Rızık Sıkıntısı İmtihanında Müslümanın Tavrı :
Rızkın darlığı halinde müslüman için doğru olan tutum şu tarzda gerçekleşir:
1- Müslüman yakînen bilmeli ve aklında tutmalı ki, rızkın genişlemesi ve daralması, Allah’ın kuluna ikramının veya ona –hâşâ- ihanet etmesinin, onu horlamasının bir işareti değil; sadece kul için sınama ve denemedir . Rızıkta bir darlık söz konusu olunca bu, Allah’ın, kulunu imtihan etmeyi murad ettiğine delalet eder. Allah, kullarını dilediği zaman dilediği şeyle imtihan eder. Açlıkla imtihan ise, mûminler için şu veya bu şekilde mutlaka olacaktır.
“Andolsun ki sizi biraz korku, açlık, mallardan, canlardan ve ürünlerden biraz azalma (fakirlik) ile imtihan eder, deneriz. (Ey Peygamber!) Sen sabırlı davrananları müjdele.” (Bakara, 155)
2- Bu durumda bilmeli ki, sarılıp yerine getirmesi gereken ibadet, sabr-ı cemîldir. Bu ibadeti yerine getirdi mi, ecirleri kendileri ne hesapsız verilecek olan yakînen iman etmiş sabırlılardan olur.
3- Üzülmemeli, eli daraldığı, rızkı azaldığı ve geçimi zorlaştığı için tasalanmamalıdır. Daima Rasulullah (s.a.v.) ve onun ashabını, onların yaşadığı fakirlikleri, karınlarına taş bağlamak zorunda kalışlarını hatırlamalıdır.
4- Bilmeli ki, dünya metâı az ve geçici, lezzetleri fânidir. Elden çıkınca da üzülmeye ve tasalanma ya değmez.
5- Mal azlığı yüzünden kendinden daha aşağıdaki insanlara bakmalı; mal çokluğu açısından kendinden üstte olanlara bakmamalıdır.
“Sizden biri, mal ve yaratılış itibariyle kendinden üstün bir kimseyi gördüğünde, kendinden daha aşağı olanına baksın (Kendisini onunla mukayese etsin).
(S. Buhâri, Askalâni Şerhi, 11, s. 322)
Bir başka rivayet de şöyledir:
“...İşte bu, Allah’ın size olan nîmetlerini hakir görmemek için uygun olan bir davranıştır.” (Sahih-i Muslim’de)
Bu hadiste, hasedin (çekememezlik) ilacı vardır. Çünkü kişi, kendinden üstün olana bakıp kendini onunla kıyaslayınca haset etmekten emin olmaz.
6- Yine Buhari’nin rivâyet ettiği şu hadisi aklında bulundurmalıdır: “Dünyada bir gârib veya (geçip giden) yolcu gibi ol (öyle yaşa).”
(S. Buhâri, Askalâni Şerhi, 11, sf: 233)
Bu hadis, dünyada zuhd’e, dünyayı benimsememeye ve yetecek kadar yiyecekle kanaat etmeye teşvik hususunda bir kuraldır.
İmam Nevevi şöyle der:
“Bu hadisin anlamı, dünyaya meyletmeyin, orayı vatan edinmeyin, orada kalmayı içinizden (bile) geçirmeyin ve vatanları olmadığından gariplerin bir yerde bağlanıp kalmadıkları gibi siz de dünyaya bağlanmayın.”
Yolcu, vatanına ulaşmak arzusuyla yolda yürüyen, geçip giden demektir. Kişi dünyada, efendisinin ihtiyacı sebebiyle başka bir beldeye gönderdiği köle gibidir. O, gönderildiği işi yapmada acele etmek, sonra vatanına dönmek ve başka şeylerle ilgilenmemek durumundadır.
Ama her ne zaman da sınayıp rızkını daraltırsa, o vakit de, "Rabb'im beni zillete düşürdü." der. (Fecr suresi 16)
Bununla beraber, Allah kullarına rızkı bol bol seriverse arzda azar ve taşkınlık ederlerdi, velakin dilediği kadar bir miktar ile indiri(p ihsan edi)yor; şubhesiz ki O, kullarını(n durumun)a habîrdir [vâkıftır], basîr/[gören]dir. (Şûra suresi 27 )
Allah size verdiği rızkı kesiverse, size rızık verecek olabilen kimdir? Hayır, onlar azgınlık ve nefrette direnip durmaktadırlar. (Mulk suresi 27)
Daha dün onun yerinde olmayı isteyenler de: "Demek ki Allah kullarından dilediğine rızkı çok da, az da verir. Şayet Allah bize lutufta bulunmuş olmasaydı, bizi de yerin dibine geçirirdi. Demek ki inkârcılar iflah olmazmış" demeye başladılar. (Kasas suresi 82)
Allah, kullarından dilediğine rızkı bol bol verir, dilediğine de kısar. Şubhesiz Allah, her şeyi hakkıyla bilendir. (Ankebut suresi 62)
Onlar görmediler mi ki, Allah dilediği kimseye rızkı serer ve daraltır. Şubhesiz ki bunda iman edecek bir kavim için ibretler vardır. (Rum suresi 37)
De ki: "Gerçekten Rabb'im kullarından dilediği kimseye rızkı hem genişletir, hem daraltır. Her neyi hayra harcarsanız O, onun yerine başkasını verir. Hem O, rızık verenlerin en hayırlısıdır." (sebe suresi 39)
Hâlâ bilmediler mi ki; Allah, rızkı dilediğine açar ve kısar. Şubhesiz ki bunda iman edecek bir kavim için nice ibretler vardır. (zumer suresi 52)
Allah, dilediği kimseye rızkı genişletir de, daraltır da. Onlar ise dünya hayatı ile ferahlanmaktalar. Oysa dünya hayatı ahiret hayatının yanında bir yol azığından ibarettir. (Râd suresi 26)
Gerçekten senin Rabbin, kullarından dilediğinin rızkını genişletir ve dilediğini kısar. Şubhesiz ki Allah, kullarının durumlarından haberdardır, her şeyi görendir. (İsra suresi 30)