Neler yeni
İslami Forum, Dini Forum, islami site, islami sohbet, radyo, islami bilgiler

İslam-tr.org'a hoş geldiniz! Hemen üye olun ve kendi konularınızı, düşüncelerinizi paylaşarak bu platforma katılın. Oturum açtıktan sonra, İslam dini, tarih ve güncel konularla ilgili paylaşımlarda bulunabilirsiniz.

İlmi Konu Mezheb Muctehidleri ve Eserleri

Abdulmuizz Fida Çevrimdışı

Abdulmuizz Fida

فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ
Admin
Mezheb Muctehidleri ve Eserleri


HANEFİ MEZHEBİ LİTERATÜRÜ

I. Zahiru’r-Rivaye:

İmamı Azam (150) ve talebeleri İmam Muhammed (189) ve İmam Ebu Yusuf’un (183) tevatur yolla gelen görüşleri


1. el-Asl: İmam Muhammed’in ilk yazdığı kitab. İmam Muhammed’in en geniş kitabı olduğu için Mebsut da denir.

2. el-Camiu’s-Sağir: Ebu Yusuf aracılığıyla İ. Azam’dan gelen görüşler.
Leknevi buna bir şerh yazdı:
en-Nafiu'l-Kebir. Tek cilttir.

3.
el-Camiu’l-Kebir: İmam Muhammed'in direk İmam-ı Azam’dan aldığı görüşlerini içerir.

4. es-Siyeru’s-Sağir: Uluslar arası hukukla ilgili bir eser.

5. es-Siyeru’l-Kebir: İmam Evzaî, Siyeru’s-Sağir’i görünce “Kufeliler ne anlar bu işten” deyib İ.Muhammed'i eleştirmesi üzerine İmam daha kapsamlı bu eseri hazırladı.


6. ez-Ziyadat: Bütün bu beş kitaba yapılan ziyadelerdir.


II. Nadiru’r-Rivaye:

İmamı Azam ve talebelerinin bize ahad yolla gelen rivayetleridir. Bunlar:

İmam Muhammed’in Eserleri:


1. el-Hucce ala ehli’l-Medine: İmam Muhammed, Medine dönüşü bazı fikirleri değişti. Bu kitabda değişmeyen düşüncelerini İmam Malik’e karşı savunmak için yazdı. 4 cilttir.

2.Kitabu’l-Asar: İmamı Azam’ın rivayetleri var. Hadis sayısı azdır. Daha çok sahabe sözleri var. Tek cilt.

3. Kitabu’l-Kesb: Kazanç ve ticaretle ilgili bir kitab.

İmam Ebu Yusuf’un Eserleri:


1.Kitabu’l-Asar: İmamı Azam’ın rivayetleri.

2. İhtilafu Ebi Hanife ve İbni Ebi Leyla: İlk yazılan hilaf kitablarındandır.

3. Kitabu’l-Harac: Harun Reşid için yazdığı vergi hukuku ile ilgili bir eser.


III. Temel Metinler ve Şerhleri:

Hanefi mezhebinde el kitabı mahiyetinde ilk eser Ebu Ca'fer et-Tahavî'nin (321/933) el-Muhtasar'ıdır.

Hakimu’ş-Şehid Mervezi, Zahiru’r-Rivaye’yi alıb tekrarları çıkarmak suretiyle el-Kafî adlı eserini meydana getirdi. Şemsu'l-Eimme es-Serahsî (483) bu eseri el-Mebsut adıyla şerhetti.

Kudurî (428/1037), Hanefi mezhebinin en meşhur el kitablarından biri olan el-Muhtasar'ı telif etti. Hanefi literatüründe Kitab deyince Kudurî'nin bu kitabı kastedilir. Bu eser üzerinde 30 civarında şerh çalışması yapılmıştır. En meşhur şerhleri;

1- Ebu Bekir el-Haddad'ın el-Cevheretu'n-Neyyire ve es-Siracu'l-Vehhac adlı şerhleri

2- Abdulğanî el-Meydanî'nin el-Lubab fi şerhi'l-Kitab adlı şerhi

Alaeddin es-Semerkandî'nin (539/1144) Tuhfetu'l-Fukaha adlı eseri Kudurî'nin el-Muhtasar'ına dayanmakla birlikte o zamana kadar kaleme alınan eserlerden farkı bir sistematiğe sahibdir. Kudurî'nin eserini ikmal, izah ve delillerle temellendirme maksadıyla kaleme alınan Tuhfetu'l-Fukaha tertib usulu ve terminolojinin geliştirilmesi bakımından ileri bir merhaleyi temsil eder.

Semerkandî'nin talebesi olan
Kasanî (587), bu eseri tertib ve metot bakımından örnek alarak Bedaiu's-Sana'î'yi telif etti. Hanefi tabakat kitablarında bu eser Tuhfetu'l-Fukaha'nın şerhi olarak gösteriliyorsa da aslında klasik şerhlerle benzerliği bulunmayan Kasanî'nin eseri orijinal bir çalışma olub gerek muhteva gerekse metot bakımından Semerkandî'nin eserini aşmıştır.

Kasanî'nin çağdaşı
Burhaneddin el-Merğınanî'nin el-Hidaye adlı kitabı, muteahhirin devri Hanefi uleması arasında en çok rağbet gören eserlerin başında gelir. Eser, aynı muellifin Şeybanî'nin el-Camiu's-Sağir'i ile Kudurî'nin el-Muhtasar'ına dayanarak telif ettiği Bidayetu'l-Mubtedî'nin şerhidir.

el-Hidaye üzerine altmış civarında şerh ve haşiye yazılmış olub en meşhurları şunlardır;

1- Bedreddin el-Aynî, el-Binaye
2- İbnu'l-Humam,
Fethu'l-Kadir
3- Ekmeleddin el-Babertî, el-İnaye
4- Celaleddin el-Kurlanî, el-Kifaye

el-Hidaye'nin tahricleri arasında en meşhurları ise şunlardır;

1- Zeylaî, Nasbu'r-Raye
2- İbn Hacer,
ed-Diraye
3- Aladuddin İbn Türkmanî (750), el-Kifaye fi Marifeti Ehadisi'l-Hidaye

Mutunu Erbaa olarak bilinen Muteahhirun devri Hanefi alimleri arasında meşhur olan dört eser;

1- Abdullah b. Mahmud el-Mevsilî (638/1284), el-Muhtar. Ebu Hanife'nin görüşleri esas alınarak yazılmış bir muhtasardır ve yine müellifi tarafından el-İhtiyar li-ta'lili'l-Muhtar adıyla şerhedilmiştir.

2- Muzafferuddin İbnu's-Saatî (694/1295), Mecmau'l-Bahreyn. Kudurî'nin el-Muhtasar'ı ile Ebu Hafs Necmeddin en-Nesefî'nin el-Manzumetu'n-Nesefiyye'si esas alınarak teli edilmiştir.

3- Ebu'l-Berekat en-Nesefî (710/1310), Kenzu'd-Dekaik. Otuz civarındaki şerhleri arasında en meşhurları;

a-Fahreddin Osman b. Ali
ez-Zeylaî(743), Tebyinu'l-Hakaik
b-Bedruddin el-Aynî, Remzu'l-Hakaik
c-Ebu'l-Kasım es-Semerkandî, Mustahlasu'l-Hakaik
d-Zeynuddin İbn Nüceym(970), el-Bahru'r-Raik
e-Molla Miskin, Şerhu Kenzi'd-Dekaik

4- Tacu'ş-Şeria, Vikayetu'r-Rivaye. Tac'ın torunu Sadru'ş-Şeria Vikaye'yi ihtisar edib en-Nukayeadıyla yeni bir eser yazdı. Molla Aliyyu'l-Karî, Nukaye'yi Fethu babi'l-İnaye adıyla şerhetti.

Hicri VII. yüzyılda yazılan bir diğer muhtasar metin de
Şemseddin Konevî'ye ait Dureru'l-Bihar'dır. İbnu's-Saatî'nin Mecamu'l-Bahreyn'ine Ahmed b. Hanbel, Şafii ve Mâlik'in görüşlerinin ilavesiyle telif edilen eser üzerine çok sayıda şerh yazılmıştır.

Hicri IX ve X. yüzyılda kaleme alınan, Osmanlı Devletinin bir nevi yarı resmi hukuk kulliyatı olarak rağbet görmüş, asırlarca kadı, muftu ve muderrislerin muracat kitabları olan iki metin vardır.

a-
Molla Husrev, Dureru'l-Hukkam. Bu eser muellifin Ğureru'l-Hukkam adlı eserinin şerhidir. Dürer'in yirmiye yakın şerhi vardır. Bunlar arasında Mehmed Vanî Efendi, Şurunbilalî, Nuh b. Mustafa, Abdulhalim b. Pir Kadem ve Ebu Said el-Hadimî'ye ait olanları önemlidir.

b- İbrahim el-Halebî, Multeka el-Ebhur. Mutunu Erbaa'dan derlenen Multeka'nın şerhleri arasında Şeyhizade'nin "Damad" diye meşhur olan Mecmau'l-Enhur'u ile Haskefî'nin ed-Durru'l-Munteka'sı yer almaktadır.

Şemseddin et-Timurtaşî (1004/1596) Tenviru'l-Ebsar adlı bir eser yazdı. Haskefî bunu ed-Durru'l-Muhtar adıyla şerhetti. Bu şerhe iki haşiye yazıldı;

a-
Ahmed b. Muhammed et-Tahtavî, Haşiye ale'd-Durri'l-Muhtar

b- İbn Abidin (1252/1836), Reddu'l-Muhtar ale'd-Durri'l-Muhtar. Bu eser, başlangıçtan muellifin zamanına kadar kaleme alınmış hemen bütün temel Hanefi kaynaklarına dayanması, hükümlerin dayandığı delilleri göstermesi, mezhebdeki zayıf, sahih ve muteber görüşlere işaret etmesi bakımından önem taşır.


IV. Fetava, Vakıat, Nevazil Kitabları:

Bu gruba giren eserler, Ebu Hanife ve talebelerinin ardından ictihad asrının sonlarına kadar gelen muteahhirin muctehidlerinin kendi zamanlarında ortaya çıkan ve mezheb imamı ve talebelerinden herhangi bir rivayet bulamadıkları yeni meseleler hakkında verdikleri hükümleri ihtiva etmektedir.


Bu türdeki ilk eser, bilindiği kadarıyla Ebu'l-Leys es-Semerkandî'nin (373/983) en-Nevazil adlı eseridir. Belli başlı diğer eserler ise şunlardır;

Ebu'l-Abbas en-Natıfî, el-Vakıat ve el-Ecnas
Suğdî,
en-Nutef fi'l-Fetava
Muhammed b. İbrahim el-Hasırî, el-Havî fi'l-Fetava
Yusuf b. Ali el-Curcanî, Hizanetu'l-Ekmel
Sadru'ş-Şehid, Vakıatu'l-Husamî, el-Fetaval-Kubra ve el-Fetava's-Suğra
Ebu'l-Feth el-Velvalicî, el-Fetava'l-Velvaliciyye
İftiharuddin Tahir b. Ahmed el-Buharî, Hulasatu'l-Fetava
Rukneddin Abdurrahman b. Muhammed el-Kirmanî, Cevahiru'l-Fetava
Radiyyuddin es-Serahsî, el-Muhitu'r-Radavî
Ahmed b. Musa el-Keşşî, Mecmau'n-nevazil ve'l-havadis ve'-vakıat



ŞAFİÎ
MEZHEBİ LİTERATÜRÜ


I. Kaviller:

İmam Şafi'nin görüşleri ve eserleri.

es-Sunenu'l-Me'sure: Muzeni rivayeti

Musned: Rebi' b. Suleyman rivayeti

er-Risale: Rebi' b. Suleyman (270) rivayeti. İmam Şafi'i'nin Mısır'da iken yazdığı bu fıkıh usulu kitabı bize kadar ulaşan ilk usul kitabıdır.

el-Umm: Rebi' b. Suleyman (270) rivayeti olduğu gibi İbn Carud ve Buveyti rivayetleri de vardır. el-Umm'un beşinci cildi tamamen hilaf ilmine ayrılmış. Beşinci ciltte ayrıca Muzenî'nin el-Havi'l-Kebir

II. Vecihler:

İmam'ın dışındakilerin görüşlerine vecihler denir.


III. Tarikler:

Bir meselede birden fazla görüş varsa buna tarikler denir.

Şafii mezhebinde iki temel metin vardır: İmam Gazzali'nin (505)
el-Veciz'i ve İmam Nevevi'nin el-Minhac

1. Fethu'l-Aziz fi şerhi'l-Veciz, Abdulkerim b. Muhammed er-Rafi' (623): İmam Gazzalî'nin Veciz isimli eserine yapılan şerh. Fethu'l-Aziz veya Şerhu'l-Kebir isimleriyle meşhur olmuş bu şerh

1.2. Ravzatu't-Talibin, İmam Nevevî: Fethu'l-Aziz eserine yapılan muhtasar.

a) Ravzu't-Talîb, İbnu'l-Mukrî el-Yemenî. İmam Nevevî'nin Ravzatu't-Talibin adlı eserindeki zayıf ve mercuh kavil, vecih ve tarikleri ayıklayıb râcih ve mutemet görüşleri ekleyerek Ravzu't-Talib adıyla ihtisar ettiği eser.

a- a) Esne'l-Metalib : Zekeriya el-Ensarî: Ravzu't-Talib'in şerhi.
a- b) en-Naîm : İbn Hacer el-Heytemî: Esne'l-Metalib'in muhtasarı.

b) el-Ubabu'l-Muhit : Safiyyuddin ez-Zebidî: Ravzatu't-Talibin eserinin muhtasarı

c) el-Ğunye : İmam Suyutî: Ravzatu't-Talibin eserinin muhtasarı
İbn Mulakkin ise el-Veciz'deki hadisleri tahric etmiş.

Minhac üzerine yapılan şerhlerden en meşhur olanı Şirbini'nin
Muğni'l-Muhtac'ıdır. Ayrıca Remli'nin Nihayetu'l-Muhtac isimli bir şerhi var.

Ebu İshak eş-Şirazi'nin el-Muhezzeb isimli kısa metin sayılabilecek 2 ciltlik bir eseri var. İmam Nevevi bu kitaba el-Mecmu' adında tam 20 ciltlik bir şerh yazmış. Mecmu'nun 1. cildinde Şafii mezhebinin usulu hakkında geniş bilgi verilmiş.



MÂLİKÎ MEZHEBİ LİTERATÜRÜ

I. Rivayetler:

İmam Mâlik’in kendi görüşleri. İmam Mâlik’in en önemli eseri Muvatta’dır. En güzel nusha Yahya b. Yahya el-Leysi nushasıdır.


Muvatta Şerhleri:

a.Şerhu’l-Muvatta, Zurkani.
b. El-İstizkar, İbn Abdilberr: Muvatta’yı Fıkhî açıdan şerhetmiş. (30 cilt)
c. Temhid, İbn Abdilberr: Hadis açısından şerhetmiş. (26 cilt)


İmam Mâlik'in görüşlerini Abdurrahman b. Kasım (v.191) naklediyor. Abdurrahman Sehnun ise bu görüşleri yazmış ve ortaya el-Mudevvenetu'l-Kubra çıkmış. 6 cilttir. Mudevvene'de 26 bin ictihad vardır.


II. Kaviller:

Bidayetu'l-Muctehid: İbn Ruşd (Torun, Fakih ve filozof)

el-Beyan ve't-Tahsil: İbn Ruşd (Dede)


Mâliki'lerde 2 kısa metin var: Kayrevani'nin er-Risale ve İmam Halil'in el-Muhtasar isimli eserleri.

İmam Halil'in Muhtasar'ına İ. Derdir bir şerh yazmış: eş-Şerhu'l-Kebir. Mâlikilerde Şerhu'l-Kebir denince akla bu kitab gelir. Bu şerh'e ise İ. Desuki bir haşiye yazmış: Haşiyetu'd-Desuki.



HANBELİ MEZHEBİ LİTERATÜRÜ



I. Rivayetler:

İmam Ahmed b. Hanbel'in kendisinden nakledilen görüş ve rivayetlerdir.

En büyük eseri
Musned'dir. Ahmed el-Benna (v.1958) bu eseri konuları esas alarak Fethu'r-Rabbani li tertibi Musnedi'l-İmam Ahmed b. Hanbel eş-Şeybani ismiyle yeniden hazırlamış. Sonra Buluğu'l-Emani min esrari'l-Fethu'r-Rabbani adıyla şerhetmiş.

Musned'deki hadisleri oğlu Abdullah rivayet etmiş. Abdullah aynı zamanda Nesai'nin hocasıdır. Fıkhi görüşlerini rivayet eden de oğlu Abdullah'dır. Bu görüşler
el-Mesailu'l-İmam Ahmed b. Hanbel ismiyle yayınlandı. İmam Ahmed'in oğlu Salih tarafından da aynı isimle yayınlanan bir eseri vardır. 3 cilttir.


II. Tenbihler:

Bunlar, açık ifadelerle İmam Ahmed'e nisbet edilemeyen görüşlerdir.


III. Vecihler:

Hanbeli Mezhebinde en kısa metin el-Hıraki'nin (v.334) el-Muhtasar'ıdır. Abdullah b. Ahmed İbn Kudame (v.620) bu kitabı şerh etmiş: el-Muğni ismiyle 10 cilt. Hıraki'nin başka bir şerhi ise Zerkeşi tarafından yapılmış: eş-Şerh ala Metni'l-Hıraki


İbn Kudame ayrıca kısa bir metin yazmış: el-Mukni' Bu kitaba da şerhler yazılmış. İbn Kudame el-Makdisi (v.682) eş-Şerhu'l-Kebir ismiyle şerhetmiş. Hanbeli'lerde Şerhu'l-Kebir denince bu kitab akla gelir. el-Mukni'ye başka bir şerh ise Ebu İshak İbn Muflih (884) tarafından el-Mubdi ismiyle yapılmıştır.
 
Üst Ana Sayfa Alt