Çevrimdışı
73- MÜZZEMMİL SÛRESİ
Alimlerin icması ile Mekkî'dir. Ancak İbn Abbâs'tan "Onların söylediklerine sabret ve yanlarından güzellikle ayrıl. Nimet sahibi olan o yalancıları bana bırak..." (âyet: 10-11) âyetlerinin istisnası rivayet edilmiştir. Sa'lebî, İbn Yesâr ve Mukatil ise "Şüphesiz ki Rabbin senin, gecenin üçte ikisinden az, yarısı ve üçte biri içinde kalktığını bilir..." (âyet: 20) âyetinin Medine'de nazil olduğunu söylemişlerdir.[1] Sûre, Kalem Sûresinden sonra nazil olmuştur.[2]
Hafız Ebu Bekr ibn Amr el-Bezzâr'ın Muhammed ibn Musa kanalıyla Câbir'den rivayetinde o şöyle anlatıyor: Kureyş müşrikleri Dâru'n-Nedve'de bir araya gelip: "Şu adama öyle bir isim verin ki insanlar onun etrafından dağılsınlar." dediler. Kimisi: "O bir kâhindir." dediler, diğerleri: "Ama o bir kâhin değildir." dediler. Kimileri: "O delidir." dediler. Diğerleri: "Hayır, o bir deli değildir." dediler. Kimisi de: "O bir büyücüdür." derken diğerleri: "Hayır, o bir büyücü de değildir." dediler ve bu minval üzere (bir karara varamadan) dağıldılar. Bu, Hz. Peygamber (sa)'e ulaşınca buna çok üzüldü ve üzüntüsünden elbisesine bürünüp durdu da Cibrîl kendisine gelip "Ey örtüsüne bürünen." ve "Ey örtüye bürünen." Dedi.[3]
Müslim'in Muhammed ibnu'l-Müsennâ kanalıyla, İmam Ahmed'in de Yahya kanalıyla Sa'd ibn Hişâm'dan rivayetle tahric ettiği bir haberde kendisine Hz. Peygamber (sa)'in gece ibadetini soran Sa'd ibn Hişâm'a Hz. Aişe "(Ey örtüsüne bürünen yani) Müzzemmil Sûresini okumuyor musun?" diye sorup şöyle devam etmiş: Allah Tealâ bu (Müzzemmil) Sûresinin baş kısmıyla geceleyin kıyam (geceyi ibadetle geçirme)yi farz kılınca Rasûlullah ve ashabı bir sene geceleri ibadetle geçirdiler. O kadar ibadet ettiler ki ayakları şişti. Allah Tealâ bu Sûrenin son kısmını semada 12 ay tutarak (inzal buyurmadı). Sonra da Sûrenin sonunda hafifletmeyi indirdi ve geceleri ibadetle geçirmek bir farz iken nafile oldu.[4]
Hz. Aişe'nin burada nüzulü bir sene sonraya bırakılan kısımla Sûrenin sonundaki "Şüphesiz ki Rabbin senin, gecenin üçte ikisi, yarısı ve üçte biri içinde kalktığını bilir. Seninle beraber olanlardan bir topluluğun da. Gece ve gündüzü Allah takdir eder. Sizin onu sayamayacağınızı bildiğinden tevbenizi kabul etmiştir. Öyleyse Kur'ân'dan kolayınıza geleni okuyun..." âyetini kastediyor olmalıdır ki zaten âyetin ifadeleri açıkça bir hafifletmeye delâlet etmektedir.
Yine Hz. Aişe'den gelen bir rivayette o şöyle anlatıyor: Hz. Peygamber (sa)'e bir hasır sererdim, üzerinde geceleri namaz kılardı. İnsanlar O'nun böyle geceleri namaz kıldığını duyunca birbirlerine duyurdular ve gelip Hz. Peygamber (sa)'in hücre-i saadetlerinin önünde toplandılar. Hz. Peygamber (sa) ashabına çok merhametli idi. Onların böyle toplandıklarını görünce gece namazının onlara da farz kılınacağından korktu, onlara sanki kızmış gibi çıktı ve: "Ey insanlar, amellerden gücünüzün yettiğini yüklenin. Siz amellerden usanıncaya kadar Allah Tealâ size sevap vermekten usanmaz (Siz amellerden usanırsınız ama Allah onlara sevap vermekten usanmaz). Amellerin en hayırlısı elbette sizin devamlı olarak yaptıklarınızdır." buyurdular ve Allah Tealâ da: "Ey örtüsüne bürünen, gecenin birazı müstesna kalk, yarısından veya ondan biraz daha eksilt, yahut biraz artır ve Kur'ânı tertîl üzere oku..." âyetlerini indirdi. Bu halde sekiz ay kaldılar. Daha sonra Allah Tealâ onlara merhamet buyurdu. Onların kendi rızasının peşinde olduklarını biliyordu. Geceyi ibadetle geçirmeyi terk ederek onları farz namazlara döndürdü.[5]
İbn Ebî Hâtim'in İbn Abbâs'tan rivayetle tahric ettiği bir haberde Sûrenin başı ile sonu arasında bir seneye yakın; yine İbn Ebî Hâtim'in Katâde'den rivayetle tahric ettiği başka bir haberde de altı ay zaman geçtiği ifade edilmektedir. İbn Cerîr'in Saîd ibn Cübeyr'den rivayetle zikrettiği haberde ise bu süre on yıl olarak verilmektedir.[6] Ki buna göre âyet-i kerime Medine-i Münevvere'de nazil olmuş olmalıdır. Ancak tercih edilen rivayet ilki olup (Sûrenin sonundaki ruhsatın bir yıla yakın bir süre sonra nazil olduğu rivayetleri) buna göre Sûrenin tamamı mekkîdir.[7]
11. Nimet sahibi olan o yalanlayıcıları Bana bırak ve onlara biraz mühlet ver.
Hz. Aişe'den rivayette o şöyle demiştir: Bu âyet-i kerimenin nüzulünden kısa bir süre sonra Bedir Gazvesi meydana geldi (Taberî, age. xxix,84). Mukatil ibn Hayyân bu âyet-i kerimede kastedilenlerin işte o Bedr gazvesinde müşrik ordusunun iaşesini üstlenenler olduğunu söylemiştir ki on kişidirler. Mukatil bin Süleyman'dan rivayete göre ise bunlar, el-Muğîra ibn Abdullah oğullarıdır.[8]
20. Ondan kolayınıza geleni okuyun.
İbn Ebî Şeybe ve İbnu'l-Münzir'in Atâ'dan rivayetlerine göre "Onlar gecenin az bir kısmında uyurlardı. Seher vakitlerinde de istiğfar ederlerdi." Zâriyat: 51/17-18) âyet-i kerimeleri nazil olduğunda bütün geceyi kıyam (namaz ve ibadet) ile geçirmeleri emrolunmuştu ve bu bazılarına ağır geliyordu. Meselâ Ebu Zerr, bir asaya dayanmak zorunda kalıyordu. Bu şekilde iki ay kaldılar, iki ay sonra onlara geceleri ibadetle geçirme konusunda ruhsat tanıyan "Ondan kolayınıza geleni okuyun." (Müzzemmil, 73/20) âyet-i kerimesi nazil oldu.[9]
[1] İbnul-Cevzî. age. vın,387.
[2] Kurtubî, age. X1X.22.
[3] İbn Kesîr, age. vm,275.
[4] Müslim, Salâtu'l-Müsâfirîn, 139; Ahmed ibn Hanbel, Müsned, VI,54; İbn Kesîr, age. vııı.279.
[5] Taberî, age. xxdc,79.
[6] Taberi, age. xxix,79; İbn Kesîr, age. vıh,28i.
[7] Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/915-916.
[8] İbnu'l-Cevzî, age. VIH,392-393.
Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/916.
[9] Alûsî, age. XXVII,8.
Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/916.
Alimlerin icması ile Mekkî'dir. Ancak İbn Abbâs'tan "Onların söylediklerine sabret ve yanlarından güzellikle ayrıl. Nimet sahibi olan o yalancıları bana bırak..." (âyet: 10-11) âyetlerinin istisnası rivayet edilmiştir. Sa'lebî, İbn Yesâr ve Mukatil ise "Şüphesiz ki Rabbin senin, gecenin üçte ikisinden az, yarısı ve üçte biri içinde kalktığını bilir..." (âyet: 20) âyetinin Medine'de nazil olduğunu söylemişlerdir.[1] Sûre, Kalem Sûresinden sonra nazil olmuştur.[2]
Hafız Ebu Bekr ibn Amr el-Bezzâr'ın Muhammed ibn Musa kanalıyla Câbir'den rivayetinde o şöyle anlatıyor: Kureyş müşrikleri Dâru'n-Nedve'de bir araya gelip: "Şu adama öyle bir isim verin ki insanlar onun etrafından dağılsınlar." dediler. Kimisi: "O bir kâhindir." dediler, diğerleri: "Ama o bir kâhin değildir." dediler. Kimileri: "O delidir." dediler. Diğerleri: "Hayır, o bir deli değildir." dediler. Kimisi de: "O bir büyücüdür." derken diğerleri: "Hayır, o bir büyücü de değildir." dediler ve bu minval üzere (bir karara varamadan) dağıldılar. Bu, Hz. Peygamber (sa)'e ulaşınca buna çok üzüldü ve üzüntüsünden elbisesine bürünüp durdu da Cibrîl kendisine gelip "Ey örtüsüne bürünen." ve "Ey örtüye bürünen." Dedi.[3]
Müslim'in Muhammed ibnu'l-Müsennâ kanalıyla, İmam Ahmed'in de Yahya kanalıyla Sa'd ibn Hişâm'dan rivayetle tahric ettiği bir haberde kendisine Hz. Peygamber (sa)'in gece ibadetini soran Sa'd ibn Hişâm'a Hz. Aişe "(Ey örtüsüne bürünen yani) Müzzemmil Sûresini okumuyor musun?" diye sorup şöyle devam etmiş: Allah Tealâ bu (Müzzemmil) Sûresinin baş kısmıyla geceleyin kıyam (geceyi ibadetle geçirme)yi farz kılınca Rasûlullah ve ashabı bir sene geceleri ibadetle geçirdiler. O kadar ibadet ettiler ki ayakları şişti. Allah Tealâ bu Sûrenin son kısmını semada 12 ay tutarak (inzal buyurmadı). Sonra da Sûrenin sonunda hafifletmeyi indirdi ve geceleri ibadetle geçirmek bir farz iken nafile oldu.[4]
Hz. Aişe'nin burada nüzulü bir sene sonraya bırakılan kısımla Sûrenin sonundaki "Şüphesiz ki Rabbin senin, gecenin üçte ikisi, yarısı ve üçte biri içinde kalktığını bilir. Seninle beraber olanlardan bir topluluğun da. Gece ve gündüzü Allah takdir eder. Sizin onu sayamayacağınızı bildiğinden tevbenizi kabul etmiştir. Öyleyse Kur'ân'dan kolayınıza geleni okuyun..." âyetini kastediyor olmalıdır ki zaten âyetin ifadeleri açıkça bir hafifletmeye delâlet etmektedir.
Yine Hz. Aişe'den gelen bir rivayette o şöyle anlatıyor: Hz. Peygamber (sa)'e bir hasır sererdim, üzerinde geceleri namaz kılardı. İnsanlar O'nun böyle geceleri namaz kıldığını duyunca birbirlerine duyurdular ve gelip Hz. Peygamber (sa)'in hücre-i saadetlerinin önünde toplandılar. Hz. Peygamber (sa) ashabına çok merhametli idi. Onların böyle toplandıklarını görünce gece namazının onlara da farz kılınacağından korktu, onlara sanki kızmış gibi çıktı ve: "Ey insanlar, amellerden gücünüzün yettiğini yüklenin. Siz amellerden usanıncaya kadar Allah Tealâ size sevap vermekten usanmaz (Siz amellerden usanırsınız ama Allah onlara sevap vermekten usanmaz). Amellerin en hayırlısı elbette sizin devamlı olarak yaptıklarınızdır." buyurdular ve Allah Tealâ da: "Ey örtüsüne bürünen, gecenin birazı müstesna kalk, yarısından veya ondan biraz daha eksilt, yahut biraz artır ve Kur'ânı tertîl üzere oku..." âyetlerini indirdi. Bu halde sekiz ay kaldılar. Daha sonra Allah Tealâ onlara merhamet buyurdu. Onların kendi rızasının peşinde olduklarını biliyordu. Geceyi ibadetle geçirmeyi terk ederek onları farz namazlara döndürdü.[5]
İbn Ebî Hâtim'in İbn Abbâs'tan rivayetle tahric ettiği bir haberde Sûrenin başı ile sonu arasında bir seneye yakın; yine İbn Ebî Hâtim'in Katâde'den rivayetle tahric ettiği başka bir haberde de altı ay zaman geçtiği ifade edilmektedir. İbn Cerîr'in Saîd ibn Cübeyr'den rivayetle zikrettiği haberde ise bu süre on yıl olarak verilmektedir.[6] Ki buna göre âyet-i kerime Medine-i Münevvere'de nazil olmuş olmalıdır. Ancak tercih edilen rivayet ilki olup (Sûrenin sonundaki ruhsatın bir yıla yakın bir süre sonra nazil olduğu rivayetleri) buna göre Sûrenin tamamı mekkîdir.[7]
11. Nimet sahibi olan o yalanlayıcıları Bana bırak ve onlara biraz mühlet ver.
Hz. Aişe'den rivayette o şöyle demiştir: Bu âyet-i kerimenin nüzulünden kısa bir süre sonra Bedir Gazvesi meydana geldi (Taberî, age. xxix,84). Mukatil ibn Hayyân bu âyet-i kerimede kastedilenlerin işte o Bedr gazvesinde müşrik ordusunun iaşesini üstlenenler olduğunu söylemiştir ki on kişidirler. Mukatil bin Süleyman'dan rivayete göre ise bunlar, el-Muğîra ibn Abdullah oğullarıdır.[8]
20. Ondan kolayınıza geleni okuyun.
İbn Ebî Şeybe ve İbnu'l-Münzir'in Atâ'dan rivayetlerine göre "Onlar gecenin az bir kısmında uyurlardı. Seher vakitlerinde de istiğfar ederlerdi." Zâriyat: 51/17-18) âyet-i kerimeleri nazil olduğunda bütün geceyi kıyam (namaz ve ibadet) ile geçirmeleri emrolunmuştu ve bu bazılarına ağır geliyordu. Meselâ Ebu Zerr, bir asaya dayanmak zorunda kalıyordu. Bu şekilde iki ay kaldılar, iki ay sonra onlara geceleri ibadetle geçirme konusunda ruhsat tanıyan "Ondan kolayınıza geleni okuyun." (Müzzemmil, 73/20) âyet-i kerimesi nazil oldu.[9]
[1] İbnul-Cevzî. age. vın,387.
[2] Kurtubî, age. X1X.22.
[3] İbn Kesîr, age. vm,275.
[4] Müslim, Salâtu'l-Müsâfirîn, 139; Ahmed ibn Hanbel, Müsned, VI,54; İbn Kesîr, age. vııı.279.
[5] Taberî, age. xxdc,79.
[6] Taberi, age. xxix,79; İbn Kesîr, age. vıh,28i.
[7] Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/915-916.
[8] İbnu'l-Cevzî, age. VIH,392-393.
Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/916.
[9] Alûsî, age. XXVII,8.
Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/916.
