Z
Çevrimdışı
بســـم الله الرحمن الرحيم
Hıllet (Halil Kökenli Dostluk)
Çünkü, "hıllet"; sevenin kendini yitirmesini gerektiren muhabbetin son noktasıdır.
"Bedenimi tıpkı ruhun işgal edişi gibi işgal etti (tehallet).
Bunun içindir ki halile halil denilmiştir."
Beyitinde bu dile getirilir.
Sahih hadiste Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'm buyruğu bunu gösterir:
"İnsanlardan bir halil edinseydim, Ebu Bekir'i edinirdim, ama arkadaşınızın halili Allah'tır". (Müslim (4/1855), Tirmizî (5/271): Hadis hasen-ğarîbdir. Der. İbn Mâce (1 /36) Ahmed (1 /377)
Başka bir rivayette şöyle denir:
"Ben hiçbir kimsenin halili değilim, yeryüzünde yaşayanlardan birini halil edinseydim, Ebu Bekr'i halil edinirdim". (Müslim (4/1856), Tirmizî (5/267), Ahmed (1/389) Nesâhhi (Fedailu's-Sahabe/4)
Başka bir rivayette:
"Allah, İbrahimi halil edindiği gibi beni de halil edindi" (Müslim (1/532), Fethul-Bârî (7/23) denir.
Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, kendisi için yaratıklardan halil edinmesinin uygun olmadığını ve böyle bir şey mümkün olsaydı halilinin Ebu Bekir olacağını belirtmiştir.
Diğer taraftan, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, birtakım kişileri sevdiğini de belirtir. Muaz'a:
"Vallahi, seni seviyorum" buyurmuştur. (Ebû Dâvûd (2/181), Malik (2/954), Ahmed (5/228)
Ensarı sevdiğini belirtmesi de bu türdendir. Zeyd b. Harise, oğlu Üsame ve başkaları Rasûlullah'ın sevdiği kişilerdi. Amr b. Âs Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'e sorar:
"İnsanlardan en çok kimi seversiniz?
"Aişe'yi", der.
Adamlardan en çok kimi seversiniz? deyince:
"Onun babasını", der. (Buhârî (7/18), Müslim (4/1856), İbn Mâce (1/38)
Kızı Fatıma'ya şöyle buyurur:
"Benim sevdiğimi sevmez misin?"
Severim, dedi.
"O zaman Aişe'yi sev." (Müslim (4/1891)
Hasan için de:
" Allah'ım ben onu seviyorum, sen de sev ve onu sevenleri sev" buyurmuştur.
Bunun örnekleri çoktur.
Rasûlullah, bazı kişileri sevdiğini belirtmiş ve:
"İnsanlardan halil edinseydim, Ebu Bekir'i edinirdim.." demiştir.
Bu da gösteriyor ki halil edinmek, mutlak sevmekten daha özel bir şeydir.
Halillik, sevginin kemalindendir. Halillikte kişi başka bir şey için değil, sadece kendisi için sevilir. Çünkü başka bir şey için sevilen kişi, o şeyden sonra gelir, demektir.
Sevginin kemali olan hillet ise, ortaklık ve katılım kabul etmez. Çünkü başkası, sevilen kişinin önüne geçmiş olur. Onun için Allah'a hillet, tevhidin ve sevginin kemalini içerir.
Hillet, ortaklığa aykırıdır. Sevilen kişinin bizzat şahsı için sevilmesi, başkasının ortak olmamasını gerektirir. Bu da ancak Allah için olabilecek bir sevgidir.
Allah'ın sevgisinde kişilerin ortak yapılması caiz olmaz. Çünkü Allah, bizzat kendisi için sevilir.
Gerçek sevgi ile başkasını bir şeyden dolayı sevmek, o şey için sevmek demektir. Başkası için sevilen her şeyin sevgisi de batıldır. Dünya, Allah için olanlar dışında, hem kendisi, hem içindekileri lanetlenmiştir.
Halillik böyle olunca, Allah'ın bizzat kendisinin sevildiğini inkar edenler, Allah'ı sevmeyi de inkar etmiş olurlar. Kullarından birini sevdiğini inkar eden, o zaman kulun onu sevmesi ve kendisinin kulu sevmesi anlamında Allah'ın onu dost edinmesini de inkar ediyor, demektir.
Yüce Allah'ın Musa ile hakikaten konuşmuş olduğunu inkar etmeleri de bu şekildedir. Onlara göre Allah'ın bir sıfatı veya bir fiilî olmaz. Hayat, ilim, kudret, istiva, gelme gibi sıfatlarının olmasını inkar ettikleri gibi, biriyle konuşmasını veya kendisinin konuşmasını da inkar ederler. Söyledikleri budur.
"Bilmeyenler (müşrikler) dediler ki: (Ey Muhammed!) Allah bizimle konuşsa veya bir ayet indirse (de biz de sana inansak). Böylece kendilerinden önce gelenlerin (yahudilerin) söyledikleri gibi söylediler. (Bu sebeple) kalbleri birbirine benzedi. (İşte biz) ayetleri (ancak) yakinen inanan bir kavim için açıkladık." (2 Bakara/118)
Hıllet (Halil Kökenli Dostluk)
Çünkü, "hıllet"; sevenin kendini yitirmesini gerektiren muhabbetin son noktasıdır.
"Bedenimi tıpkı ruhun işgal edişi gibi işgal etti (tehallet).
Bunun içindir ki halile halil denilmiştir."
Beyitinde bu dile getirilir.
Sahih hadiste Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'm buyruğu bunu gösterir:
"İnsanlardan bir halil edinseydim, Ebu Bekir'i edinirdim, ama arkadaşınızın halili Allah'tır". (Müslim (4/1855), Tirmizî (5/271): Hadis hasen-ğarîbdir. Der. İbn Mâce (1 /36) Ahmed (1 /377)
Başka bir rivayette şöyle denir:
"Ben hiçbir kimsenin halili değilim, yeryüzünde yaşayanlardan birini halil edinseydim, Ebu Bekr'i halil edinirdim". (Müslim (4/1856), Tirmizî (5/267), Ahmed (1/389) Nesâhhi (Fedailu's-Sahabe/4)
Başka bir rivayette:
"Allah, İbrahimi halil edindiği gibi beni de halil edindi" (Müslim (1/532), Fethul-Bârî (7/23) denir.
Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, kendisi için yaratıklardan halil edinmesinin uygun olmadığını ve böyle bir şey mümkün olsaydı halilinin Ebu Bekir olacağını belirtmiştir.
Diğer taraftan, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, birtakım kişileri sevdiğini de belirtir. Muaz'a:
"Vallahi, seni seviyorum" buyurmuştur. (Ebû Dâvûd (2/181), Malik (2/954), Ahmed (5/228)
Ensarı sevdiğini belirtmesi de bu türdendir. Zeyd b. Harise, oğlu Üsame ve başkaları Rasûlullah'ın sevdiği kişilerdi. Amr b. Âs Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'e sorar:
"İnsanlardan en çok kimi seversiniz?
"Aişe'yi", der.
Adamlardan en çok kimi seversiniz? deyince:
"Onun babasını", der. (Buhârî (7/18), Müslim (4/1856), İbn Mâce (1/38)
Kızı Fatıma'ya şöyle buyurur:
"Benim sevdiğimi sevmez misin?"
Severim, dedi.
"O zaman Aişe'yi sev." (Müslim (4/1891)
Hasan için de:
" Allah'ım ben onu seviyorum, sen de sev ve onu sevenleri sev" buyurmuştur.
Bunun örnekleri çoktur.
Rasûlullah, bazı kişileri sevdiğini belirtmiş ve:
"İnsanlardan halil edinseydim, Ebu Bekir'i edinirdim.." demiştir.
Bu da gösteriyor ki halil edinmek, mutlak sevmekten daha özel bir şeydir.
Halillik, sevginin kemalindendir. Halillikte kişi başka bir şey için değil, sadece kendisi için sevilir. Çünkü başka bir şey için sevilen kişi, o şeyden sonra gelir, demektir.
Sevginin kemali olan hillet ise, ortaklık ve katılım kabul etmez. Çünkü başkası, sevilen kişinin önüne geçmiş olur. Onun için Allah'a hillet, tevhidin ve sevginin kemalini içerir.
Hillet, ortaklığa aykırıdır. Sevilen kişinin bizzat şahsı için sevilmesi, başkasının ortak olmamasını gerektirir. Bu da ancak Allah için olabilecek bir sevgidir.
Allah'ın sevgisinde kişilerin ortak yapılması caiz olmaz. Çünkü Allah, bizzat kendisi için sevilir.
Gerçek sevgi ile başkasını bir şeyden dolayı sevmek, o şey için sevmek demektir. Başkası için sevilen her şeyin sevgisi de batıldır. Dünya, Allah için olanlar dışında, hem kendisi, hem içindekileri lanetlenmiştir.
Halillik böyle olunca, Allah'ın bizzat kendisinin sevildiğini inkar edenler, Allah'ı sevmeyi de inkar etmiş olurlar. Kullarından birini sevdiğini inkar eden, o zaman kulun onu sevmesi ve kendisinin kulu sevmesi anlamında Allah'ın onu dost edinmesini de inkar ediyor, demektir.
Yüce Allah'ın Musa ile hakikaten konuşmuş olduğunu inkar etmeleri de bu şekildedir. Onlara göre Allah'ın bir sıfatı veya bir fiilî olmaz. Hayat, ilim, kudret, istiva, gelme gibi sıfatlarının olmasını inkar ettikleri gibi, biriyle konuşmasını veya kendisinin konuşmasını da inkar ederler. Söyledikleri budur.
"Bilmeyenler (müşrikler) dediler ki: (Ey Muhammed!) Allah bizimle konuşsa veya bir ayet indirse (de biz de sana inansak). Böylece kendilerinden önce gelenlerin (yahudilerin) söyledikleri gibi söylediler. (Bu sebeple) kalbleri birbirine benzedi. (İşte biz) ayetleri (ancak) yakinen inanan bir kavim için açıkladık." (2 Bakara/118)