Çevrimdışı
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِِ
“ … Zübeyr r.a anlatıyor : " Resûlullah s.a.v buyurdular ki : " Sizden önceki ümmetlerin hastalığı size de sirayet etti : Bu ise, hased ve buğzdur. Bu kazıyıcıdır. Bilesiniz ; kazıyıcı derken saçı kazır demiyorum. O dini kazıyıcıdır. Nefsimi elinde tutan Zât’a yemin ederim ki, sizler iman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş olmazsınız. Birbirinizi sevmeye yardımcı olacak şeyi size haber vereyim mi : Aranızda selâmı yaygınlaştırın."
Tirmizî : 4.c.2628.n
“ … Ebu Hureyre r.a anlatıyor : " Resûlulah s.a.v buyurdular ki : " Hasedden kaçının. Çünkü o, ateşin odunu - râvi dedi ki : Veya kuru otu - yiyip tükettiği gibi, bütün hayırları yer tüketir."
Ebu Dâvud, Edeb 52, 4903
“ … Enes r.a anlatıyor : " Resûlulah s.a.v buyurdular ki : " Hased hasenatı yer tüketir, tıpkı ateşin odunu yiyip tükettiği gibi. Sadaka da hataları söndürür, tıpkı suyun ateşi söndürmesi gibi."
İbnu Mâce
Hasedden kaçınmak, başkasının malı, makamı ve mevkisi hususunda çekememezliğe düşmemek demektir. Uhrevi meselelerde gıbta caiz olsa da dünyevi meselelerde hased câiz değildir. Çünkü hased, hased edeni hased edilen hakkında gıybete ve yıkıcı gayretlere sevkederek zulme ve haksızlığa düşürür.
Gıybet, zulüm ve haksızlık ise, bunları yapanın hasenatının yok olmasına sebeb olur. Bütün bu durumlar hased edilenin nimetçe, sevabça artmasına, hased edenin isen hüsran ve zararla batmasına sebep olur.
HASEDİN CAİZ OLAN KISMI
“ … İbnu Mes'ud r.a anlatıyor : Resûlullah s.a.v buyurdular ki : " Şu iki kişi dışında hiç kimseye gıbta etmek caiz değildir : Biri, Allah'ın kendisine verdiği hikmetle hükmeden ve bunu başkasına da öğreten hikmet sahibi kimse. Diğeri de Allah'ın kendisine verdiği malı hak yolda sarfeden zengin kimse."
Buhârî, İlm 15, Zekât 5, Ahkâm 3, İ'tisam 13; Müslim, Salâtu'l-Müsâfirin 268, 816
AÇIKLAMA : Zikredilen bu hadiste gıbta diye tercüme ettiğimiz kelimenin aslı hased’dir. Ancak, kelimenin umumi açıklama kısmında da belirtildiği üzere, hased kelimesi zihnimizde öncelikle mezmum olan mânaları uyandırdığı için, tercümede bu kelimeyi kullanmamayı uygun bulduk.
Zaten hased, Arapça'da mecazi olarak gıbta mânasında da kullanılmaktadır. Öyle ise, sizlere suğumuz bu hadiste, hased, "gıbta" mânasını taşımakta ve :
" İki kişiye Allah'ın verdiği nimetin kendinize de verilmesini temenni etmeniz ve bu konuda onları kıskanmanız caizdir.." diye anlaşılması gerekmektedir.
Yalnız meşru kılınan bu temenni, başkasındaki nimetin zevalini temenni etmemek şartıyla kayıtlıdır.
“ … İbnu Ömer r.a anlatıyor : " İki kişiye karşı hased caizdir : Birincisi o kimsedir ki, Allah kendisine Kur'ân-ı Kerim'i nasib etmiştir, o da onu, gece ve gündüz boyu ikame eder. İkincisi de o kimsedir ki, Allah Teâla ona mal vermiştir de o da gece ve gündüz – o maldan hak yolda - infak eder."
Buhârî, Fedâilu'l-Kur'ân 20, Tevhid 45 - Müslim, Müsâfirin 266 - 815 - Tirmizî, Birr 24, 1937
“ … Zübeyr r.a anlatıyor : " Resûlullah s.a.v buyurdular ki : " Sizden önceki ümmetlerin hastalığı size de sirayet etti : Bu ise, hased ve buğzdur. Bu kazıyıcıdır. Bilesiniz ; kazıyıcı derken saçı kazır demiyorum. O dini kazıyıcıdır. Nefsimi elinde tutan Zât’a yemin ederim ki, sizler iman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş olmazsınız. Birbirinizi sevmeye yardımcı olacak şeyi size haber vereyim mi : Aranızda selâmı yaygınlaştırın."
Tirmizî : 4.c.2628.n
“ … Ebu Hureyre r.a anlatıyor : " Resûlulah s.a.v buyurdular ki : " Hasedden kaçının. Çünkü o, ateşin odunu - râvi dedi ki : Veya kuru otu - yiyip tükettiği gibi, bütün hayırları yer tüketir."
Ebu Dâvud, Edeb 52, 4903
“ … Enes r.a anlatıyor : " Resûlulah s.a.v buyurdular ki : " Hased hasenatı yer tüketir, tıpkı ateşin odunu yiyip tükettiği gibi. Sadaka da hataları söndürür, tıpkı suyun ateşi söndürmesi gibi."
İbnu Mâce
Hasedden kaçınmak, başkasının malı, makamı ve mevkisi hususunda çekememezliğe düşmemek demektir. Uhrevi meselelerde gıbta caiz olsa da dünyevi meselelerde hased câiz değildir. Çünkü hased, hased edeni hased edilen hakkında gıybete ve yıkıcı gayretlere sevkederek zulme ve haksızlığa düşürür.
Gıybet, zulüm ve haksızlık ise, bunları yapanın hasenatının yok olmasına sebeb olur. Bütün bu durumlar hased edilenin nimetçe, sevabça artmasına, hased edenin isen hüsran ve zararla batmasına sebep olur.
HASEDİN CAİZ OLAN KISMI
“ … İbnu Mes'ud r.a anlatıyor : Resûlullah s.a.v buyurdular ki : " Şu iki kişi dışında hiç kimseye gıbta etmek caiz değildir : Biri, Allah'ın kendisine verdiği hikmetle hükmeden ve bunu başkasına da öğreten hikmet sahibi kimse. Diğeri de Allah'ın kendisine verdiği malı hak yolda sarfeden zengin kimse."
Buhârî, İlm 15, Zekât 5, Ahkâm 3, İ'tisam 13; Müslim, Salâtu'l-Müsâfirin 268, 816
AÇIKLAMA : Zikredilen bu hadiste gıbta diye tercüme ettiğimiz kelimenin aslı hased’dir. Ancak, kelimenin umumi açıklama kısmında da belirtildiği üzere, hased kelimesi zihnimizde öncelikle mezmum olan mânaları uyandırdığı için, tercümede bu kelimeyi kullanmamayı uygun bulduk.
Zaten hased, Arapça'da mecazi olarak gıbta mânasında da kullanılmaktadır. Öyle ise, sizlere suğumuz bu hadiste, hased, "gıbta" mânasını taşımakta ve :
" İki kişiye Allah'ın verdiği nimetin kendinize de verilmesini temenni etmeniz ve bu konuda onları kıskanmanız caizdir.." diye anlaşılması gerekmektedir.
Yalnız meşru kılınan bu temenni, başkasındaki nimetin zevalini temenni etmemek şartıyla kayıtlıdır.
“ … İbnu Ömer r.a anlatıyor : " İki kişiye karşı hased caizdir : Birincisi o kimsedir ki, Allah kendisine Kur'ân-ı Kerim'i nasib etmiştir, o da onu, gece ve gündüz boyu ikame eder. İkincisi de o kimsedir ki, Allah Teâla ona mal vermiştir de o da gece ve gündüz – o maldan hak yolda - infak eder."
Buhârî, Fedâilu'l-Kur'ân 20, Tevhid 45 - Müslim, Müsâfirin 266 - 815 - Tirmizî, Birr 24, 1937