Bir kavimde ırkçılar var diye tüm bir kavmi kötüleyemeyeceğimiz gibi bir kavmin iyi ve güzel yönleri çok diye her şeyiyle de onları kabullenemeyiz, övemeyiz, destekleyemeyiz.
Meselâ Osmanlıları ele alalım. İslama büyük hizmetler etmişler, islamın ve Müslümanların korunması, islamın yayılması için gayret sarfetmişlerdir. Çok büyük vakıflar, câmiler, medreseler, kervansaraylar, hanlar ve hamamlar yapmışlardır. Öte yandan islama uymayan, islamın reddettiği bir çok uygulamaları da olmuştur. İşte bizler top yekün bir “Osmanlıcılık” savunmasında bulunamayız. Onların sahip oldukları iyi ve güzel hasletleri alırız fakat islama uymayan tutum ve davranışlarını da reddederiz.
Şu unutulmamalıdır ki, islam ırkları reddetmemiştir, ırkçılığı reddetmiştir. Nitekim Salmân-ı Fârisî, Bila-ı Habeşî, Ebû Zer-i Gıfârî, Suheyli Rûmî gibi sahabeler ırkları ile beraber anılmışlar ama bunların ırkçılık yapmaları yasaklanmıştır. Nitekim yukardaki Ebu Zer hadisi buna en büyük örnektir. Bundan dolayı hiçbir Müslüman (hangi ırka mensup olursa olsun), kavmiyetçilik (milliyetçilik/ırkçılık) fikrine kapılamaz, bu konuda tartışmalara giremez. Eğer girerse o, islam ile bağını koparmış, câhiliye pisliğine bulanmış demektir. Allah bizleri ırkçılık belâsından ve hastalığından korusun.
Irk (العرق) kelimesi Arapça’da “kök, bitkinin gövdesi, yaprağın sapı, damar, asıl, irsî özellik, nesep, menşe, ata” gibi anlamlara gelir (Lisânü’l-ʿArab, “ʿarḳ” md.; Tâcü’l-ʿarûs, “ʿarḳ” md.). İbn Manzûr’un naklettiği bir beyit eski Araplar’da ırk kelimesinin “soy üstünlüğü ve asalet” anlamında kullanılabildiğini göstermektedir.
“Irk”ın târifi yukardaki açıklama olduğuna göre, ırkçılık da kendi ırkını bütün ırklardan üstün görme, kendi ırkını ırklar içinden seçilmiş bir ırk olarak görme ve bu sebeple iyi olsun kötü olsun, zulümde bile kendi ırkını desteklemek, kendi ırkına söz söylettirmemektir.
Kur’an-ı Hakim ırkçılığı yasaklamış, bütün insanların Hz. Adem ile Hz. Havvâ’dan yaratıldığını, yani köklerinin aynı baba ve anaya dayandığını, Allahu Teâlâ’nın daha sonra insanları çeşitli şubelere ve kabilelere ayırdığını, bunun sebebinin de insanların kendi kabilesini, soyunu, sopunu, sülâlesini tanıması, iyilikte ve güzellikte birbirleri ile yardımlaşmaları olduğunu belirtmesidir. Yine hiçbir milletin (ırkın) bir başka ırka karşı üstünlüğünün olmadığını, Allah katında yegâne üstünlüğün takvâ ile olacağını belirmiştir. Yâni kimin Allah’a olan îmanı en kuvvetli ise, Allah’ın emir ve yasaklarına teslimiyeti kimin daha güzelse Allah katında üstün olanın ancak o olacağını belirtmiştir. Böyle bir kimse hangi ırktan veya soydan olursa olsun farketmez. Nitekim bu konuda Hucurât sûresi 13. Âyette şöyle buyrulmuştur:
“ Ey insanlar, gerçekten, biz sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık ve birbirinizle tanışmanız için sizi halklar ve kabileler ( şeklinde ) kıldık. Şüphesiz, Allah katında sizin en üstün olanınız, takvaca en ileride olanınızdır.”
Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz de Veda Hutbesi"nde yukardaki âyeti tefsir edercesine şöyle buyurmuştur:
“Ey insanlar! Şunu iyi bilin ki Rabbiniz birdir, atanız da birdir. Arap"ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arap"a; beyazın siyaha, siyahın beyaza takva dışında bir üstünlüğü yoktur...” (İbn Hanbel V, 411)
Irkçılık islamda kesin bir emirle yasaklanarak ortadan kaldırılmıştır. Bu konuda da Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
"İslâm, Câhiliyetten kalma ırkçılık ve kabileciliği ortadan kaldırmıştır ..." [Buharî, Ahkâm: 4]
Allah Rasûlü bir başka hadislerinde de ırkçılık yapanları “bizden olmamakla” yâni Müslüman olmamakla tehdit etmiştir. İşte o hadis:
“Irkçılığa (asabiyyeye) çağıran Bizden değildir; ırkçılık için savaşan Bizden değildir; ırkçılık üzere, asabiyye uğruna ölen Bizden değildir." (Müslim, İmâre 53, 57, hadis no: 1850; Ebû Dâvud, Edeb 121; İbn Mâce, Fiten 7, hadis no: 3948; Nesâî, Tahrim 27, 28)
Yukardaki hadisten daha açık hadis ise aşağıdaki hadistir:
“Kim hevâsına uyarak bâtıl yolda cenkeder, kavmiyetçiliğe (asabiyet) çağrıda bulunur veya kavmiyetçiliğin sevkiyle öfke ve tehevvüre kapılırsa, câhiliyye ölümü üzere ölür.” (İbn Mâce, Fiten 7)
Görüldüğü gibi bu hadiste “bizden olmamak” câhiliye olarak açıklanmıştır. Demekki her ırkçıda bir câhiliyye yönü vardır.
Rivâyet edildiğine göre bir gün Ebu Zer ile Bilal-i Habeşi bir meselede tartışmışlar. Hz. Bilal’in kendisine karşılık vermesine sinirlenen Ebû Zer (r.a.); “sen bu işleri anlamazsın kara kadının oğlu” diye ona hakaret etmişti. Bunun üzerine Hz. Bilal onu Rasul-ü Ekrem’e şikâyet etti. Hz. Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ebu Zerr’i çağırarak ona dedi ki:
“Onu anasının zenci olmasıyla mı ayıpladın? Sen öyle bir adamsın ki sende hala cahiliye kokusu var. Bak, sen takva ile daha üstün olmadığın takdirde, beyaz veya siyah derililerden daha hayırlı değilsin.” (Ahmed ibn Hanbel, Müsned, Mısır 1313, V, 158.)
Şu unutulmamalıdır ki, âhirette kişiyi kurtaracak olan sâdece ve sâdece kendisinin îmanı ve işlediği güzel ameller olacaktır. Nitekim bu konuda da şöyle buyrulmuştur:
"Bir kimseyi ameli geri bırakmışsa, nesebi, soyu onu kurtaramaz, yükseltemez, ilerletemez" (İbn Mâce, Mukaddime 17, hadis no: 225)
İslam dîni bir kimsenin kendi kavmini, sülâlesini zulümde ve adâletsizlikte desteklemesini ırkçılık olarak adlandırmıştır.
Vasîle bin el-Eskâ (r.a.) anlatıyor: Ben, “Yâ Rasûlallah! Adamın kendi kavmine bir zulüm üzerine yardım etmesi asabiyetten (ırkçılıktan) mıdır?’ diye sordum. Hz. Peygamber (s.a.s.): “Evet” buyurdu.” (İbn Mâce, Fiten 7, hadis no: 3949; Ebû Dâvud, Edeb 121, hadis no: 5119; Ahmed bin Hanbel, 4/107, 160)
Yukardaki hadisin bir başka versiyonu da şu hadistir:
“Zulüm ve haksızlıkta kavmine yardıma kalkışan kişi, kuyuya düşmüş deveyi kuyruğundan tutup çıkarmaya çalışan gibidir.” (Ebû Dâvud, Edeb 113, 121, hadis no: 5117)
Allahu Teâlâ bir kimsenin ırkının, kabilesinin, sülâlesinin çokluğu ile övünmesini bile yasaklamış, sırf bu konuda bir sûre bile indirmiştir. “Tekâsür sûresi” diye adlandırılan bu sûrenin baş tarafında şöyle buyrulmaktadır:
“(Mal, evlat, akraba, soy, sop) çokluğu ile övünmek sizi öyle aldatıp oyaladı ki, bu hususta kabirleri bile ziyâret ettiniz.” (Tekâsür, 1-2)
Hiçbir Müslüman küfür ve şirk üzere ölmüş atalarını övemez, onları yüceltip ön plana çıkaramaz. Onları beğendiği, sevdiği için onların isimlerini çocuklarına veremez, onların resimlerini evlerine, derneklerine asamaz. Nitekim bu konu ile ilgili olarak da aşağıdaki hadisler gelmiştir:
"Kim kâfir olan dokuz atasını onlarla izzet ve şeref kazanmak düşüncesiyle sayarsa, cehennemde onların onuncusu olur" (Ahmed bin Hanbel, 5/128)
"Aziz ve Celil olan Allah sizden câhiliyye devrinin kabalığını ve babalarla övünmeyi gidermiştir. Mü'min olan, takvâ sahibidir. Kâfir olan ise şakîdir. Siz, Âdem'in çocuklarısınız. Âdem de topraktan yaratılmıştır. Bazı adamlar, (kâfir olarak ölen) kavimleriyle övünmeyi terketsinler. Çünkü onlar cehennemin kömüründen bir kömürdürler, yahut onlar, Allah indinde burnu ile pislik yuvarlayan pislik böceğinden daha aşağıdırlar." (Ebû Dâvud, Edeb 120, hadis no: 5116)
Yukardaki iki hadis küfür ve şirk üzere ölen atalarla övünmenin ne kadar tehlikeli olduğunu açıkça beyan etmektedir.
Peki, kişinin soyunu, sopunu sevmesi de ırkçılığa girer mi? Şâyet kişinin soyu sopu Müslümansa ve güzel şeyler yapıyorsa, Allah’ın dinini korumak, Allah’ın dinini yüceltmek için çaba sarfediyorsa onları sevmek ve onları desteklemek ırkçılık değildir. Çünkü kişinin kendi yakınlarını tanıması, sevmesi ve onlarla yardımlaşması fıtrîdir ve esasında istenen bir şeydir de. Nitekim bu konuda Mâide sûresinin ikinci âyetinin son kısmında şöyle buyrulmuştur:
“… İyilik ve takvâ hususunda yardımlaşın, günah ve haksızlık yolunda yardımlaşmayın. Allah’tan korkun, çünkü Allah’ın cezası çetindir.”
Peygamber efendimize de bu konuda şöyle bir soru sorulmuştu:
"Kişinin soyunu, sülâlesini (kavmini, ulusunu) sevmesi asabiyet (kavmiyetçilik, ırkçılık) sayılır mı?" Hz. Peygamber şöyle cevap verdi: "Hayır. Lâkin kişinin kavmine zulümde yardımcı olması ırkçılıktır (asabiyettir/kavmiyetçiliktir)." (Ahmed bin Hanbel, 4/107, 160; İbn Mâce, Fiten 7, hadis no: 3949)
Şu unutulmamalıdır ki, her millette az veya çok ırkçı bulunabilir. Bir kavimde ırkçılar var diye tüm bir kavmi kötüleyemeyeceğimiz gibi bir kavmin iyi ve güzel yönleri çok diye her şeyiyle de onları kabullenemeyiz, övemeyiz, destekleyemeyiz.
Meselâ Osmanlıları ele alalım. İslama büyük hizmetler etmişler, islamın ve Müslümanların korunması, islamın yayılması için gayret sarfetmişlerdir. Çok büyük vakıflar, câmiler, medreseler, kervansaraylar, hanlar ve hamamlar yapmışlardır. Öte yandan islama uymayan, islamın reddettiği bir çok uygulamaları da olmuştur. İşte bizler top yekün bir “Osmanlıcılık” savunmasında bulunamayız. Onların sahip oldukları iyi ve güzel hasletleri alırız fakat islama uymayan tutum ve davranışlarını da reddederiz.
Şu unutulmamalıdır ki, islam ırkları reddetmemiştir, ırkçılığı reddetmiştir. Nitekim Salmân-ı Fârisî, Bila-ı Habeşî, Ebû Zer-i Gıfârî, Suheyli Rûmî gibi sahabeler ırkları ile beraber anılmışlar ama bunların ırkçılık yapmaları yasaklanmıştır. Nitekim yukardaki Ebu Zer hadisi buna en büyük örnektir. Bundan dolayı hiçbir Müslüman (hangi ırka mensup olursa olsun), kavmiyetçilik (milliyetçilik/ırkçılık) fikrine kapılamaz, bu konuda tartışmalara giremez. Eğer girerse o, islam ile bağını koparmış, câhiliye pisliğine bulanmış demektir. Allah bizleri ırkçılık belâsından ve hastalığından korusun.
