Çevrimdışı
Bir hüküm hakkında, şuan uygulanamaz çünkü şu durum oluşmamıştır vs neye göre söylenir
Çözüldü Bir Hükmün İlleti Neye Göre Anlaşılır?
- Konbuyu başlatan Horasan Fedaisi
- Başlangıç tarihi
Çevrimdışı
Çevrimiçi
Fıkıh usûlunde bir hükmün 'şu an uygulanamaz' denmesi veya bir hükmün illeti (yani sebeb ve gerekçesi) üzerinden değerlendirilmesi, ciddi bir ilmî yönteme ve usûl kaidelerine dayanır.
Bir Hükmün Uygulanabilir Olup Olmadığı Ne Zaman ve Neye Göre Söylenir?
Bir hükmün 'şu an uygulanamaz' şeklinde değerlendirilmesi şeri delillere, usûl-u fıkıh kaidelerine ve o hükmün bağlayıcılığına göre yapılır.
Bu gibi değerlendirmelerde temel kriterler şunlardır:
Hükmün Varlık Şartları (Şart-ı Vucûd):
Eğer bir hüküm, belirli şartlara bağlı olarak vâcib/kabul ediliyorsa ve o şartlar şu anda mevcud değilse, hüküm de uygulanmaz.
Misalen: Cihad-ı Talebî (fetih için yapılan cihad), bir İslam devleti, imam ve ordu gerektirir. Bunlar yoksa bu hükmün tatbiki düşer, ancak hüküm ibtal olmaz.
Mâni (Engelleyici) Sebeblerin Varlığı:
Eğer bir hükmün uygulanmasını engelleyen başka bir mani varsa, hüküm yine uygulanmaz ama geçerliliğini kaybetmez. Misalen: Bir cezai hüküm, delil bulunmadığı için uygulanmayabilir, ama hükmün kendisi bâki kalır.
Bir Hükmün İlleti (Sebebi) Neye Göre Anlaşılır?
İllet, bir hükmün varlık sebebidir. Bir fıkhi hüküm genelde ya bir illete (sebebe), ya da hikmete (gaye, maslahat) dayanır.
Nas ile Sabit İllet:
Kur’an ve Sünnet açıkça bir illeti belirtebilir. Buna mansus illet denir.
Misalen: 'Sarhoşluk' = içki yasağının illetidir. Çünkü Kur’an’da bu açıkça beyan edilmiştir (Bakara 219, Maide 90).
İlletin dört vasfı olması gerekir: zahîr, munâsib, daim, munfek (ayrılmayan).
Misalle Açıklama:
Faiz yasağının illeti nedir?
Naslara göre: Ziyade (fazlalık) ve aynı cinsten ribevî malların değişimi.
Hikmeti: Zulûm, sömürü, haksız kazanç gibi maslahat bozan durumlar.
Bu durumda ribanın haram oluşu, bu illetle açıklanır; bir kimse 'şu an kimse sömürülmüyor' dese bile hüküm kalkmaz, çünkü illet kalkmamıştır.
Ez cumle; Bir hükmün 'şu an uygulanmaz' denebilmesi için ya onun şartlarının bulunmaması ya da engelleyici durumların varlığı gerekir. Hükmün illeti ise ya nasla, ya kıyasla, ya da icma ile tesbit edilir. İllet varsa hüküm vardır; illet yoksa hüküm de düşer (kıyas ve usûl mantığında).
Bir Hükmün Uygulanabilir Olup Olmadığı Ne Zaman ve Neye Göre Söylenir?
Bir hükmün 'şu an uygulanamaz' şeklinde değerlendirilmesi şeri delillere, usûl-u fıkıh kaidelerine ve o hükmün bağlayıcılığına göre yapılır.
Bu gibi değerlendirmelerde temel kriterler şunlardır:
Hükmün Varlık Şartları (Şart-ı Vucûd):
Eğer bir hüküm, belirli şartlara bağlı olarak vâcib/kabul ediliyorsa ve o şartlar şu anda mevcud değilse, hüküm de uygulanmaz.
Misalen: Cihad-ı Talebî (fetih için yapılan cihad), bir İslam devleti, imam ve ordu gerektirir. Bunlar yoksa bu hükmün tatbiki düşer, ancak hüküm ibtal olmaz.
Mâni (Engelleyici) Sebeblerin Varlığı:
Eğer bir hükmün uygulanmasını engelleyen başka bir mani varsa, hüküm yine uygulanmaz ama geçerliliğini kaybetmez. Misalen: Bir cezai hüküm, delil bulunmadığı için uygulanmayabilir, ama hükmün kendisi bâki kalır.
Zamanla Değişmeyen ve Değişen Hükümler Ayrımı:
Usûlculer, hükmü taabbudî (ibadet ve gayesi bilinmeyen) olanlarla makulu’l-mânâ (gerekçesi anlaşılan) diye ayırır. Gerekçeye dayalı hükümler, illeti ortadan kalktığında geçici olarak uygulanmaz hale gelebilir.Bir Hükmün İlleti (Sebebi) Neye Göre Anlaşılır?
İllet, bir hükmün varlık sebebidir. Bir fıkhi hüküm genelde ya bir illete (sebebe), ya da hikmete (gaye, maslahat) dayanır.
Nas ile Sabit İllet:
Kur’an ve Sünnet açıkça bir illeti belirtebilir. Buna mansus illet denir.
Misalen: 'Sarhoşluk' = içki yasağının illetidir. Çünkü Kur’an’da bu açıkça beyan edilmiştir (Bakara 219, Maide 90).
İcma veya Kıyas ile Anlaşılan İllet:
Eğer nass yoksa, muctehid alimler kıyas yoluyla illet çıkarırlar. Usûl-i fıkıh kitablarında bu 'te’lîl' meselesiyle açıklanır. Bu durumda illet: Umumiyetle benzer meselelerle kıyasla çıkarılır.İlletin dört vasfı olması gerekir: zahîr, munâsib, daim, munfek (ayrılmayan).
Hikmet ile Karıştırmamak:
İllet, bir hükmün doğrudan sebebidir; hikmet ise onun ardındaki maslahattır. Mesela sefere çıkan kişinin oruç tutmaması hükmünün illeti: yolculuktur; hikmeti: zorluktur.Misalle Açıklama:
Faiz yasağının illeti nedir?
Naslara göre: Ziyade (fazlalık) ve aynı cinsten ribevî malların değişimi.
Hikmeti: Zulûm, sömürü, haksız kazanç gibi maslahat bozan durumlar.
Bu durumda ribanın haram oluşu, bu illetle açıklanır; bir kimse 'şu an kimse sömürülmüyor' dese bile hüküm kalkmaz, çünkü illet kalkmamıştır.
Ez cumle; Bir hükmün 'şu an uygulanmaz' denebilmesi için ya onun şartlarının bulunmaması ya da engelleyici durumların varlığı gerekir. Hükmün illeti ise ya nasla, ya kıyasla, ya da icma ile tesbit edilir. İllet varsa hüküm vardır; illet yoksa hüküm de düşer (kıyas ve usûl mantığında).
Çevrimdışı
Allah razı olsun abi
Benzer konular
-
Resim Amerikan işgali, neden basit bir mesele gibi gözüküyor... - Şeyh Hubeyb es-Sudani- Başlatan İslamciMuhammed
- Cevaplar: 2
-
-
Çözüldü Erkek, Karısına Helal Olan Bir Şeyi Yasaklayabilir mi?
- Başlatan Horasan Fedaisi
- Cevaplar: 3
-
Çözüldü Mumine Bir Hanımın Modern Sisteme Karşı Duruşu Ne Olmalıdır?
- Başlatan Horasan Fedaisi
- Cevaplar: 3
-
Çözüldü Bir İnsanın Doğru Yolu Bulması İçin Günah İşlemeyi Kabul Etmenin Dindeki Hükmü Nedir?
- Başlatan Horasan Fedaisi
- Cevaplar: 1
-
Makale İbn Teymiyye'ye Atılan Bir İftira | Tecsim İthamı -1- Başlatan Ahıskalı
- Cevaplar: 1
-
Çözüldü "Bir Saat Tefekkür, Bir Sene Nafile İbadet Hükmüne Geçer" Sözü Hadis midir?
- Başlatan Gulamcan
- Cevaplar: 2