Çevrimdışı
selamun aleykum ve rahmetullah. tilavet secdesi nasıl yapılır, sünnete uygun olarak okunabilecek dualar nelerdir? ve tilavet secdesi için abdest alınması gerekli midir?
İslami Forum, Dini Forum, islami site, islami sohbet, radyo, islami bilgiler
İslam-tr.org'a hoş geldiniz! Hemen üye olun ve kendi konularınızı, düşüncelerinizi paylaşarak bu platforma katılın. Oturum açtıktan sonra, İslam dini, tarih ve güncel konularla ilgili paylaşımlarda bulunabilirsiniz.
Çözüldü Tilavet Secdesi Nasıl Yapılır? Abdestli Olmak Şart mıdır?
- Konbuyu başlatan Çay-Şakird
- Başlangıç tarihi
Çevrimdışı
Çevrimdışı
Aleykum selam we rahmetullâhi we berakâtuhu
Tilavet Secdesinin Şartları:
Tilâvet Secdesinin Vacib Olmasının Şartları:
Hanefi'lere göre:
Tilâvet secdesinin vacib olması için şu şartlar gerekir:
Namaza ehil olmanın şartlarından olan Müslüman olmak, akıllı olmak, ergenlik çağına giimiş bulunmak, hayızdan ve nifastan temizlenmiş bulunmak. Dolayısıyla tilavet secdesi kâfire, çocuğa, deliye, hayız ve nifas hâlindeki kadına vacib değildir.
Hanefîlere göre namazın rukû'u niyet edilirse, secdesi niyet edilmese bile tilâvet secdesi yerine kâimdir. Ancak secde ayetinden sonra üç âyetten fazla okunmamış olmalıdır. (Yâni, namazda tilavet secdesini okuduktan sonra üç ayet geçirmeden namazın ruku ve secdesine varılması durumunda ayrıca tilavet secdesi yapmasına gerek yoktur) Diğer mezheblere göre namazın rukû ve secdesi tilâvet secdesi yerine geçmez. (Hidâve, I, 78; Fethu'l-kadîr, I, 464, Bedâiu's-Sanâi1, I, 180)
Maliki'lere göre:
Tilâvet secdesi dinleyene sünnet değildir. Ancak okuyan kişi erkek, akıllı ve bulûğ çağına ermiş kişi olursa o takdirde dinleyene secde etmek sünnettir. Şayet okuyan kişi imamlık etme ehliyetine sahib bir kimse değilse o takdirde dinleyen kimsenin secde etmesi gerekmez. Belki sadece okuyanın secde etmesi gerekir.
Şafiî'lere göre:
Okuyan temyiz çağında çocuk, dinleyen ise erkek yahut abdestsiz de olsa secde etmesi sünnettir. Cunub kimsenin yahut sarhoşun okuduğu secde ayetinden ötürü tilâvet secdesi yapmak sünnet değildir. Çünkü bu iki kimse için de Kur'an okumak meşru değildir.
Hanbelî'lere göre:
Dinleyen kimsenin secde etmesi için, okuyan kimsenin dinleyen kimseye imam olma yetkisine sahib bulunması, yani dinleyenin okuyana uyması caiz olan kimselerden olması gerekir. Bu meselede Hanbelî'lerin görüşü Maliki'lerin görüşüne benzemektedir.
Bunun dayandığı delil, Atâ'nın rivayet ettiği şu haberdir:
"Sahabeden bir adam secde ayetini okudu, sonra Peygamber (a.s.)'e baktı.
Peygamber (a.s.) de şöyle buyurdu; Sen bizim imamımız idin. Secde etseydin, biz de seninle beraber secde ederdik."
(Bu hadisi İmam Şafiî, mursel olarak rivayet etmiştir.
Hadisin ravileri arasında İbrahim b. Yahya bulunmakta olup bu zat hadis munekkidlerince tenkid edilmiştir.)
Yine "İbni Mes'ud (r.anh) delikanlılık çağında bulunan Temîm b. Hazlem'e "Kur'an oku" dedi.
Temim de okurken bir secde ayeti geçti.
İbni Mes'ûd ona: "Secde et, çünkü sen okumada bizim imamımız olmuştun." dedi."
(Bu hadîsi Buhari, muallak olarak rivayet etmiştir)
Secde ayetini dinleyen kişi, Kur'an okuyanın sağında boş yer olduğu hâlde önünde yahud solunda secde etmez.
Bir kadının okuyuşundan ötürü bir erkek tilâvet secdesi yapmaz. Bunun gibi hunsa (erdişi) bir kişinin okuduğu ayetten ötürü secde etmek gerekmez. Çünkü okuyan kişi, dinleyene imam olma ehliyetine sahib değildir.
Ummî bir kişinin yahut hasta bir kimsenin ve çocuğun okuyuşunu dinleyen kişi, secde ayetinden ötürü secde etmek zorundadır. Çünkü bir erkeğin nafile namazlarda bir çocuğa uyması sahihtir. Nafile namazlarda Fatihayı okumakla kıyamda bulunmak vacib değildir.
Tilâvet Secdesinin Câiz - Sahih Olma Şartları:
Namazın sıhhati için koşulan şartlar, tilâvet secdesinin sıhhati için de şart koşulur.
Bu şartlar; hadesten ve necasetten teharat, avret yerini örtmek, kıbleye yönelmek ve niyettir.
Bu şartlar üzerinde bütün muctehidler ittifak etmişlerdir. Bu sayılanlar dışında ihtilâf vardır.
Hanefi'lere göre:
Tilâvet secdesi için iftitah tekbiri getirmek, vaktini tayin etmek şart koşulmaz. Nitekim namazda olduğu gibi, tilâvet secdesinde selâm vermek şart değildir.
Cuma ve bayram hatibleriyle, onu dinleyen cemaate secde ayetinden ötürü secde etmek vacibtir. Fakat imamın secdeyi minber üzerinde yapması mekruhtur. İmam minberden iner ve cemaatla birlikte bu secdeyi yapar.
Malikîlere göre:
Hanefi'lerde olduğu gibi, Malikî'lere göre de tilâvet secdesinde iftitah tekbiri ve selâm yoktur.
Daha önce de belirtildiği üzere, dinleyen kişide üç şart aranır:
1- Okuyan kişi farz namazlarda imam olma ehliyetine sahib kişilerden olmalıdır. Erkek, ergen, akıllı, Müslüman, abdestli olmalıdır. Eğer okuyan kişi kadın yahut deli yahut çocuk yahut kâfir olursa yahut abdestsiz olursa dinleyen de, istemeyerek bu ayeti işiten de secde etmek zorunda değildir. Sadece Kur'an okuyan kişi okuyan kadın, yahut çocuk secde eder.
2- Okuyan kişi insanlara sesinin güzelliğini işittirmek gayesini taşımamalıdır. Eğer okumaktan maksadı bu ise dinleyen bundan ötürü secde etmek zorunda değildir.
3- İşiten kişinin maksadı okuyan kişiden kıraat öğrenmek yahut tecvid kaidelerini öğrenmek olmalıdır. Bu kaideler de med, kasır, ihfa, idğam ve benzeri kaidelerdir. Cenaze namazı ile cuma hutbesinde okunan secde ayetinden ötürü de secde etmek gerekmez.
Şafii'lere göre:
Sahih olan görüşe göre tilâvet secdesi için iftitah tekbiri ile birlikte niyet etmek gerekir. Nitekim Ebu Dâvud böyle bir hadisi tahriç etmiştir. Fakat zayıf bir isnatla tahriç etmiştir. Şafii'lerin dayandıkları delillerden biri kıyastır. Bu meseleyi namaza benzetmektedirler.
Yine en kuvvetli görüşe göre, namazda oturuştan sonra olduğu gibi, selâm vermek şarttır. Esah olan görüşe göre tilâvet secdesi için teşehhud şart değildir.
Şafiî'lere göre, hem namaz kılan kişide hem de onun dışındaki kişilerde başka bazı şartlar daha vardır:
1- Kıraat meşru olmalıdır:
Eğer cunub adamın kıraati gibi haram yahut rukû hâlinde kıraatte bulunan kişinin kıraati gibi mekruh kıraat olursa okuyana da dinleyenede secde etmek sünnet değildir.
2- Kasıtlı olarak okunmuş olmalıdır:
Yanılan kimseden yahut papağandan yahut teypten dinlenirse secde etmek meşru olmaz.
3- Okunan ayet secde ayetinin tamamı olmalıdır. Secde ayetinin bir kısmını okumaktan ötürü secde etmek gerekmez.
4- Secde âyetinin, Fatiha'yı okumaktan âciz olmak sebebiyle onun yerine okunmuş olmaması.
5- Okuyan kişi ayeti okumakla secde arasında uzun bir fasıla vermiş ve kıraatten yüz çevirmiş bulunmamalıdır. Eğer aradan uzun zaman geçerse yahut okumaktan vazgeçerse secde etmek gerekmez. Uzunluğun ölçüsü, orta okuyuşla iki rekât namaz kılacak kadar bir zaman ölçüsünden daha fazla olmasıdır.
6- Secde ayeti bir kişi tararından okunmalıdır. Secde ayetininin bir bölümünü bir kimse, bir bölümünü de başka bir kimse okusa bundan ötürü secde etmek gerekmez.
7- Daha önce de açıkladığımız üzere, namaz için şart koşulan taharet ve benzeri şartlar tilâvet secdesi için de şart koşulur. Bu konuda ittifak vardır. Buna göre, uykuda yahut cunub olarak yahut sarhoş hâlde secde ayetini okuyan yahut eğilim görmüş kuşların okuyuşunu duyan kimsenin secde etmesi gerekmez.
Yukarıdaki şartlarla birlikte, aynca namaz kılan kişide şu şartlar da ileri sürülür:
a- Ayeti okumaktan maksadı secde etmek olmamalıdır.
Eğer bu maksatla okursa namaz batıl olur. Ancak cumua sabahında secde suresini okumak bu hükümden mustesnadır. Çünkü cumua sabahı secde suresini okumak sünnettir. İmama uyan kişi de yukandaki hükümden mustesnadır. Eğer kendi imamı secde ederse o da secde eder. Namazda secde ayetini secde etmek maksadıyla okumak caiz olmadığı gibi, kerahet vaktinde okumayı kastetmek de caiz değildir. Eğer secde kastı ile secde ayetini okursa kerahet vakti olduğu için secde etmek gerekmez.
b- Okuyanın kendisi olması gerekir:
Eğer başkası okuyor da secde ediyorsa kendisi bundan ötürü secde etmez. Eğer bilerek kişi secde ederse namazı batıl olur. Cenaze namazında secde yoktur. Cumua hatibi okuduğu secde ayetinden ötürü secde eder, fakat cemaat etmez. Cemaatin secde etmesi haramdır. Çünkü bu durumda hutbeden yüz çevirmek söz konusudur. Oysa cemaatin hutbeyi saygı ile dinlemesi gerekir. Secdenin gerekli olması için, secde ayetinin tamamını okumak gerektiği gibi, tamamını da işitmek şarttır. Sadece secde kelimesi ve benzeri kelimeleri işitmek secde yapılması için yeterli değildir. Böyle bir kimse secde ayetinin sonuna gelmeden bir harf eksik bile olsa secdeye varırsa, bu da secde etmek için yeterli değildir.
Hanbelî'lere göre:
Secde ayetini dinleyen kimsede aranan ve ittifak edilen şartlara ilâve olarak, daha önce de belirtildiği üzere, iki şart daha bulunmalıdır:
a- Secde ayetini okuyan kişi imam olma ehliyetine sahib bulunmalıdır. Bir kimse secde ayetini bir kadından yahut papağan gibi bir kuştan yahut teypten dinlerse o şahsa secde etmesi sünnet değildir.
b- Secde ayetini okuyanın kendisi secde etmiş olmalıdır. Aksi takdirde dinleyen kimseye secde etmek sünnet değildir.
Tilâvet Secdesini Bozan Şeyler:
Namazı bozan her şey tilâvet secdesini de bozar. Abdestsizlik amel-i kesir (çok iş görme) konuşma, sesli gülme gibi namazı bozan hâller ortaya çıkarsa tilâvet secdesi bozulur ve yeniden yapılması gerekir. Ancak Hanefî'lere göre, sesli gülmekten ötürü abdest almak gerekmez.
Yine Hanefi'lere göre, tilâvet secdesini kadınlarla aynı hizada yapmak bu secdeyi bozmaz. Hatta kadına imam olmaya niyet edilse bile bozmaz. Çünkü arada bir ortaklık yoktur. Zira aynı namazda ortak olmak iftitah tekbirine bağlıdır, halbuki Hanefi'lere göre, tilâvet secdesinde iftitah tekbiri yoktur.
Buna göre, ittifakla tilâvet secdesinde yemek yemek gibi namazı bozan hâllerden uzaklaşmak, sakınmak şarttır.
Tilâvet Secdesinin Sebebleri ve Yapılma Şekli:
Tilâvet secdesi, bir secde ayetini okumak, işitmek ve dinlemek gibi sebeblerden biri olursa yapılır.
Tilavet Secdesinde Okunacak Dua:
سَجَدَ وَجْهِيَ لِلَّذِي خَلَقَهُ، وَشَقَّ سَمْعَهُ وَبَصَرَهُ بِحَوْلِهِ وَقُوَّتِهِ، فَتَبَارَكَ اللهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ
Takribi okunuşu:
Secede vechiye lillezî hâlakâhû, veşekkâ sem’âhû ve besarahu bihavlihî ve Kuvvetihî fetebêrakellâhu ehsenu’l-hâlikîn.
Mânası:
“Beni yaratan ve kudretiyle göz ve kulak veren Allah'a gönülden secde ettim. Allah, yararlı şeyler yapabilenlerden de çok daha güzel yapan ve yaratandır.”
(Tirmizi, 2/474; Ahmed, 2/30)
Hanefîlere Göre:
Hanefî'lere göre tilâvet secdesinin üç sebebi vardır:
1- Secde ayetini okumak:
Sağırlarda olduğu gibi, okuyan kişinin kulağı duymasa da bundan ötürü, yani secde ayetini okumaktan ötürü secde etmek vacibtir.
2- Okunan secde ayetini işitmek, yahut dinlemek:
İşitmek kasıtsız olur, dinlemekse kasıtlı olur.
3- Bir imama uymuş bulunmak:
Eğer secde ayetini imam okursa, işitmeseler de İmama uyan kimselere de secde etmek vacib olur.
Hanefî'lere göre, tilâvet secdesinin şekli şöyledir:
Namaz secdesinde olduğu gibi, başını yere koymak için tekbir getirilir, fakat eller kaldırılmaz.
Sonra secdeden kalkmak için tekbir getirilir. Secdeye varmak ve secdeden kalkmak için alınan tekbirlerin her ikisi de sünnettir. Secdeden kalkarken tekbirden sonra baş kaldırılır. İftitah tekbiri olmadığı için tilâvet secdesinde teşehhud ve selâm yoktur.
En sahih görüşe göre, tilâvet secdesinde, namazın secdesinde okunan: "Subhane rabbiye'l-a'lâ" tesbihi üç kere söylenir.
Malıkîlere Göre:
Malikî'lere göre, tilâvet secdesinin sebebi sadece iki şeydir: Bunlardan biri secde ayetini okumak, diğeri kasıtlı olarak okunan bu ayeti dinlemektir. Nitekim tilâvet secdesinin şarttan bahsinde bu mesele zikredilmiştir.
Maliki'lere göre tilâvet secdesinin şekli şöyledir:
İftitah tekbiri ve selâm olmaksızın, sadece bir tekbir ile yapılan bir tek secdedir. Sadece secdeye varmak, ve kalkmak için tekbir getirilir. Bunların ikisi de mustehabdır.
Ayakta okuyan kişi kıyam hâlinden doğrudan secdeye vanr, oturmaz. Oturarak okuyan oturma hâlinden doğrudan secdeye vanr. Binekteyken okuyan,yahut dinleyen bineğinden inerek bu secdeyi yerine getirir, ancak sefer hâlinde bulunan kişinin bineğinden inmesi gerekmez. Seferi yoluna devam ederek ima ile de bu secdeyi yerine getirebilir. Çünkü bu secde nafiledir.
Tilâvet secdesinde, namazda okunan "Subhane rabbiye'l-alâ" teşbihini üç kere okur.
Bu açıklamalardan anlaşıldığı gibi tilâvet secdesi, yapılış bakımından Hanefi'lere yakındır. Ancak Maliki'lere göre secdede sahih hadislerde gelen şu dua okunur.
"Allahım! Bu secde sebebiyle bana ecir yaz, günahımı sil ve onu bana yarın senin katında mükafatını göreceğim bir azık kıt. Kulun Davud'dan kabul ettiğin gibi benden de bir secdeyi kabul buyur."
Şafıi'lere Göre:
Şafiî'lere göre, tilavet secdesinin sebebi secde ayetini okumak, işitmek ve dinlemektir.
Hanefi'ler de olduğu Şafıî'lerin bu konuda daha önce geçmiş bazı şartları vardır.
Şafiî'lere göre, tilâvet secdesinin iki ruknu vardır:
İmam ve imama uymayan kimselerin niyet etmesi. Yani imam yahut tek başına namaz kılanın tilâvet secdesine niyet etmesi gerekir. Cemaatin niyet etmesine gerek yoktur, imamın niyeti, cemaat için de yeterlidir.
İkinci ruknu, namaz secdesinde olduğu gibi tek bir secde yapmaktır. Tek başına veya imam olarak namaz kılan kimse niyetini kalb ile yapar.
Namaz kılmadığı hâlde tilâvet secdesi yapmak isteyen kimseler için üç rukun daha ilâve edilmiştir. Bunlar da iftitâh tekbiri, secdeden sonra oturmak ve selâm vermektir.
Namaz kılmayan kimsenin tilâvet secdesine dil ile niyet etmesi de sünnettir.
Şafii'lere göre, tilâvet secdesini yapmanın şekli şöyledir:
Secdeye varmak ve secdeden kalkmak için tekbir getirilir. Namaz kılarken bu secdeyi yapan kişinin ellerini kaldırması sünnet olmayıp namaz kılmadığı hâlde tilâvet secdesi yapacak kişinin ellerim kaldırması sünnettir. Namaz kılarken bu secdeyi yapan kimse teşehhud gibi oturup beklemez. Secdede üç kerre "Subhane rabbiyel a'lâ." denilir.
Bu tesbihe şu iki duayı da eklemek gerekir:
1- 'Yüzüm kendisini yaratan, şekillendiren, kulak ve gözü var eden Allah'a secde etmiştir. Yaratanların en güzeli olan Allah yüceler yücesidir."
İmam Şafıî'den nakledildiğine göre, yine şöyle demek de mendubdur.
2-"Allahım! Bu secde sebebiyle bana ecir yaz, günahımı sil ve onu bana yann senin katında mükafatını göreceğim bir azık kıl. Kulun Davud'dan kabul ettiğin gibi benden de kabul et."
(Bu iki hadisi Hâkim rivayet etmiş olup sahih demiştir. Birincisini yine Tîrmizî, Hz. Aişe'den rivayet etmiş olup, hasen-sahih demiştir. İkinci hadisi yine Tirmizî ile Ibni Mâce, İbni Abbas'tan rivayet etmiş olup garib-hasen demişlerdir. Neylu'l-Evtâr, m, 103-104)
Fakat bir kimse sadece secdede söylenenleri söyleyecek olsa bu da caiz ve yeterlidir.
Tahıyyetu'l-mescid yerine geçen namaz, tilavet secdesi yerine de geçer. Tilâvet secdesini yapmak istemeyen dört kerre "Subhanallâhi vel-hamdu lillâhi velâ ilahe illallahu vallahu ekber", tesbihini okur.
Hanbeli'lere Göre:
Hanbeli'lere göre, tilâvet secdesinin sebebi, okumak ve daha önce geçen şartlarla dinlemektir.
Tilâvet secdesinin bir şartı da tilâvet secdesi ile sebebleri arasında örfe göre bir fasıla bulunmamasıdır.
Eğer okuyan ve dinleyen abdestsiz ve suyu kullanmaya gücü yetmeyen kimselerden olursa teyemmum alarak bu secdeyi yerine getirmesi gerekir.
İmama uyan kişi, sadece imamının secde etmesinden ötürü secde etmek zorundadır.
Gizli okunan namazlarda imam olan kişinin secde ayetini okumasından ötürü secde etmesi mekruhtur. Bunun sebebi cemaat arasında karışıklığa meydan vermemektir. Eğer imam gizli okunan namazlarda tilâvet secdesi yaparsa cemaat imama uymakla uymamak arasında, yani bu secdeyi yapmakla yapmamak arasında serbest bırakılır. Çünkü cemaat ne okumuş, ne de dinlemiştir. Ama evlâ olan imama uymak için secde etmektir.
Hanbelî'lere göre, tilâvet secdesinin rukunleri üçtür:
Secdeye varmak, secdeden kalkmak ve birinci selâmı vermek. İkinci selâmı vermek ise vacib değildir.
Secdeye eğilmek ve secdeden kalkmak için tekbir getirmek, secdede zikir ve tesbih getirmek ise namazın asıl secdelerinde olduğu gibi vacibtir. Selâm vermek için oturmak ise mendubdur.
En faziletlisi, kıyamdan secdeye varmaktır. Çünkü İshak b. Raheveyh'in, Aişe'den rivayet ettiğine göre:
"Aişe (r.anha), Mushafa bakarak Kur'an okurdu. Secde ayetini okuyunca ayağa kalkıp secdeye varırdı." (İbn Ebi Şeybe, Musannef, II, 240)
Zayıf rivâyet!
İmam Nevevi rahimehullah, hadisinin zayıf olduğu belirtilmiştir.(Nevevi, el-Mecmu', IV / 65)
Bunun bir sebebi de bunu nafile namaza benzetmektir.
Hanbelî mezhebine göre tilâvet secdesinin yapılışı şöyledir:
Secdeye varırken ve secdeden kalkarken tekbir getirilir. Namazın dışında secde ediliyorsa eller tekbir ile birlikte kaldırılır. Çünkü bu tekbir namazda olmayan kimse için iftitah tekbiridir. Nitekim Şafii'lerde böyle demişlerdir. Namaz içindeki duruma gelince: Mezhebin kıyası ellerin kaldınlmamasıdır.
Çünkü İbni Ömer hadisinde şöyle rivayet edilmiştir:
"Peygamber (a.s.) secdede ellerini kaldırmazdı."
(Buhari, Muslim)
Kişi başını secdeden kaldırdığı zaman selâm verir.
Hanbelî mezhebine göre, namazın secdesinde söylenenler tilâvet secdesinde de söylenir. Şafiî'lerin söyledikleri "Secede vechî....." ile başlayan ve "Allahumme'ktub lî bihâ ındeke ecren" ile başlayan dualar da ilâve edilir.
Hanefî'ler dışındaki mezheblere göre, rukû bu secde yerine geçmez. Çünkü tilâvet secdesi meşru bir secdedir. Rukû namazın secdesinin yerini tutamadığı gibi bu secdenin yerini de tutamaz.
(Vehbe Zuhayli, İslam Fıkhı Ans., C 2, Sayfa: 238 - 244)
İlgili Konu :
Mezheb Muctehidlerine Göre Kur'an-ı Kerim'de Bulunan Tilavet Secdesi Yerleri
https://www.islam-tr.org/konu/secde-ayetleri-nelerdir.32528/
Tilavet Secdesinin Şartları:
Tilâvet Secdesinin Vacib Olmasının Şartları:
Hanefi'lere göre:
Tilâvet secdesinin vacib olması için şu şartlar gerekir:
Namaza ehil olmanın şartlarından olan Müslüman olmak, akıllı olmak, ergenlik çağına giimiş bulunmak, hayızdan ve nifastan temizlenmiş bulunmak. Dolayısıyla tilavet secdesi kâfire, çocuğa, deliye, hayız ve nifas hâlindeki kadına vacib değildir.
Hanefîlere göre namazın rukû'u niyet edilirse, secdesi niyet edilmese bile tilâvet secdesi yerine kâimdir. Ancak secde ayetinden sonra üç âyetten fazla okunmamış olmalıdır. (Yâni, namazda tilavet secdesini okuduktan sonra üç ayet geçirmeden namazın ruku ve secdesine varılması durumunda ayrıca tilavet secdesi yapmasına gerek yoktur) Diğer mezheblere göre namazın rukû ve secdesi tilâvet secdesi yerine geçmez. (Hidâve, I, 78; Fethu'l-kadîr, I, 464, Bedâiu's-Sanâi1, I, 180)
Maliki'lere göre:
Tilâvet secdesi dinleyene sünnet değildir. Ancak okuyan kişi erkek, akıllı ve bulûğ çağına ermiş kişi olursa o takdirde dinleyene secde etmek sünnettir. Şayet okuyan kişi imamlık etme ehliyetine sahib bir kimse değilse o takdirde dinleyen kimsenin secde etmesi gerekmez. Belki sadece okuyanın secde etmesi gerekir.
Şafiî'lere göre:
Okuyan temyiz çağında çocuk, dinleyen ise erkek yahut abdestsiz de olsa secde etmesi sünnettir. Cunub kimsenin yahut sarhoşun okuduğu secde ayetinden ötürü tilâvet secdesi yapmak sünnet değildir. Çünkü bu iki kimse için de Kur'an okumak meşru değildir.
Hanbelî'lere göre:
Dinleyen kimsenin secde etmesi için, okuyan kimsenin dinleyen kimseye imam olma yetkisine sahib bulunması, yani dinleyenin okuyana uyması caiz olan kimselerden olması gerekir. Bu meselede Hanbelî'lerin görüşü Maliki'lerin görüşüne benzemektedir.
Bunun dayandığı delil, Atâ'nın rivayet ettiği şu haberdir:
"Sahabeden bir adam secde ayetini okudu, sonra Peygamber (a.s.)'e baktı.
Peygamber (a.s.) de şöyle buyurdu; Sen bizim imamımız idin. Secde etseydin, biz de seninle beraber secde ederdik."
(Bu hadisi İmam Şafiî, mursel olarak rivayet etmiştir.
Hadisin ravileri arasında İbrahim b. Yahya bulunmakta olup bu zat hadis munekkidlerince tenkid edilmiştir.)
Yine "İbni Mes'ud (r.anh) delikanlılık çağında bulunan Temîm b. Hazlem'e "Kur'an oku" dedi.
Temim de okurken bir secde ayeti geçti.
İbni Mes'ûd ona: "Secde et, çünkü sen okumada bizim imamımız olmuştun." dedi."
(Bu hadîsi Buhari, muallak olarak rivayet etmiştir)
Secde ayetini dinleyen kişi, Kur'an okuyanın sağında boş yer olduğu hâlde önünde yahud solunda secde etmez.
Bir kadının okuyuşundan ötürü bir erkek tilâvet secdesi yapmaz. Bunun gibi hunsa (erdişi) bir kişinin okuduğu ayetten ötürü secde etmek gerekmez. Çünkü okuyan kişi, dinleyene imam olma ehliyetine sahib değildir.
Ummî bir kişinin yahut hasta bir kimsenin ve çocuğun okuyuşunu dinleyen kişi, secde ayetinden ötürü secde etmek zorundadır. Çünkü bir erkeğin nafile namazlarda bir çocuğa uyması sahihtir. Nafile namazlarda Fatihayı okumakla kıyamda bulunmak vacib değildir.
Tilâvet Secdesinin Câiz - Sahih Olma Şartları:
Namazın sıhhati için koşulan şartlar, tilâvet secdesinin sıhhati için de şart koşulur.
Bu şartlar; hadesten ve necasetten teharat, avret yerini örtmek, kıbleye yönelmek ve niyettir.
Bu şartlar üzerinde bütün muctehidler ittifak etmişlerdir. Bu sayılanlar dışında ihtilâf vardır.
Hanefi'lere göre:
Tilâvet secdesi için iftitah tekbiri getirmek, vaktini tayin etmek şart koşulmaz. Nitekim namazda olduğu gibi, tilâvet secdesinde selâm vermek şart değildir.
Cuma ve bayram hatibleriyle, onu dinleyen cemaate secde ayetinden ötürü secde etmek vacibtir. Fakat imamın secdeyi minber üzerinde yapması mekruhtur. İmam minberden iner ve cemaatla birlikte bu secdeyi yapar.
Malikîlere göre:
Hanefi'lerde olduğu gibi, Malikî'lere göre de tilâvet secdesinde iftitah tekbiri ve selâm yoktur.
Daha önce de belirtildiği üzere, dinleyen kişide üç şart aranır:
1- Okuyan kişi farz namazlarda imam olma ehliyetine sahib kişilerden olmalıdır. Erkek, ergen, akıllı, Müslüman, abdestli olmalıdır. Eğer okuyan kişi kadın yahut deli yahut çocuk yahut kâfir olursa yahut abdestsiz olursa dinleyen de, istemeyerek bu ayeti işiten de secde etmek zorunda değildir. Sadece Kur'an okuyan kişi okuyan kadın, yahut çocuk secde eder.
2- Okuyan kişi insanlara sesinin güzelliğini işittirmek gayesini taşımamalıdır. Eğer okumaktan maksadı bu ise dinleyen bundan ötürü secde etmek zorunda değildir.
3- İşiten kişinin maksadı okuyan kişiden kıraat öğrenmek yahut tecvid kaidelerini öğrenmek olmalıdır. Bu kaideler de med, kasır, ihfa, idğam ve benzeri kaidelerdir. Cenaze namazı ile cuma hutbesinde okunan secde ayetinden ötürü de secde etmek gerekmez.
Şafii'lere göre:
Sahih olan görüşe göre tilâvet secdesi için iftitah tekbiri ile birlikte niyet etmek gerekir. Nitekim Ebu Dâvud böyle bir hadisi tahriç etmiştir. Fakat zayıf bir isnatla tahriç etmiştir. Şafii'lerin dayandıkları delillerden biri kıyastır. Bu meseleyi namaza benzetmektedirler.
Yine en kuvvetli görüşe göre, namazda oturuştan sonra olduğu gibi, selâm vermek şarttır. Esah olan görüşe göre tilâvet secdesi için teşehhud şart değildir.
Şafiî'lere göre, hem namaz kılan kişide hem de onun dışındaki kişilerde başka bazı şartlar daha vardır:
1- Kıraat meşru olmalıdır:
Eğer cunub adamın kıraati gibi haram yahut rukû hâlinde kıraatte bulunan kişinin kıraati gibi mekruh kıraat olursa okuyana da dinleyenede secde etmek sünnet değildir.
2- Kasıtlı olarak okunmuş olmalıdır:
Yanılan kimseden yahut papağandan yahut teypten dinlenirse secde etmek meşru olmaz.
3- Okunan ayet secde ayetinin tamamı olmalıdır. Secde ayetinin bir kısmını okumaktan ötürü secde etmek gerekmez.
4- Secde âyetinin, Fatiha'yı okumaktan âciz olmak sebebiyle onun yerine okunmuş olmaması.
5- Okuyan kişi ayeti okumakla secde arasında uzun bir fasıla vermiş ve kıraatten yüz çevirmiş bulunmamalıdır. Eğer aradan uzun zaman geçerse yahut okumaktan vazgeçerse secde etmek gerekmez. Uzunluğun ölçüsü, orta okuyuşla iki rekât namaz kılacak kadar bir zaman ölçüsünden daha fazla olmasıdır.
6- Secde ayeti bir kişi tararından okunmalıdır. Secde ayetininin bir bölümünü bir kimse, bir bölümünü de başka bir kimse okusa bundan ötürü secde etmek gerekmez.
7- Daha önce de açıkladığımız üzere, namaz için şart koşulan taharet ve benzeri şartlar tilâvet secdesi için de şart koşulur. Bu konuda ittifak vardır. Buna göre, uykuda yahut cunub olarak yahut sarhoş hâlde secde ayetini okuyan yahut eğilim görmüş kuşların okuyuşunu duyan kimsenin secde etmesi gerekmez.
Yukarıdaki şartlarla birlikte, aynca namaz kılan kişide şu şartlar da ileri sürülür:
a- Ayeti okumaktan maksadı secde etmek olmamalıdır.
Eğer bu maksatla okursa namaz batıl olur. Ancak cumua sabahında secde suresini okumak bu hükümden mustesnadır. Çünkü cumua sabahı secde suresini okumak sünnettir. İmama uyan kişi de yukandaki hükümden mustesnadır. Eğer kendi imamı secde ederse o da secde eder. Namazda secde ayetini secde etmek maksadıyla okumak caiz olmadığı gibi, kerahet vaktinde okumayı kastetmek de caiz değildir. Eğer secde kastı ile secde ayetini okursa kerahet vakti olduğu için secde etmek gerekmez.
b- Okuyanın kendisi olması gerekir:
Eğer başkası okuyor da secde ediyorsa kendisi bundan ötürü secde etmez. Eğer bilerek kişi secde ederse namazı batıl olur. Cenaze namazında secde yoktur. Cumua hatibi okuduğu secde ayetinden ötürü secde eder, fakat cemaat etmez. Cemaatin secde etmesi haramdır. Çünkü bu durumda hutbeden yüz çevirmek söz konusudur. Oysa cemaatin hutbeyi saygı ile dinlemesi gerekir. Secdenin gerekli olması için, secde ayetinin tamamını okumak gerektiği gibi, tamamını da işitmek şarttır. Sadece secde kelimesi ve benzeri kelimeleri işitmek secde yapılması için yeterli değildir. Böyle bir kimse secde ayetinin sonuna gelmeden bir harf eksik bile olsa secdeye varırsa, bu da secde etmek için yeterli değildir.
Hanbelî'lere göre:
Secde ayetini dinleyen kimsede aranan ve ittifak edilen şartlara ilâve olarak, daha önce de belirtildiği üzere, iki şart daha bulunmalıdır:
a- Secde ayetini okuyan kişi imam olma ehliyetine sahib bulunmalıdır. Bir kimse secde ayetini bir kadından yahut papağan gibi bir kuştan yahut teypten dinlerse o şahsa secde etmesi sünnet değildir.
b- Secde ayetini okuyanın kendisi secde etmiş olmalıdır. Aksi takdirde dinleyen kimseye secde etmek sünnet değildir.
Tilâvet Secdesini Bozan Şeyler:
Namazı bozan her şey tilâvet secdesini de bozar. Abdestsizlik amel-i kesir (çok iş görme) konuşma, sesli gülme gibi namazı bozan hâller ortaya çıkarsa tilâvet secdesi bozulur ve yeniden yapılması gerekir. Ancak Hanefî'lere göre, sesli gülmekten ötürü abdest almak gerekmez.
Yine Hanefi'lere göre, tilâvet secdesini kadınlarla aynı hizada yapmak bu secdeyi bozmaz. Hatta kadına imam olmaya niyet edilse bile bozmaz. Çünkü arada bir ortaklık yoktur. Zira aynı namazda ortak olmak iftitah tekbirine bağlıdır, halbuki Hanefi'lere göre, tilâvet secdesinde iftitah tekbiri yoktur.
Buna göre, ittifakla tilâvet secdesinde yemek yemek gibi namazı bozan hâllerden uzaklaşmak, sakınmak şarttır.
Tilâvet Secdesinin Sebebleri ve Yapılma Şekli:
Tilâvet secdesi, bir secde ayetini okumak, işitmek ve dinlemek gibi sebeblerden biri olursa yapılır.
Tilavet Secdesinde Okunacak Dua:
سَجَدَ وَجْهِيَ لِلَّذِي خَلَقَهُ، وَشَقَّ سَمْعَهُ وَبَصَرَهُ بِحَوْلِهِ وَقُوَّتِهِ، فَتَبَارَكَ اللهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ
Takribi okunuşu:
Secede vechiye lillezî hâlakâhû, veşekkâ sem’âhû ve besarahu bihavlihî ve Kuvvetihî fetebêrakellâhu ehsenu’l-hâlikîn.
Mânası:
“Beni yaratan ve kudretiyle göz ve kulak veren Allah'a gönülden secde ettim. Allah, yararlı şeyler yapabilenlerden de çok daha güzel yapan ve yaratandır.”
(Tirmizi, 2/474; Ahmed, 2/30)
Hanefîlere Göre:
Hanefî'lere göre tilâvet secdesinin üç sebebi vardır:
1- Secde ayetini okumak:
Sağırlarda olduğu gibi, okuyan kişinin kulağı duymasa da bundan ötürü, yani secde ayetini okumaktan ötürü secde etmek vacibtir.
2- Okunan secde ayetini işitmek, yahut dinlemek:
İşitmek kasıtsız olur, dinlemekse kasıtlı olur.
3- Bir imama uymuş bulunmak:
Eğer secde ayetini imam okursa, işitmeseler de İmama uyan kimselere de secde etmek vacib olur.
Hanefî'lere göre, tilâvet secdesinin şekli şöyledir:
Namaz secdesinde olduğu gibi, başını yere koymak için tekbir getirilir, fakat eller kaldırılmaz.
Sonra secdeden kalkmak için tekbir getirilir. Secdeye varmak ve secdeden kalkmak için alınan tekbirlerin her ikisi de sünnettir. Secdeden kalkarken tekbirden sonra baş kaldırılır. İftitah tekbiri olmadığı için tilâvet secdesinde teşehhud ve selâm yoktur.
En sahih görüşe göre, tilâvet secdesinde, namazın secdesinde okunan: "Subhane rabbiye'l-a'lâ" tesbihi üç kere söylenir.
Malıkîlere Göre:
Malikî'lere göre, tilâvet secdesinin sebebi sadece iki şeydir: Bunlardan biri secde ayetini okumak, diğeri kasıtlı olarak okunan bu ayeti dinlemektir. Nitekim tilâvet secdesinin şarttan bahsinde bu mesele zikredilmiştir.
Maliki'lere göre tilâvet secdesinin şekli şöyledir:
İftitah tekbiri ve selâm olmaksızın, sadece bir tekbir ile yapılan bir tek secdedir. Sadece secdeye varmak, ve kalkmak için tekbir getirilir. Bunların ikisi de mustehabdır.
Ayakta okuyan kişi kıyam hâlinden doğrudan secdeye vanr, oturmaz. Oturarak okuyan oturma hâlinden doğrudan secdeye vanr. Binekteyken okuyan,yahut dinleyen bineğinden inerek bu secdeyi yerine getirir, ancak sefer hâlinde bulunan kişinin bineğinden inmesi gerekmez. Seferi yoluna devam ederek ima ile de bu secdeyi yerine getirebilir. Çünkü bu secde nafiledir.
Tilâvet secdesinde, namazda okunan "Subhane rabbiye'l-alâ" teşbihini üç kere okur.
Bu açıklamalardan anlaşıldığı gibi tilâvet secdesi, yapılış bakımından Hanefi'lere yakındır. Ancak Maliki'lere göre secdede sahih hadislerde gelen şu dua okunur.
"Allahım! Bu secde sebebiyle bana ecir yaz, günahımı sil ve onu bana yarın senin katında mükafatını göreceğim bir azık kıt. Kulun Davud'dan kabul ettiğin gibi benden de bir secdeyi kabul buyur."
Şafıi'lere Göre:
Şafiî'lere göre, tilavet secdesinin sebebi secde ayetini okumak, işitmek ve dinlemektir.
Hanefi'ler de olduğu Şafıî'lerin bu konuda daha önce geçmiş bazı şartları vardır.
Şafiî'lere göre, tilâvet secdesinin iki ruknu vardır:
İmam ve imama uymayan kimselerin niyet etmesi. Yani imam yahut tek başına namaz kılanın tilâvet secdesine niyet etmesi gerekir. Cemaatin niyet etmesine gerek yoktur, imamın niyeti, cemaat için de yeterlidir.
İkinci ruknu, namaz secdesinde olduğu gibi tek bir secde yapmaktır. Tek başına veya imam olarak namaz kılan kimse niyetini kalb ile yapar.
Namaz kılmadığı hâlde tilâvet secdesi yapmak isteyen kimseler için üç rukun daha ilâve edilmiştir. Bunlar da iftitâh tekbiri, secdeden sonra oturmak ve selâm vermektir.
Namaz kılmayan kimsenin tilâvet secdesine dil ile niyet etmesi de sünnettir.
Şafii'lere göre, tilâvet secdesini yapmanın şekli şöyledir:
Secdeye varmak ve secdeden kalkmak için tekbir getirilir. Namaz kılarken bu secdeyi yapan kişinin ellerini kaldırması sünnet olmayıp namaz kılmadığı hâlde tilâvet secdesi yapacak kişinin ellerim kaldırması sünnettir. Namaz kılarken bu secdeyi yapan kimse teşehhud gibi oturup beklemez. Secdede üç kerre "Subhane rabbiyel a'lâ." denilir.
Bu tesbihe şu iki duayı da eklemek gerekir:
1- 'Yüzüm kendisini yaratan, şekillendiren, kulak ve gözü var eden Allah'a secde etmiştir. Yaratanların en güzeli olan Allah yüceler yücesidir."
İmam Şafıî'den nakledildiğine göre, yine şöyle demek de mendubdur.
2-"Allahım! Bu secde sebebiyle bana ecir yaz, günahımı sil ve onu bana yann senin katında mükafatını göreceğim bir azık kıl. Kulun Davud'dan kabul ettiğin gibi benden de kabul et."
(Bu iki hadisi Hâkim rivayet etmiş olup sahih demiştir. Birincisini yine Tîrmizî, Hz. Aişe'den rivayet etmiş olup, hasen-sahih demiştir. İkinci hadisi yine Tirmizî ile Ibni Mâce, İbni Abbas'tan rivayet etmiş olup garib-hasen demişlerdir. Neylu'l-Evtâr, m, 103-104)
Fakat bir kimse sadece secdede söylenenleri söyleyecek olsa bu da caiz ve yeterlidir.
Tahıyyetu'l-mescid yerine geçen namaz, tilavet secdesi yerine de geçer. Tilâvet secdesini yapmak istemeyen dört kerre "Subhanallâhi vel-hamdu lillâhi velâ ilahe illallahu vallahu ekber", tesbihini okur.
Hanbeli'lere Göre:
Hanbeli'lere göre, tilâvet secdesinin sebebi, okumak ve daha önce geçen şartlarla dinlemektir.
Tilâvet secdesinin bir şartı da tilâvet secdesi ile sebebleri arasında örfe göre bir fasıla bulunmamasıdır.
Eğer okuyan ve dinleyen abdestsiz ve suyu kullanmaya gücü yetmeyen kimselerden olursa teyemmum alarak bu secdeyi yerine getirmesi gerekir.
İmama uyan kişi, sadece imamının secde etmesinden ötürü secde etmek zorundadır.
Gizli okunan namazlarda imam olan kişinin secde ayetini okumasından ötürü secde etmesi mekruhtur. Bunun sebebi cemaat arasında karışıklığa meydan vermemektir. Eğer imam gizli okunan namazlarda tilâvet secdesi yaparsa cemaat imama uymakla uymamak arasında, yani bu secdeyi yapmakla yapmamak arasında serbest bırakılır. Çünkü cemaat ne okumuş, ne de dinlemiştir. Ama evlâ olan imama uymak için secde etmektir.
Hanbelî'lere göre, tilâvet secdesinin rukunleri üçtür:
Secdeye varmak, secdeden kalkmak ve birinci selâmı vermek. İkinci selâmı vermek ise vacib değildir.
Secdeye eğilmek ve secdeden kalkmak için tekbir getirmek, secdede zikir ve tesbih getirmek ise namazın asıl secdelerinde olduğu gibi vacibtir. Selâm vermek için oturmak ise mendubdur.
En faziletlisi, kıyamdan secdeye varmaktır. Çünkü İshak b. Raheveyh'in, Aişe'den rivayet ettiğine göre:
"Aişe (r.anha), Mushafa bakarak Kur'an okurdu. Secde ayetini okuyunca ayağa kalkıp secdeye varırdı." (İbn Ebi Şeybe, Musannef, II, 240)
Zayıf rivâyet!
İmam Nevevi rahimehullah, hadisinin zayıf olduğu belirtilmiştir.(Nevevi, el-Mecmu', IV / 65)
Bunun bir sebebi de bunu nafile namaza benzetmektir.
Hanbelî mezhebine göre tilâvet secdesinin yapılışı şöyledir:
Secdeye varırken ve secdeden kalkarken tekbir getirilir. Namazın dışında secde ediliyorsa eller tekbir ile birlikte kaldırılır. Çünkü bu tekbir namazda olmayan kimse için iftitah tekbiridir. Nitekim Şafii'lerde böyle demişlerdir. Namaz içindeki duruma gelince: Mezhebin kıyası ellerin kaldınlmamasıdır.
Çünkü İbni Ömer hadisinde şöyle rivayet edilmiştir:
"Peygamber (a.s.) secdede ellerini kaldırmazdı."
(Buhari, Muslim)
Kişi başını secdeden kaldırdığı zaman selâm verir.
Hanbelî mezhebine göre, namazın secdesinde söylenenler tilâvet secdesinde de söylenir. Şafiî'lerin söyledikleri "Secede vechî....." ile başlayan ve "Allahumme'ktub lî bihâ ındeke ecren" ile başlayan dualar da ilâve edilir.
Hanefî'ler dışındaki mezheblere göre, rukû bu secde yerine geçmez. Çünkü tilâvet secdesi meşru bir secdedir. Rukû namazın secdesinin yerini tutamadığı gibi bu secdenin yerini de tutamaz.
(Vehbe Zuhayli, İslam Fıkhı Ans., C 2, Sayfa: 238 - 244)
İlgili Konu :
Mezheb Muctehidlerine Göre Kur'an-ı Kerim'de Bulunan Tilavet Secdesi Yerleri
https://www.islam-tr.org/konu/secde-ayetleri-nelerdir.32528/
Çevrimdışı
cezakallahu hayran Allah razı olsun abi, anladığım kadarıyla bu secdenin duyulduğu yahut okunduğu andan sonra hemen yapılması gerekmiyor? yani kuran okurken bir secde ayetini okur isem kuranı kapattıktan sonra abdest alıp secde yapabilirim? bir de abi yanımızda secde ayeti okunursa ve okuyan secde etmezse(yani bu ayetin secde ayeti olduğunu anlayamazsak) bizim için bir sorumluluk var mıdır?
Çevrimdışı
Kişi bilmediği, anlamadığı ve uyarılmadığı kıraatin yapmadığı tilavet secdesinden sorumlu değildir. Bu sebeble tilavet secdesini okuyan kişinin ya da dinleyenlerden bilen kişilerin, oturan, dinleyen, cemaati ikaz etmesi gerekir.
Benzer konular
-
Çözüldü Bu Tilâvette Yanlışlık Var mıdır?- Başlatan Abdussamed b. İslâm
- Cevaplar: 2
-
Video Guantanamo Eski Mahkumundan Kur'an Tilaveti- Başlatan Mubadil
- Cevaplar: 0
-
Video Enes Awat'tan Yağmur Altında Kuran Tilaveti- Başlatan Abdulmuizz Fida
- Cevaplar: 1
-
-
Video Mülk Suresi Tilaveti { Rivayet : Ad-Doori 'An Al-Kisa'i }
- Başlatan سَمِعْنَا وَاَطَعْنَاۜ
- Cevaplar: 0
-
-
Video Küçük çocuktan çok güzel Müzzemmil suresi tilaveti- Başlatan Ebu Tahir
- Cevaplar: 0
-
Video Abdulaziz Az Zahrani Tilavetleri- Başlatan labirent
- Cevaplar: 1