Mutevâtir Hadislere Dair Eserler
Hadis ilimleri ile alâkalı eserler ilk dönemden itibaren kaleme alınmaya başlanmıştır. Hadis edebiyatı, her geçen asır orijinal eserlerle, sürekli büyüyen çok zengin bir kitab koleksiyonuna sahib olmuştur.
Mutevâtir hadisler, sahih hadis kitablarında mevzuları ile alâkalı yerlerde râvileriyle birlikte zikredilmektedir. İmam Sehavî, mutevâtir hadislerle alâkalı olarak İmam Zerkeşi'nin bir eserinden bahseder; ancak eser hakkında herhangi bir bilgiye yer vermez. (Sehavî, Fethu'l-Muğis, c.3, s.44)
Birçok mevzuda kendisine çok şey borçlu olduğumuz İmam Suyûtî burada da bir ilki gerçekleştirir ve gerekli malumatı derleyiverir: '(Mutevâtir hadisler) mevzûunda şimdiye kadar kimsenin telif etmeyi düşünmediği bir kitabı telife niyet ettim. el-Ezharu'l-Mutenasira fi'l-Ahbari'l-Mutevâtira adını verdiğim bu kitabıma, mutevâtir hadisleri bab sırasına göre tertib ederek aldım. Daha sonra bu eserimi Katfu'l-Ezhari'l-Mutenâsira fi'l-Ahbâri'l-Mutevâtira ismi altında özetledim. Hulâsa ettiğim bu eserimde, hadisi rivayet eden on sahabi ile, bu rivayete yer veren meşhur hadis kitablarını zikrettim.' (Suyuti, Tedribu'r-Ravi, s. 374)
Suyûtî bu sözlerle tanıttığı bu eserinde 113 adet mutevâtir hadise yer vermiştir. Eser, 312 sahife olarak 1985 yılında Beyrut'ta basılmıştır.
Diğer bir eser, İbn Tolun'un (v.953) el-Leâli'l-Mutenâsira fi'l-Ehadisi'l-Mutevatira'sıdır.
İbn Tolun'un bu eserini, Zebîdî ismiyle meşhur Ebu'l-Feyz Muhammed Murtaza el-Huseynî ez-Zebîdî (v.1205) ihtisar etmiş ve ona 'Laktu'l-Leâli'l-Mûtenâsira fi'l-Ehadisi'l-Mûtevâtira' ismini vermiştir.
İmam-ı Zebîdî, bu eserinde 60 kadar hadisi, râvilerini, kaynaklarıyla birlikte ayrı ayrı zikretmiştir. İlk defa 1985'te tahkikli olarak basılan eserin bir diğer özelliği, kitabda geçen mutevâtir hadislerin, mutevâtire ait yazılan eserlerdeki yerlerinin de gösterilmiş olmasıdır.
İmâm-ı Zebidî, 'men kezebe...' hadisinin 99 ravisini (Muhammed Murtaza el-Huseyni ez-Zebidi, Laktu'l-Leali'l 'Mutenasira fi'l-Ehadisi'l-Mutevatira, s. 263) , 'Havz' hadisini 50 zatın rivayet ettiğini, (Muhammed Murtaza el-Huseyni ez-Zebidi, Laktu'l-Leali'l 'Mutenasira fi'l-Ehadisi'l-Mutevatira, s. 229) 'İsrâ' ile alâkalı hadisin 27 ravisini (Muhammed Murtaza el-Huseyni ez-Zebidi, Laktu'l-Leali'l 'Mutenasira fi'l-Ehadisi'l-Mutevatira, s. 78) zikreder. 'Şefaat' hadisi için de 12 râvinin ismini vermiştir.
El-Kettânî olarak bilinen, Seyyid Şerif Muhammed b. Cafer (v.1345) kendi tesbit ettiği mutevâtir hadislere, İmam-ı Suyuti'nin el-Ezhar'ındaki hadisleri de ilave etmiş ve mustakil bablara ayırarak Nazmu'l-Mutenâsira mine'l-Ehadisi'l-Mutevâtira adlı eseri vücuda getirmiştir.
El-Kettânî, bu eserinde 320 kadar mutevâtir hadisi, sahabe ve tabiîn ravilerini isimleri ile zikretmiş daha sonra da kısa da olsa zikrettiği her hadis hakkında alimlerin görüşlerine yer vermiştir.
Her ne kadar mutevâtir hadislerde râvilerin sayı ve keyfiyeti için bir tahdit söz konusu değilse de ravilerin ismen zikri okuyucuya bir fikir vermesi açısından önem arzeder. Yine bu eserde el-Kettânî, mutevâtir ile alâkalı kıymetli bilgilere kitabının baş kısmında oldukça geniş yer vermiş. Ancak, bu eserin daha kullanılır bir hale getirilmesi için, hiç olmazsa ez-Zebidi'nin kitabındaki kadar teknik bir mesaiye ihtiyaç hissedilmektedir.
İsnad, bu ummet için, taşıdığı ehemmiyet ve ihtiva ettiği geniş mânâ açısından Cenâb-ı Hakk'ın bir lutfu ve bu dinin bir hususiyetidir. (Nevevî, Sahih-i Muslim bi Şerhi'n-Nevevi, c. 1, s. 84)