Namaz Risalesi

SEFERÎ (YOLCU) NAMAZI

Seferde namazi kisaltmanin vucubiyeti; Allah Azze ve Celle buyuruyor ki; ”Yeryuzunde sefere ciktiginiz zaman kafirlerin size kotuluk etmelerinden endise ederseniz, namazi kisaltmanizda size bir gunah yoktur.”(Nisa 101)

Ibni Abbas r.a.’dan; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem Allah Azze ve Celle’nin korkusu disinda hicbir korku olmadigi halde Medine’ye yolculuk yapar, donunceye kadar namazlari iki rekat kilardi.” (Ibni Ebi Seybe, Tirmizi(547) Nesai(3/117) sahihtir. Bkz.; el Irva(3/6))

Harise Ibnu Vehb (radiyallahu anh) anlatiyor: ”Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) Mina'da bize, sayica en cok oldugumuz ve en ziyade guven icinde oldugumuz bir zamanda namazi iki rek'at kildirdi.” (Buhari, Taksir 2, Hacc 84; Muslim(696) Ebu Davud(1965) Tirmizi(882) Nesai(3.119.120))

Ya'la b. Umeyye'den soyle dedigi rivayet edilmistir: Ben Omer b. el-Hattab'a: ”Yeryuzunde sefere ciktiginiz zaman eger kafirlerin size bir fenalik yapmasindan korkarsaniz, namazi kisaltmanizda uzerinize bir vebal yoktur.” (en-Nisa, 4/101) buyrugu ile ilgili olarak insanlar artik iman etmis (ve guvenlige kavusmus) bulunuyorlar, dedim. Bana su cevabi verdi: Senin hayret ettigin seye ben de hayret ettim, bunun uzerine Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem'e buna dair soru sordum, soyle buyurdu: ”Bu Allah'in size verdigi bir sadakadir. O'nun sadakasini kabul ediniz.” (Muslim(686) Ahmed(1/25) Ebu Ya’la(1/163) Beyhaki(3/134) Safii el Umm(1/179) Abdurrazzak(2/517) Fesevi(2/205) Ebu Davud(1199) Tirmizi(3034) Nesai(3/116) Ibni mace(1065) Darimi(salat 179))

Aise (radiyallahu anha) anlatiyor: ”Allah namazi (ilk defa farz ettigi zaman iki rek'at olarak farz etmisti. Sonra onu hazer icin (dorde) tamamladi. Yolcu namazi ilk farz edildigi sekilde sabit tutuldu.” (Buhari(3935) Muslim(685) Muvatta(1/146) Ebu Davud(1198) Nesai(1/225).)

Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem'in ister hacca gitmek, ister umre yapmak, isterse de gaza yapmak uzere butun seferlerinde namazlarini kasr ile kildigina dair haberler tevatur derecesindedir. Ibn Omer dedi ki: Ben Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem ile birlikte yolculuklarda bulundum. Yuce Allah vefat ettirinceye kadar iki raketten fazla kilmadi. Ebu Bekir ile de yolculuklarda bulundum, o da Allah vefat ettirinceye kadar iki rekatten fazlasini kilmadi. Omer ile de birlikte oldum, o da Allah vefat ettirinceye kadar iki rekatten fazla kilmadi. Daha sonra Osman ile birlikte yolculuklarda bulundum. O da Allah vefat ettirinceye kadar iki rekatten fazla kilmadi. Yuce Allah da: ”Andolsun ki sizin icin... Rasulullahda guzel bir ornek vardir.” (el-Ahzab, 33/21) diye buyurmaktadir. (Buhari(1101) Muslim(689) Nesai(3/121 ))

Abdullah b. Mesud dedi ki: ”Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem ile birlikte Mina'da (farzi) iki rekat olarak kildim. Ebu Bekir es-Siddik ile birlikte Mina'da iki rekat kildim, Omer ile birlikte Mina'da iki rekat kildim. Dort rekat kilmak yerine, keske kabul olunan iki rekat nasib olsa.” (Muslim(695))

Muverrik el Icli’den; Ibni Omer r.a.’ya seferde namazdan soruldu. Dedi ki; ”Ikiser ikiser kiliniz. Kim sunnete muhalefet ederse kufre sapar.” (sahihtir. Ahmed(2/83,400) Abdurrazzak(4281) Tahavi(1/422) Beyhaki(3/140) Mecmauz Zevaid(2/154) Busayri Ithaf(1805) Ibni Hacer Metalibul Aliye(649) Ibn Kesir Camiul Mesanid(28/321) Satibi el-Itisam(1/102))

Bisr Bin Harb’den; Ibni Omer radiyallahu anhuma’ya; ”Yolcunun namazi nasil olacak ey Ebu Abdurrahman?” diye sordum. Dedi ki; ”Eger Peygamberiniz Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in sunnetine uyacaksaniz size haber vereyim, peygamberinizin sunnetine uymayacaksaniz haber vermeyeyim.” Biz de; ”En hayirli sunnet peygamberimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in sunnetidir ey Ebu Abdurrahman!” dedik. Bunun uzerine dedi ki; ”Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Medine’den ciktigi zaman donunceye kadar iki rekat kilardi.” (Ahmed(2/124) isnadi sahihtir.)

Seferilik mesafesi; namazin kisaltilmasi icin ne seferilik mesafesi ne de muddeti sinirlandirilmamistir. (Ibni Kudame el Kafi(1/201) Menarus Sebil(1/133) Ibni Kayyim Zadul Mead(3/562)) Sayet bunun bir siniri olsaydi Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem mutlaka bunu beyan ederdi.”Ey Mekke halki dort beridlik mesafeden azinda namazi kisaltmayin" seklinde rivayet edilen sozun ise Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e ait olmadigi tesbit edilmistir. (Ibni Teymiye Mecmuatur Resail(2/6) Elbani Daife(439))

Enes (radiyallahu anh) 'in anlattigina gore kendisine Basra’dan Kufe’ye giden kisinin kasru's-salat yani namazini kisaltmasi hakkinda sorulmustu. Soyle cevap verdi: "Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) uc millik (5.5 km.) mesafeyi veya (Su'be'nin sekkine gore uc fersah mesafeyi) disari cikti mi iki rek'at kilardi.'' (Muslim(691); Ebu Davud(1201,1233) Abdurrazzak(4336) Ahmed(3.129.187.190.282) Darimi(1/355) Ibni Sad(1/143) Buhari(2.34.5.95) Tirmizi(548) Nesai(3/118) Ibni Mace(1077) Ibni Huzeyme(956,2996) Tahavi(1/418) Ibni Hibban(2734,2740) Beyhaki(3.136.146.153) Ibni Ebi Seybe(2/332))

Enes r.a.’e Basra’dan Kufe’ye giden kisi hakkinda soruldugu icin, bu hadisin "Belki orada konaklayip yolculuguna devam ediyordu, yolculugunun son duragi degildi" seklinde yorumlanamaz. Aksi halde Enes r.a.’in boyle bir soruya karsi uc mil gibi bir mesafeden bahsetmesi anlamsiz kalirdi. (bkz. Fethul Bari(2/567) el Irva(3/15))

Su’be’nin sekke dustugu seyi su rivayetler gidermektedir; Ebu Said r.a.’den; "Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem Medine’den cikip bir fersah(5,762 km) yurudugu zaman namazi kisaltirdi." (Ibni Ebi Seybe(2/331) Abdurrazzak(2/529) Musedded, Abd Bin Humeyd(1/294 no:947) ve Ahmed Bin Muni’den; Busayri Ithaf(1802) Ibni Hacer Metalibul Aliye(647) Said Bin Mansur’dan; Telhisul Habir(2/46) Neylul Evtar(3/254) bkz.: Temamul Minneh(s.319) el Irva(3/15) Ibni Adiy(5/79) Subulus Selam(2/39) Ibni Kudame el Mugni(2/48)) Ancak bu rivayet zayif olup, asagida gorulecegi gibi bazi sahabelerden mevkuf olarak sahihtir.

Abdurrahman Bin Harmele’den; "Said Bin Museyyeb’e Medine’ye bir beridlik (22 km.) mesafede namaz kisaltilir mi?" Diye sordum, "evet" dedi. (Ibni Ebi Seybe(2/15) isnadi sahihtir. Sahiha(1/260))

Muhammed Bin Zeyd Bin Huleyde’den; Ibni Omer r.a. dedi ki; "Uc mil (5541 metre) mesafede namaz kisaltilir." (Ibni Ebi Seybe(2/332) sahihtir. Bkz.: Elbani el Irva(3/18 no;561) Sahiha(1/259))

Leclac der ki; "Omer Bin el Hattab r.a. ile sefere ciktik uc millik (5541 metrelik) mesafede namazi kisaltiyorduk." (Ibni Ebi Seybe(2/333) Sahiha(1/260) hasendir.)

Muharib Bin Disar’dan; Ibni Omer r.a. dedi ki; "Gunduz vakti bir saatlik yola ciksam bile namazi kisaltirim." (Ibni Ebi Seybe(2/334) isnadi sahihtir. Bkz.: Fethul Bari(2/567) Irva(3/18) Sahiha(1/259)) Yine Ibni Omer r.a. der ki; "Bir millik (1847 metrelik) mesafeye gitsem bile namazi kisaltirim." (Sahihtir. Fethul Bari(2/567) Irva(3/18) Sahiha(1/259))

Nafi dedi ki; "Ibni Omer r.a. Mekke’de ikamet ederdi. Mina’ya ciktigi zaman namazi kisaltirdi." (Ibni Ebi Seybe(2/334) isnadi sahihtir. Irva(3/18) Sahiha(1/259)) Mekke ile Mina arasi bir fersah (5762 metre) dir. Mekkeliler Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem ile Arafat’ta namazi kisaltmislardir. Nitekim Cabir Bin Zeyd r.a. dedi ki; "Arafat’ta namaz kisaltilir." (Ibni Ebi Seybe(2/334)) Mekke ile Arafat arasi dort fersahtir.(22 km.)

Ibnu'l-Munzir dedi ki: Kendisinden ilim belledigimiz herkes icma ile sunu ifade etmistir. Yolculuga cikmak isteyen bir kimse ancak yolculuga cikacagi kasabanin evlerinin disina ciktigi vakit namazini kasredebilir. (Ibn Kudame, el-Mugni(2/260))

Enes (radiyallahu anh) anlatiyor: "Medine 'de ogle namazini Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) ile dort rek'at kildik. Mekke 'ye gitmek uzere yola cikip Zulhuleyfe 'ye gelince ikindiyi iki rek'at kildi.'' (Buhari(1039,1471–1073) Muslim(690) Ebu Davud(1202) Tirmizi(546) Nesai(1/237) Ahmed(3.111.117, 186,268))

Seferilik muddeti; Cabir (radiyallahu anh) anlatiyor: "Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) Tebuk'de yirmi gun ikamet etti ve namazlari hep kasretti." (sahihtir. Ebu Davud(1235) Ibni Hibban(546-Mevariduz Zaman) Sahihu Suneni Ebu Davud(1094) Irva(574) Ahmed(3/295) Ibni Ebi Seybe(2/342) Abdurrazzak(4335) Ibni Hibban(2738-41) Beyhaki(3/152) Ibni Hazm Muhalla(5/26) Zeylai Nasbur Raye(2/186))

Enes r.a’den; "Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem ile Mekke’de bir ay kaldik ve namazlari kisalttik.” (Buhari(2/34))

Ibn Omer radiyallahu anhuma’dan; "Biz kar yollari kapattigi icin Azerbaycan’da alti ay kaldik ve namazlari ikiser rekat kildik." (Isnadi sahihtir. Ahmed(2.83.154 no:5552,6424) Mecmauz Zevaid(2/158) Ibn Kesir Camiul Mesanid(28/58) Ibni Hacer ed-Diraye(129) Zeylai Nasbur Raye(2/185) Irva(3/28) Zadul Mead(3/562) Ibni Muflih el-Mubdi(2/115) Ibni Teymiye Fetava(24/142) Ibni Kudame el-Mugni(2/68) el-Kafi(1/201) Kessaful Kina(1/518) Telhisul Habir(2/47) Bedrul Munir(507))

Bazilari; "Belki bugun yarin cikarim diye niyet etmemislerdir" seklinde yorumladilar. Ancak bu gorus hatadir. Zira alti ay Azerbaycan’da kalan Ibni Omer r.a.’in bu cesit karlarin birkac gunde eriyecek bir sey olmadigini takdir etmemis olmasi dusunulemez. Enes r.a.’in Sam’da iki sene kalip namazi kisaltmasi(Beyhaki(3/152) isnadi salihtir.), bir grup sahabenin Ramehurmuz’de yedi ay kalarak namazlari kisaltmalari (Beyhaki(3/152) Ebu Hatem Merasil(s.240) Zadul Mead(3/562) Ibni Muflih el Mubdi(2/115) Ibni Teymiye Fetava(24/142) Ibni Kudame el Mugni(2/68) el Kafi(1/201) Kessaful Kina(1/518)) da bunun gibidir.

Osman et Tavil’den; Ebul Aliye (Rufey Bin Mihran) er Riyahi dedi ki; "Bize Ebubekr r.a. soyle bir hutbe okudu; "Evinde oturan icin namaz dort rekat, yolcu icin iki rekattir. Benim dogum yerim Mekke, hicret yerim Medinedir. Medine’den cikinca Zulhuleyfe’den oteye iki rekat olarak kilarim. Bu ona donunceye kadar boyle devam eder." Rufey Bin Mihran’a dedim ki; "Ben memlekete geliyor iki ay kaliyorum. Namazi kisaltmali miyim?" dedi ki; "Evet! Orada elli yil kalsan bile donunceye kadar kisaltirsin." (isnadi hasendir. Mervezi Musnedi Ebu Bekr(135) Ebu Nuaym Hilye(2/222) Osman et Tavil disindaki ravileri guvenilirdir. Osman hakkinda Buhari cerh ve tadil zikretmeden bahsetmistir.(Tarihul Kebir(2/3/258) Ebu Hatem ise sadece; "Seyhtir" demistir.(Cerh ve Tadil(3/1/173))

Hasen r.a.’den; Enes Bin Malik r.a. Nisabur’da bir veya iki sene kaldi namazlari kisaltti.( Ibni Ebi Seybe(2/341) Ibni Kudame Mugni(2/68) Cemul Fevaid(1944))

Simak Bin Seleme Ibni Abbas r.a.’dan; "Bir beldede bes ay kaldim ve namazi kisalttim." (Ibni Ebi Seybe(2/341))

Abdurrahman Bin Misver’den; "Sa’d Bin Malik ile Umman’da iki ay kaldik ve namazi kisalttik" (Ibni Ebi Seybe(2/341) Abdurrazzak(4350) Tahavi Serhu Maanil Asar(1/420) sahih isnad ile.)

Ebu Cemre Nasr Bin Umran’dan; "Ibni Abbas r.a.’ya; "Horasan’da kalmaya devam edersek ne dersin?" diye sordum. Dedi ki; "On sene kalacak olsan bile namazi iki rekat kil." (Ibni Ebi Seybe(2/341))

Hasen r.a.’den; "Abdurrahman Bin Semure Kabil’de bir veya iki kis gecirdi, namazlari kisaltti." (Ibni Ebi Seybe(2/341) Abdurrazzak(4352) Fikhus Sunne(1/242) sahihtir.)

Malik r.a.’den; "Cabir Bin Zeyd’e; "Bir veya iki sene Kesker’de kalsam oranin halkindan sayilirim" dedim. O da; "Namazlari kisalt" dedi. (Ibni Ebi Seybe(2/341))

Ebu Vail’den; "Mesruk ile Silsile’de iki yil kaldim. Namazlari kisaltiyordu." (Ibni Ebi Seybe(2/342))

Ibrahim en Nehai’den; "Alkame ile Havarizm’de iki yil kaldik, namazlari kisaltiyordu." (Ibni Ebi Seybe(2/342))

Zekeriya Bin Amir’den; "Alkame Merv’de iki yil kaldi ve namazlari kisaltti." (Ibni Ebi Seybe(2/341))

Eger bir yerde ikamet etmeye, orasini vatan edinmeye niyet ederse artik seferi olmaz; Ibnu Abbas (radiyallahu anhuma) anlatiyor: "Rasulullah (Mekke 'de) ondokuz gun ikamet etti ve namazlari kasretti. Biz de (bundan boyle) sefer yapip ondokuz gun ikamet ettik mi namazlari hep kasrederdik, ondokuzdan fazla kaldik mi artik dorde tamamlardik." (Buhari, Taksir 1, Megazi 52, Ebu Davud(1230, 1231, 1232) Tirmizi(549) Nesai(3/121)) Yukarida naklettigimiz Cabir r.a. hadisi ve diger rivayetler dikkate alindiginda bu anlasilmaktadir. Eger o yerde ikamete niyet etmezse, orada kaldigi surece seferidir.

Seferinin cemaatle namaz kilmasi: Musa Bin Seleme’den; Ibni Abbas r.a’ya; "Mekke’de iken cemaatle kilmazsam nasil kilayim?" diye sordum. Dedi ki; "Ebul Kasim sallallahu aleyhi ve sellem’in sunneti (seferde) iki rekat kilmaktir." (Ahmed(1862.1996.2632) Muslim(688) Nesai(3/119) Ibni Huzeyme(951) Beyhaki(3/153))

Sa’bi’den; "Ibni Omer r.a. Mekke’de namazi yalniz iken ikiser rekat kiliyor, cemaatle kildiginda ise imam kac rekat kilarsa o kadar kilardi." (Ibni Huzeyme(954) sahihtir.)

Omer r.a. Mekke’ye geldiginde onlara iki rekat kildirdiktan sonra dedi ki; "Ey Mekke halki! Namazinizi tamamlayiniz. Zira biz seferiyiz." (Malik Muvatta(1/149) sahihtir.)

Seferde nafile namaz; Muekked namazlar seferde kilinmaz. Ancak seferde duha, teheccud gibi diger nafile namazlar kilinabilir. (bkz. Fethul bari(2/578) Avayse Mevsuatul Fikhil Muyessere(2/342))

Ibnu Omer (radiyallahu anhuma) anlatiyor: "Rasulullah (aleyhissalatu vesselam)'a (onsekiz defa) refakat ettim. Ancak, sefer sirasinda nafile kildigini hic gormedim. Allah Teala hazretleri soyle buyurmustur: "Rasulullah'ta sizin icin guzel ornek vardir" (Ahzab 21 ). Ibnu Omer devamla der ki: "Eger nafileyi kilsaydim namazi da tam kilardim." (Buhari, Taksiru's-Salat 11; Muslim(689); Muvatta(1,150) Ebu Davud(1223); Tirmizi, Salat 391, Nesai(3/122; 123).)

Nafi anlatiyor: "Ibnu Omer (radiyallahu anh), oglu Ubeydullah'i seferde nafile kilarken gorurdu de bundan dolayi onu kinamazdi." (Muvatta, Kasru's-Salat, 24 (1,150).)

Amir r.a.’den; "Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem gece seferdeyken binegi uzerinde nafile kiliyordu, binegi nereye donerse aldirmiyordu." (Buhari(1104) Muslim(700))

Cuma gunu yolculuga cikmak; Eger Cuma ezani okunmamissa sefere cikmak caizdir. Okunmussa sefere cikmamasi gerekir. (bkz.: Temamul Minneh(s.320)) Cuma gunu yolculuktan mutlak olarak alikoyan sahih bir sey -bildigimiz kadariyla- varit olmamistir.

Ebu Hureyre r.a.’den; Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; "Seferi olana Cuma namazi yoktur." (Tarikleri ve sahitleriyle sahihtir. Bkz.: el Irva(592,594))

Esved Bin Kays babasindan naklediyor; Omer Bin el Hattab r.a. yolculuk hazirliginda olan birini gordu ve onun soyle deigini isitti; "Sayet bugun Cuma olmasaydi yola cikacaktim." Bunun uzerine Omer r.a dedi ki; "Yola cikabilirsin. Zira Cuma yolculuktan alikoymaz." (Ibni Ebi Seybe(2/205) isnadi sahihtir.)

Gemide veya Ucakta Namaz Kilmak

Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'e gemide nasil namaz kilinacagi soruldu. Dedi ki: "Ayakta durarak namaz kil. Ancak bogulmaktan korkarsan hayir (yani oturarak namaz kilabilirsin)." (Bezzar (68) Abdulgani el-Makdisi, Sunen(2/82) Hakim sahih oldugunu soylemis, Zehebi de ona muvafakat etmistir. Not: Ucakta namaz kilmanin hukmu gemide namaz kilmanin hukmu gibidir. Yani gucu yeterse ayakta kilar, degilse oturarak kilar, ruku ve secdelerini imayla yapar.)

"Yaslandiginda ise Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem namaz kildigi yerde bir direk diktirmis ve ona yaslanmistir." (es-Sahiha(319), el-Irva (383))

IKI NAMAZIN CEM EDILMESI

Seferde cem; Enes (radiyallahu anh) anlatiyor: "Rasulullah (aleyhissalatu vesselam), gunes batiya meyletmeden yola cikinca, ogle namazini ikindi vaktine te'hir eder, ikindi olunca mola verir, ikisini cem ederdi (beraber kilardi). Yola cikmazdan once gunes batiya meyletti (ogle vakti girdi) ise, hareketten once her ikisini de (ogle ve ikindi) kilar sonra yola cikardi.'' Bir rivayette de soyle gelmistir: "...Acele yurumek gerekirse ogleyi ikindiye te 'hir eder, ikisini birlestirirdi, keza ufuktaki aydinlik kaybolunca da aksamla yatsiyi birlestirirdi." (Buhari, Taksiru's-Salat 16, l5; Muslim(704); Ebu Davud(1218, 1219) Nesai(1/284–285).)

Ibnu Abbas (radiyallahu anhuma) anlatiyor: "Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) yol halinde iken ogle ile ikindiyi birlestirirdi, aksam ile yatsiyi da birlestirirdi." (Buhari, Taksiru's-Salat 13)

Muaz b. Cebel anlatiyor: "Tebuk senesi Rasulullah ile beraber yola ciktik. Rasulullah ogle ile ikindi ve aksam ile yatsi namazlarini cemediyordu. Bir gun namazi tehir etti, sonra disari cikti ve ogle ile ikindiyi cemederck kildirdi, sonra girdi. Sonra tekrar cikti ve aksam ile yatsiyi cemederek kildirdi. Sonra soyle buyurdu: "insaallah yarin Tebuk kaynagina varacaksiniz. Gunes yukselmeden oraya varmayin. Oraya varanlar, ben gelinceye kadar suya dokunmasin." (Muslim(706) Muvatta(1/143) Abdurrazzak(11/545) Safii el Umm(1/77) Sahihu Ebu Davud(1065) Sahihu Nesai(512) el Irva(3/30))

Arafat ve Muzdelife’de cem; Ibnu Omer (radiyallahu anhuma) anlatiyor: "Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) aksam ve yatsiyi Muzdelife 'de beraberce kildi. Bunlardan her biri icin ayri bir ikamet okudu. Iki namaz arasinda nafile kilmadi, bunlardan birinden sonra da nafile kilmadi." (Buhari, Hacc 93, 96; Muslim(703,1288); Muvatta(1/400); Ebu Davud(1926–1933) Tirmizi(887, 888); Nesai(1/291))

Ibnu Mes 'ud (radiyallahu anh) anlatiyor: "Ben Rasulullah (aleyhissalatu vesselam)'i su ikisi haric, vakti disida tek bir namazi kildigini gormedim: Muzdelife'de aksamla yatsiyi birlestirdi. O gun sabahi da vaktinden once kildi." (Buhari, Hacc 99, 97; Muslim(1289) Ebu Davud(1934) Nesai(1/291–292).)

Yagmurda cem; Ibnu Abbas (radiyallahu anhuma) demistir ki: "Rasulullah (aleyhissalatu vessalam) Medine'de yedi ve sekiz (rek 'at) ogle, ikindi, aksam ve yatsi namazlarini (cemederek) kildi." Eyyub (es-Sahtiyani) der ki :"Belki de bu, yagmurlu bir gecedeydi." Oburu (Ebu 's-Sa'sa): "Belki!'' dedi.'' (Buhari(543) Muslim(705) Ebu Davud(1210, 1211, 1214) Tirmizi(187) Nesai(1/290).)

Nafi’den; "Ibni Omer r.a. yagmurda aksam ile yatsiyi cem ederdi." (Ibni Ebi Seybe sahih senedle rivayet etti. Bkz.: Sahiha(6/816) el Irva(583))

Ihtiyactan dolayi cem etmek; Ibni Abbas r.a.’dan; "Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) korku ve sefer hali olmaksizin ogle ve ikindiyi birlestirerek, aksam ve yatsiyi da birlestirerek kildi." Said Bin Cubeyr r.a. Ibni Abbas r.a.’ya dedi ki; "Bunun sebebi ne olabilir?" dedi ki; "Ummetine kolaylik saglamak icin." (Muvatta(1/144) Muslim(705).) Diger rivayette; ”Korku ve yagmur olmadigi halde cem etti.”

Abdullah Bin Sakik dedi ki; "Ibn Abbas radiyallahu anhuma bir gun ikindi namazindan sonra bize aksam olup yildizlar gorununceye kadar hutbe okudu. Topluluk icinde Temimogullari’ndan birisi "Namaz! Namaz!" demeye basladi. Bunun uzerine Ibn Abbas radiyallahu anhuma kizdi ve dedi ki; "Bana sunneti mi ogreteceksin?! Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in ogle ile ikindi namazini ve aksam ile yatsi namazini cem ettigine sahit oldum."

Abdullah bin Sakik der ki; "Bu hususta icimde bir sey hissettim ve bunu Ebu Hureyre radiyallahu anh’e de sordum. O da buna muvafakat etti." Diger rivayette Ibn Abbas radiyallahu anhuma; "Namazi bize sen mi ogretiyorsun?! Biz Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber iki namazi cem ederdik." Demistir. (Ahmed Bin Hanbel(2269, 3293) Muslim(705) Ebu Ya’la(2531) Taberani(12915,12916) Bkz.: Ibn Kesir Camiul Mesanid(31/47-48))

Taberani'nin bir tahricinde, benzer merfu bir rivayet Ibnu Mes'ud'dan kaydedilir: "Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) (hicbir mesru sebep yokken) ogleyle ikindiyi, aksamla yatsiyi cem etti. Kendisine "Bunu niye yaptin?" diye sorulunca: "Ummetimin mesakkatte kalmamasi icin" diye cevap verdi." (Isnadi hasendir. Taberani(10/47, 269) Ebu Ya’la(9/284) Ibn Ebi Seybe(2/458) Bezzar(1/330) Elbani Sahiha(2837))

Avamdan pekcok kimsenin, cem-i takdim veya tehire ihtiyaci oldugu zamanlarda bile onu terk ettigine, diger pek cogunun da cem yapmayarak namazi tamamen kazaya biraktigina tanik olursun. Bu insanlar, ruhsatlari terk edip kendilerini zora sokmakta, bazen de, yukarida isaret ettigimiz sebepten oturu gunaha girmektedirler.

Bazi kimseler, seferde olduklari halde, bes vakit namazi hem cem etmeden hem de kasretmeden kilmak suretiyle hata islemektedir. Halbuki bu uygulamalariyla Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) sunnetini terk etmis olmaktadirlar. Cunku Peygamberden (sallallahu aleyhi ve sellem) sabit olan, sefer durumunda namazlarin cem ve kasredilmesidir. Bu konuda dogru olan, ulemanin su kanaatidir: "Namazi kisaltmak (kasr) bir ruhsattir, onu terk eden gunah islemis sayilir." Yine de en dogrusunu Allahu Teala bilir.

BAYRAM NAMAZI

1- Iki Bayram Namazinin Hukmu:

Bu namaz gucu yeten her erkek ve kadin muslumana ikamet mahallinde kilinmak uzere vaciptir. Bunun delili soyledir;

Ummu Atiye radiyallahu anh dedi ki; ”(peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem) bize bayramlarda kocaya gitmemis genc kizlarla, ortulu ha¬nimlari namazgaha cikarmamizi; hayizli kadinlara da Muslumanlarin namazgahindan biraz uzaklasmalarini emir buyurdu.”

Hafsa Bintu Sirin’in Ummu Atiye’den bir rivayetinde de soyle gecer; ”Bayramlarda ortulu hanimlar ve bakire kizlarla beraber namazgaha cik¬mamizla emrolunurduk. Hayizlilar da cikar fakat cemaatin arkasinda bulunurlar; cemaatle beraber tekbir alirlardi.” (Hadis sahihtir. Buhari(974, 980) Muslim(890) lafiz ve diger rivayet Muslim’e aittir.)

”Bil ki, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bayram namazina devam etmis, bu namazi hicbir bayramda terk etmemistir. Insanlara bu namaza cikmalarini, hatta genc kizlarin ve hayizli kadinlarin dahi namazgaha gelmelerini emretmistir. Hayizlilara namazdan ayri durup, bu hayra ve Muslumanlarin dualarina katilmalarini emretmistir. Oyle ki, dis ortusu olmayan kadinin odunc alarak cikmalarini emretmistir. Hitap fehvasinca, namaza cikma emrinin geregi olarak, erkeklerle beraber kadinlara emir daha onceliklidir. Butun bunlar bu namazin kifaye degil, herkes icin tekid edilmis bir vacip oldugunu gosterir.” (Es-Sevkani es-Seylul Cerrar(1/315) ed-Derariyul Mudiye(1/194))

2- Bayram Namazinin Vakti ve Sekli:

Birinci Mesele; Bayram Namazinin Vakti:

Yezid Bin Humeyr er-Rahabi’den; Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in sahabesi Abdullah bin Busr, Fitr (Ramazan) veya kurban bayrami gunu insanlarla birlikte cikti. Imamin gecikme¬sini yadirgayip ”Biz bu saatte namazi bitirmis olurduk.” "Bu vakit tesbih (Sindi’nin Ibn Mace Hasiyesinde(1/395) der ki; "Suyuti soyle dedi; "Yani kusluk namazi vakti demektir." Kastalani dedi ki; "Yani kerahat vakti gecince nafile namaz vaktidir." Taberani’deki sahih rivayette; "Kusluk nafilesi vaktinde" sekliyle gecmektedir. Bkz.: Fethul Bari(2/457)) (kusluk) vaktidir"dedi." (Hadis sahihtir. Ebu Davud(1135) Ibn Mace(1317) Buhari muallak olarak;(4562-Feth) Elbani Sahihu Suneni Ebi Davud’da(1/210) sahih dedi. Camiul Usul muhakkiki de(6/129) isnadinin sahih oldugunu soyledi.)

Bu hadis bayram namazinin vaktinin gunesin dogmasindan sonra basladigini ve namaza giderken tekbir getirmenin mustehap oldugunu gostermektedir. (Bkz.: Fethul Bari(2/457)) Son vaktine gelince, cogunluga gore zeval vaktine kadardir. (Fethul Bari’de(2/457) denilir ki; "Bunun vakti zeval vaktine kadar devam eder mi, etmez mi diye ihtilaf edildi. Ibn Battal buradaki Abdullah Bin Busr radiyallahu anh hadisini delil getirerek devam etmeyecegini soyledi. Fakat bu hadiste acik bir delil yoktur.") Vallahu a’lem.

Ikinci Mesele; Bayram Namazi Icin Ezan ve Kamet Okunmaz:

Bayram namazi icin ezan ve kamet okumak mesru olmadigi gibi "es-Salatu camiatun" diye de nida etmek mesru degildir. Bunun delili su sekildedir;

Ibn Curayc, Ata’dan, o da Ibn Abbas radiyallahu anhuma ve Cabir Bin Abdillah el-Ensari radiyallahu anhuma’dan rivayet ediyor; ikisi dediler ki; ”Ne Ramazan bayraminda ne de kurban bayraminda ezan okunmazdi." Ibni Cureyc diyor ki: "Bir muddet sonra ben, Ata'ya bu meseleyi yine sordum, bana haber vererek, dedi ki: "Bana Cabir bin Abdillah eI-Ensari haber verdi ki, Ramazan Bayrami gunu gerek Imam minbere cikarken gerekse ciktiktan sonra namaz icin ezan, kamet, nida ve hic bir sey yokmus. O gun ne ezan varmis ne de kamet.” (Hadis sahihtir. Buhari(960) Muslim(886) lafiz onundur. Bkz.: Camiul Usul(6/130))

Cabir Bin Semura radiyallahu anh’den; ”Ben, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile birlikte bayram namazlarini bir degil, Iki degil; bircok defalar ezan ve kametsiz olarak kildim.” (Hadis sahihtir. Muslim(887) bkz.: Camiul Usul(6/130) Ibn Kayyim Zadul Mead’de(1/442) der ki; "Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem namazgaha gidince, ezan ve kamet okunmaz, "essalatu camiatun" gibi nidalar yapilmazdi. Sunnet olan bunlarin hicbirinin yapilmamasidir." Bkz.: Ibn Baz’in ta’liki; Fethul Bari(2/452))

Ucuncu Mesele; Bayram Namazinin Rekat ve Tekbir Sayilari:

Bayram namazi iki rekattir. Birinci rekatta kiraatten once yedi tekbir, ikinci rekatta da intikal tekbirlerinden haric olarak kiraatten once bes tekbir alinir. (Ibn Kayyim el-Cevziyye, Zadul Mead’de(1/443) der ki; "Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem namaza hutbeden once baslar ve iki rekat kilardi. Birinci rekatta baslangic tekbirinin ardindan kiraatten once yedi tekbir alirdi. Her tekbir arasinda az bir muddet sukut ederdi. Tekbirler arasinda herhangi bir sey okudugu varid olmamistir. Lakin Ibn Mesud radiyallahu anh dedi ki; "Allah’a hamdu sena edilir, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem’e salat okunur" bunu el-Hallal nakletmistir. Ibn Omer radiyallahu anh gibi Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in her fiilini arastirip tabi olan bir sahabe, her tekbirle birlikte ellerini kaldirirdi." Derim ki; Ibn Mesud radiyallahu anh’in mezkur sozunu el-Beyhaki Sunenul Kubra’da(3/291–292) rivayet etmistir. Ahkamul Iydeyn Fis Sunnetil Mutahhara(s.21) kitabinin sahibi, isnadinin kuvvetli oldugunu belirtmistir.)

Bunun delili su sekildedir;

Ibn Abbas radiyallahu anhuma’dan; ”Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ramazan bayraminda iki rekat kildi. Ne oncesinde ne sonrasinda namaz kilmadi. Sonra Bilal ile birlikte kadinlar tarafina gitti ve onlara sadaka vermelerini emretti. Bilal elbisesini acmis, bekliyordu. Derken kadinlar yuzuk, halka ve (kiymetli seylerini) atmaya basladilar.” (Hadis sahihtir. Buhari(964) Muslim(884) bkz.: Camiul Usul(6/125-126))

Omer radiyallahu anh demistir ki; ”Kurban bayrami namazi iki rekattir. Ramazan bayrami namazi iki rekattir, yolcu namazi iki rekattir. Cuma namazi iki rekattir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in dili ile bunlar noksansiz boylece ikiser rekat olarak kilinirlar.” (Hadis sahihtir. Nesai(4/111, 3/183) Nesai burada Ibn Ebi Leyla’nin Omer radiyallahu anh’den isitmedigini soyler. Nasbur-Raye’de(2/189–190) Ibn Ebi Leyla’nin Omer radiyallahu anh’den sema’inin sahih oldugu karara baglanmistir. Elbani de el-Irvaul Galil’de(3/105–106) sahih demistir.)

Tekbirlerin deliline gelince; Aise radiyallahu anha’dan; ”Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ramazan ve kurban bayramlarinda birinci rekatta yedi tekbir, ikinci rekatta ise (ruku tekbiri haric) bes tekbir getirirdi.” Bunu Ebu Davud rivayet etti. (Hadis hasendir. Ebu Davud(1149) lafiz onundur. Ibn Mace(1280) parantez arasindaki ziyade Ibn Mace’ye aittir. Ebu Davud da bu ziyadeye isaret etmistir. Camiul Usul muhakkiki(6/127) hasen ligayrihi dedi. Elbani el-Irvaul Galil’de(3/106–112) sahih dedi.)

Abdullah Bin Amr Bin el-As radiyallahu anhuma’dan; "Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem buyurdu ki; "Ramazan bayraminda tekbir ilk rekatta yedi, son rekatta de bes'tir. Her ikisinde de kiraat tekbirlerden sonradir.” (Hadis hasendir. Ebu Davud(1151) Camiul Usul muhakkiki(6/127–128) hasen dedi. Elbani de Sahihu Suneni Ebi Davud’da(1/213) hasen dedi bkz. El-Irvaul Galil(3/108–109))

Dorduncu Mesele; Bayram Namazinda Kiraat:

Her iki rekatta da Fatihatul Kitab okunur. Zira Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem; "Fatihatul Kitab’i okumayanin namazi yoktur" buyurmustur. (Hadis sahihtir. Ubade Bin Samit radiyallahu anh rivayet etmistir. Buhari(756) Muslim(394) bkz.: Camiul Usul(5/326))

Her iki rekatta Fatiha’dan sonra kolayina gelen sure okunur. Bu iki rekatta Kaf ve Kamer surelerini okumak mustehaptir. Kiraat seslidir. Veya A’la ve Gasiye sureleri okunur. Bunun delilleri su sekildedir;

Ubeydullah Bin Abdullah Bin Utbe, Ebi Vakid el-Leysi’den; "Omer Ibnul Hattab radiyallahu anh bana; "Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, bayram namazlarinda ne okuyordu?" diye sordu. Dedim ki; "Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlarda Insikak ile Kaf surelerini okurdu." (Hadis sahihtir. Muslim(891))

En-Nu’man Bin Besir radiyallahu anh’den; "Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bayramlar ile Cuma’da A'la ve Gasiye surelerini okurdu. Bayramla cuma ayni gune tesaduf ederse, bu sureleri her iki namaz¬da okurdu." (Hadis sahihtir. Muslim(879) bkz.: Camiul Usul(6/143-144))

3- Sunnet Olan Bayram Namazini Namazgah’ta Kilmaktir:

Sunnet olan, imamin bayram namazi icin naibi ile beraber namazgaha cikmasi ve ozur haricinde mescitte kilinmamasidir. (Serhus Sunne(4/294)) Bundan Mekke halki – Allah onlarin serefini ve keremini artirsin – mustesnadir. Zira bize seleften birinin onlara mescit disinda bir yerde namaz kildirdigi ulasmamistir. (Es-Safii el-Umm(1/234)) Bunun delilleri su sekildedir;

1- Ummu Atiye radiyallahu anha hadisinde, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in namazgaha cikmayi emrettigi gecmisti.

2- Ibn Omer radiyallahu anhuma’dan; "Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bayram gunu ciktigi zaman harbenin getirilmesini emrederdi. Bu harbe onun onune dikilir, kendisi ona dogru namaz kilar, cemaat de arkasinda dururlardi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu seferde de yapardi. Emirlerin harbe tasimasi buradan kalmistir."

Diger rivayet; "Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ramazan ve kurban bayramlarinda onune harbe diker, sonra namaz kilardi."

Diger bir rivayet; "Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem namazgaha cikar, onunde namazgaha aneze tasinir ve onune dikerek ona dogru namaz kilardi." (Hadis sahihtir. Buhari(494, 973) lafiz ve rivayetler ona aittir. Muslim(501) Allame Muhammed Nasiruddin Elbani bu meseleyi izah icin bir risale yazdi. Ayni sekilde Ahmed Sakir de, Sunenut Tirmizi tahkikinde(2/421–424) bundan bahsetmistir.)

4- Hutbe Bayram Namazindan Sonra Okunur:

Bunun delilleri su sekildedir;

Ibn Abbas radiyallahu anhuma’dan; "Bayram namazinda Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ebu Bekir, Omer ve Osman (radiyallahu anhum) ile beraber bulundum. Hepsi onu hutbeden once kilar, sonra hutbe okurlardi." (Hadis sahihtir. Buhari(962) lafiz onundur. Muslim(884) uzun metinle rivayet etti.)

Ibn Omer radiyallahu anhuma’dan; "Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ebu Bekir ve Omer radiyallahu anhuma bayram namazlarini hutbeden once kilarlardi." (Hadis sahihtir. Buhari(963) lafiz onundur. Muslim(888))

5- Bayram ve Cuma Ayni Gune Tesaduf Ederse:

Bayram ve Cuma ayni gunde birlesirse, bayram namazi kilan kimseden Cuma namazinin vucubiyeti duser. Bunun yerine yalniz olarak ogle namazi kilar. Bunun delilleri su sekildedir;

Ebu Hureyre radiyallahu anh’den; Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem buyurdu ki; ”Sizin su gununuzde iki bayram bir araya geldi. Isteyen(e bayram namazi yeter) cumayi kilmayabilir ama biz cumayi kilacagiz" (Hadis hasen ligayrihidir. Ebu Davud(1073) Ibn Mace(1311) Ebu Hureyre ve Ibn Abbas’dan. El-Firyabi Ahkamul Iydeyn(150) Elbani sahih dedi; Sahihu Suneni Ebi Davud(1/200) ondan once el-Busayri de Zevaidu Ibn Mace’de(1/237) der ki; ”Bunun isnadi sahihtir, ravileri guvenilirdir. Ebu Davud suneninde bu isnad ile rivayet etti. Isnadinda Muhammed Bin Musaffa, "Ibn Abbas’dan" yerine "Ebu Hureyre’den" demistir. Mahfuz olan budur." Zadul Mead muhakkiki(1/448) ve Camiul Usul muhakkiki(6/145) isnadinin hasen oldugunu soylediler. Genis degerlendirme sonucunda hasen ligayrihi hukmu icin bkz.: Savatiul Kamerayn Fi Tahrici Ehadis Ahkamil Iydeyn Lil-Firyabi(s.211-218))

Ata Bin Ebi Rabah’tan; ”Cumaya rastlayan bir bayram gununde Ibnu'z-Zubeyr bize gu¬nun evvelinde (Bayram namazi vaktinde Bayram namazini) kildirdi. Sonra biz cumaya gittik, fakat Ibnu'z-Zubeyr gelmedi. Biz de namazimizi teker teker kildik. O zaman Ibn Abbas Taif'te idi. Gelince durumu kendisine anlattik.”Sunnete isabet etmis" dedi." (Hadis sahihtir. Ebu Davud(1071) el-Firyabi Ahkamul Iydeyn(s.219))

6- Bayram Namazi Kacirilirsa Iki Rekat Namaz Kilinir

Musluman bayram namazini kacirirsa, imamin bayram namazi kildigi gibi iki rekat namaz kilar. Bunun delili asagidaki hadistir;

Aise radiyallahu anha’dan; "Ebu Bekir radiyallahu anh yanima geldi, yanimda Ensar'in cariyelerinden iki cariye bulunuyor; Buas harbinde Ensar'in birbirlerine soyledikleri siirleri terennum ediyorlardi. Ama bu cariyeler sarkici degildiler. Ebu Bekir radiyallahu anh: "Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in evinde seytan isligi mi caliniyor? Dedi. O gun bayram gunuydu. Bunun uzerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem; "Ey Ebu Bekir! Her milletin bir bayrami vardir; bu da bizim bayramimizdir." Buyurdu.

Diger rivayette; "Aise radiyallahu anha’nin yanina Ebu Bekir radiyallahu anh girdi. Aise'nin yaninda sarki soyleyip, def calan iki cariye bulunuyordu. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem de elbisesine burunmus; yatiyordu. Ebu Bekir radiyallahu anh, ca¬riyeleri azarladi. Bunun uzerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yuzunu acarak: "Birak onlari, ey Ebu Bekir! Zira bu gunler, bayram gunleridir." buyurdu. O gunler Mina gunleri idi." (Hadis sahihtir. Buhari(952, 987) lafiz ve rivayet Buhari’ye aittir. Muslim(892))

Bu hadisin delil olma yonu sudur; o gunler bayram gunleri olarak isimlendirilerek, o gune bayram olma nispeti izafe edilmistir. Bunun fert ve cemaat, kadin ve erkek olarak ikame edilmesi esittir. Bu sozu ilk rivayetteki; "Bu da bizim bayramimizdir" kavli desteklemektedir. Yani; ehli Islam’in bayramidir. Ehli islam’a fert ve cemaat olarak hepsi dahildir. Bu gunlere "bayram gunleri" isminin verilmesi, bu namaz icin eda mahalli oldugunu belirtir. Zira bu namaz, bayram gunu icin mesru kilinmistir. Bundan dolayi bu gunde eda edilebilecegi ve onun son eda vaktinin kurban bayramina nispetle Mina’nin son gunleri oldugu anlami cikar. (Bkz.: Fethul Bari(2/475))

Ubeydullah Bin Ebi Bekir(Fethul Bari’de(2/475); "Abdullah Bin Ebi Bekir Bin Enes" seklinde gecmistir. Fakat dogrusu Beyhaki’nin Sunenul Kubra’da(3/305) ve Taglikut Ta’lik’de(2/386) gectigi gibi "Ubeydullah.."tir.) Bin Enes Bin Malik (Rasulullah’in hizmetcisi)’den; "Enes radiyallahu anh bayram namazini imamla birlikte kilmayi kacirirsa, aile halkini toplar ve onlara imamin bayram namazi gibi namaz kildirirdi." (Hasen li gayrihi. Buhari Sahihinde benzerini muallak olarak cezm sigasi ile Kitabul Iydeyn’de rivayet etti. Fethul Bari(2/474) Beyhaki Sunenul Kubra(3/305) Taglikut Ta’lik’te(2/386-387) rivayet yollari ve sahitleri zikredilmistir. Bkz.: Ibn Ebi Seybe(2/183))

Ibn Curayc, Ata’dan naklediyor; Ata radiyallahu anh dedi ki; "Iki rekat namaz kilinir ve tekbirler getirilir." (Eger Ibn Curayc tedlis yapmamissa sahihtir. Ibn Ebi Seybe(2/183) Buhari bunu Kitabul Iydeyn’de muallak olarak cezm sigasi ile rivayet etti. Fethul Bari(2/474)) Nitekim Buhari, Sahih’inde; "Bayram namazi kacirilirsa iki rekat namaz kilinir" diye bir bab basligi acmistir. (Fethul Bari(2/474) burada Aise radiyallahu anha hadisi ile Enes ve Ata radiyallahu anhuma’dan gelen eserleri nakletmistir.) Ibnul Munzir dedi ki; "Bayram namazini kaciran, imamin kildigi gibi iki rekat namaz kilar" (El-Ikna(1/110))

7- Eger Bayram Oldugu Ancak Zevalden Sonra Ogrenilirse

Bayram oldugu, zevalden sonra ancak ogrenilmisse, ertesi gun bayrama cikilir. Bunun delili asagida geldigi gibidir;

Ebu Umeyr Bin Enes, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in ashabindan olan amcalarindan naklediyor: "Binekliler Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem’e gelip aksam hilali gorduklerine sahitlik ettiler. Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem de onlara oruclarini bozmalarini ve ertesi gun bayram icin namazgaha cikmalarini emretti." (Hadis sahihtir. Ebu Davud(1157) lafiz onundur. Ibn Mace(1653) Nesai(3/180) el-Hattabi Mealimus Sunen’de(2/33) ve Elbani el-Irvaul Galil’de(3/102-103) sahih dediler. Camiul Usul muhakkiki de(6/153) isnadi sahih dedi.)

Ibnul Munzir dedi ki; "Bayrami ancak zevalden sonra ogrenirlerse, ertesi gun namazgaha cikip bayram namazi kilinir." (El-Ikna(1/110))

8- Seferde Bayram Namazi Yoktur

vYolcu olana bayram namazi mesru kilinmamistir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bircok sefere cikmis olmasina, sahabelerini seriyyeler halinde gondermis olmasina ragmen seferde bayram namazi kildigi veya seferdeki sahabelerine bayram namazi kilmalarini emrettigi nakledilmemistir. Ibn Teymiye dedi ki; "Suphe yok ki dogrusu, bu gorustur." (Mecmuul Fetava(24/178) Bu meseleyi genis olarak Mecmuul Fetava(24/177-186)’da ele almistir.)

Derim ki; eger yolcu kendi beldesinden baska bir beldede bulunuyorsa, ora halki ile beraber namazi kilar. Zira erkek ve kadin butun muslumanlar fark gozetilmeksizin Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber bayram namazina katiliyorlardi. (Bkz.: Mecmuul Fetava(24/182-183)) Vallahu a’lem.

Zilhicce’nin on gunlerinde yapilan amelin fazileti;

Ibnu Abbas radiyallahu anhuma anlatiyor: "Rasulullah aleyhissalatu vesselam: "Salih amellerin Allah'a en ziyade sevgili oldugu gunler bu on gundur!" buyurmustu. Cemaatten: "Allah yolundaki cihaddan da mi?" diye soran oldu. "Cihaddan da!" buyurdu. "Ancak bir kimse, canini, malini muhataraya atarak cikar, hicbir seyle donmezse (yani cihad sirasinda olurse) o kimse haric.” (Buhari(969) Ebu Davud(2438) Tirmizi(757))

Bayram tebrigi;

Cubeyr Bin Nufeyr’den; Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’in ashabi bayram gunu karsilastiklarinda; "Tekabbelallah minna ve minkum; Allah bizden ve sizden kabul etsin" derlerdi. (Mehamili Salatul Iydeyn’de ve baskalari rivayet ettiler, bkz.: Temamul Minneh(s.354))

Bidat Bayramlar:

Islamda, Ramazan ve Kurban Bayramlarinin disinda ucuncu bir bayram yoktur. Muslumanlar, Allah’in hakkinda herhangi bir hukum indirmedigi, zaman ve mekana bagli olarak belirlenen pek cok bayramlarla sinanmislardir.

Zamana Bagli Bayramlar:

Bunlar pekcoktur. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) dogum gunu, mirac gecesi, Saban’in 15. gecesi, salih veya salih oldugu sanilan bir insanin dogum gunu, bazi kral ve padisahlarin iktidara gelis tarihi, bu bayram acem (arab harici) kavimlerde Nevruz bayrami olarak gecer ve onlardan alinmistir. Bir iktidara karsi baslatilan direnis hareketi ve bir halkin diger bir halka galip geldigi tarih olan ve arab olmayan kavimler tarafindan kutlanan Mihrican Bayrami vs.

Bayramlarla ilgili yanlislar;

"Goc bayrami" gibi, Allahu Teala’nin tecviz etmedigi, sevinc ve nese kaynagi olan ve belirli gunler icin tahsis edilen uydurma kutlama gunleri bidat bayramlardir. (Cumhuriyet ve Demokrasi gibi dinlerin kendine ait bayramlari ise -yani varliklarinin sevinci ile yapilan bayramlar- kufre riza ve Islami hos gormeme cihetinden kufurdur. )

Mekana Bagli Bayramlar:

Bu bayramlar, bir grup halkin, kabir ve anitlarda ihdas etmis olduklari toplantilar olup, insanlar bu mekanlara ya belirli bir tarihte gelirler veya surekli olarak buralarin kapilarini asindirirlar. Ozellikle, Misir’da el-Bedevi’nin, Kerbela’da Huseyin’e mensub kabrin, Bagdat’ta ise Abdulkadir-i Geylani’nin kabri basinda icra edilen kutlama ve torenler de bid’attir, boyledir.

Bugun –ozellikle de bayram gunlerinde- muslumanlarin hayatinda bircok munkerat bulunmaktadir. Baslicalari sunlardir: Kadinlarin suslenip puslenmesi, erkeklerin sakal trasi olarak guzellesmeye calismalari, kabir ziyaretlerinin sadece bu gune tahsis edilmesi, kadin-erkek karisik oturulmasi, mahremi olmayan kadinlarin yanina girip cikilmasi, sonu gelmeyen savurganliklarin yapilmasi. Birtakim insanlarin, bayram namazi hususunda ve bu namazin sunnet oldugu konusunda gevsek davranmalari, bayram namazini namazgahta kilmayi terketmeleri de hatadir.

Sevkani soyle demistir: " Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), iki bayram namazini surekli olarak kilmis, hicbir zaman terk etmemis ve insanlara, hatta evde hizmet etmekle gorevli genc cariyelere dahi (eger elbisesi yoksa sahibi tarafindan giydirildikten sonra) bu namazi kilmalarini emretmistir. Dahasi, bayram gununde hayizli kadinlarin da evlerinden cikmalarini, namaza istirak etmeseler bile bayram namazi esnasindaki coskuya istirak etmelerini istemistir."

Iste butun bunlar, bayram namazinin farz-i kifaye degil, farz-i ayn oldugunu gosteren delillerdir. Ve yine buradan, bayram namazini terk eden kadinlarin, namazi namazgahta kildirma konusunda gevseklik gosteren imam ve hatiplerin hatali oldugu sonucu ortaya cikmaktadir. Bu gibi aliskanliklar, ummet icerisinde –eskiden beri var olmayip- sonradan yayilmaya baslamistir.

Namazgaha giderken, tekbirleri aciktan getirme sunnetini terk etmek;

Tekbirlerin, herkes tarafindan tek agizdan okunmasinin dini bir temeli olmayip, kisiler bu tekbirleri yalniz baslarina getirebilirler. Zikir, ister aciktan olsun, ister gizli, bu zikirlerin hicbirisinin toplu olarak yapilmasi hususunda dini bir dayanak bulunmamaktadir. Ezanin, meshur bir grup tarafindan topluca okunmasi da keza yanlistir. Cunku toplulugun okudugu ezan, durulmasi caiz olmayan yerlerde kelimeyi veya cumleyi bolmeye sebep olabilir. Sabah ve aksam namazlarinda okunan tehliller (La ilahe illallah) esnasinda, "La ilahe" deyip bir sure ara vermek gibi.

Bayram namazinin kilinisi hususunda insanlarin isledikleri hatalar:

Pekcok Islam ulkesinde, imam namaz kildirincaya kadar, bayram namazina gelen cemaatin, bulunduklari yerde iki rekat namaz kilmalari Peygamberden (sallallahu aleyhi ve sellem) varid olan bir uygulama olmayip, aksine bu konuda sunnet olan iki rekatlik bu namazin terk edilmesidir. Ibn Abbas’tan rivayete gore Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), Ramazan Bayrami gunu sadece iki rekat namaz kilmistir. Bu namazin oncesinde veya sonrasinda baska herhangi bir namaz kilmamistir. (Buhari (945) (989) (1364); Muslim (884))

Bircok hatip ve vaiz, insanlari, Ramazan ve Kurban Bayrami gecelerini ibadetle ihya etmeye tesvik etmektedirler. Halbuki bu konuda kendilerine delil olabilecek herhangi bir sahih dayanak bulunmamaktadir.

Bayram namazinda hatiplerin isledikleri hatalar:

Hutbeye tekbirlerle baslamasi ve hutbenin cesitli bolumleri arasinda da tekbir getirmesi. Ibn Kayyim, bu hususta soyle soylemektedir: " Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) butun hutbelerine Allah’a hamd ile baslardi. Ondan, bayram namazlarinin hutbelerini tekbirle actigina dair sahih bir rivayet gelmemistir."

— Ayni sekilde hatiplerin, Bayram namazi icin iki hutbe okumalari da yanlistir. Nevevi, hutbenin tekrari hususunda Peygamberden (sallallahu aleyhi ve sellem) herhangi bir sey sabit olmadigini ifade etmistir.

Allah razi olsun mashaAllah cok faydali ve aciklayici icerik..