Çevrimdışı
Soru :
Kabirsevici tasavvuf ehli, Kabirdeki ölülere ve nerde olduğu bilinmeyen diri kullara dua edilip seslenilebileceğine dair ebu Ya'la, Taberani ve ibnu's-Sunni'den gelen bir rivayeti delil olarak göstermektedirler.
Bu rivayetlere göre Peygamber (s.a.v.) in şöyle dediği iddia edilmektedir:
“Babamın şöyle dediğini işittim:
‘İki defa binekli, üç defa da yaya/veya üç defa binekli, iki defa yaya olmak üzere beş defa hac yaptım. Yaya olarak yaptığım haclardan birinde yolu kaybettim.
“Ey Allah’ın kulları! Bana yolu gösterin!” demeye başladım.
Ben durmadan bunu söylemeye devam ettim, nihayet yolu buluverdim.’
Veya babam nasıl söylediyse öyle.. / babam buna yakın bir şey söyledi.”
(Beyhaki, Şuabu'l iman, 10/141)
Zâyıf rivâyet! Senedi kopuk!
Abdullah İbn Abbas (r.anhuma)’dan Rasulullah (s.a.v.)’in şöyle dediğini haber vermişlerdir: “Allâh’ın, hafaza melekleri dışında yeryüzünde melekleri vardır. Onlar, düşen ağaç yapraklarını (da) yazarlar. Sizden biriniz ıssız bir yerde / çölde yolunu kaybederse, ‘Ey Allâh’ın kulları, bana yardım edin’ diye nidâ etsin!”
(Bezzâr, Musned, Musned-i İbn Abbâs, Hadis no: 4922; Beyhaki, Şuab’ul İman 1/183 no: 167, 6/128, No: 7697; Taberânî ; Nuraddin el Heysemi, Mecmau'z-Zevaid, 10/132; İbn Ebi Şeybe, 6/91; Rudani, Cem'u'l-Fevaid, 9406; İbn Allan, Futuhatur Rabbaniye, 5/152; Şevkani, Tuhfetu'z- Zakirin, sf: 202; Sehavi, İbtihac, sf: 38; Mahmud Said Memduh, Rafu'l- Minara, sf: 228; Munâvi, Feyzu'l-Kadir, 1/307; İsmail İbn Mahfuz, Mesaf, sf: 227)
Bezzar, şöyle demektedir: “Biz bu sözlerin Nebi (s.a.v.)’den bu lafızlarla ancak bu isnadla bu vecihten rivayet edildiğini biliyoruz.”
(Bezzar, no: 4922 Thk: Mektebet’ul Ulum ve’l Hikem.
Bezzar’ın ifadesi hadisin tek kanaldan rivayet edilen gârib bir hadis olduğuna işaret etmektedir. Hafız İbn Hacer’in bununla alakalı sözleri az ilerde gelecektir. Heysemi ise aynı yerde bu hadisi naklettikten sonra ricalinin sika olduğunu beyan etmiştir. Hafız, et-Takrib’te senedde yer alan Hatim bin İsmail el Medeni hakkında “Saduktur, vehim yapar” ibaresini kullanmıştır. (sf: 998) Musned’ul Bezzar (el-Bahr’uz Zehhar) 10/194)
Heysemi; “Ravileri güvenilirdir.” der ve hadis uleması ittifak ile bunu hasen kabul ederler.
Elbani dahi bu rivayetin hasen olduğunu kabul etmiş, ancak İbni Abbas radıyallahu anhuma’dan mevkuf olduğunu belirtmiştir.
Beyhaki de el Adab’da, bu hadis hakkında; “İlim ehli indinde kullanılıyor ve tecrübe edilmiştir” der.
Elbani; “ibadetler tecrübelerden alınmaz” diyerek, Nevevi, Taberani, İbni Hacer ve Beyhaki gibi hadis imamlarının sözlerini tenkid eder.
Ancak Allah Azze ve Celle’den istenecek bir şeyi kullardan istemek şirktir. Bu rivayette ise, cahillerin yaptığı istiğaseye delil yoktur. (Muhammed Nasıruddin Elbanî, ed-Daife 656)
Elbâni şöyle demektedir:
Bezzar, İbn Abbâs radıyallahu anhuma’dan : “Muhakkak ki Allah-u Teâlâ’nın yeryüzünde hafaza melekleri dışında, yere düşen her bir ağaç yaprağını dahi yazan melekleri vardır. Issız bir arazide biriniz bir sıkıntıya düşerse: “Ey Allah’ın kulları! Bana yardım edin!” diye seslensin.”
İbn Allân şerhinde (V, 151) nakledildiği gibi, Hâfız İbn Hâcer şöyle demiştir:
“Bu hadisin isnadı hasendir, cidden gârîbdir. Bezzar bunu:
Bunu Bezzar: “Nebi (s.a.v.)’dan bu metinle rivayetini ancak bu rivayet yoluyla biliyoruz” diyerek rivayet etmiştir. ,
İbn Hacer “Bu hadisin isnadı hasendir.
es-Sehavî de el-İbtihac’da hasen olduğunu söylemiş,
el-Heysemî de şöyle demiştir: “Râvileri güvenilirdir.”
Elbanî; Derim ki:
Bunu Beyhakî, eş-Şuab’da mevkuf olarak (İbn Abbâs’ın mevkuf - sözü olarak) rivayet etmiştir. Eğer sahihse bu hadis, ilk hadiste “Allah’ın kulları” sözüyle kastedilenin melekler olduğunu tayin etmektedir.
Buna ister diri, ister ölü olsunlar, “gayb erenleri” denilen veliler, sâlihler gibi insanlardan veya cinlerden olan Müslümanları katmak caiz değildir. Zira onlarla istigase (onlardan manevi yardım istemek) ve onlardan yardım taleb etmek açık bir şirktir. Çünkü onlar duayı işitmezler, işitseler de buna cevab vermeye ve istekleri yerine getirmeye güç yetiremezler. Bu husus birçok ayetlerde alaka belirtilmiştir. Bu ayetlerden birisi de Allah Azze ve Celle’nin şu buyruğudur:
“O'ndan başka yalvardıklarınız, bir çekirdek lifine bile sahib değildirler. Eğer onlara dua ederseniz, duanızı işitmezler; işitseler bile, size cevab veremezler. Kıyamet günü sizin ortak koşmanızı inkâr ederler. Her şeyden haberdar olan Allah gibi hiç kimse sana haber veremez.” (Fatır 13 - 14)
Hafız İbn Hacer’in hasen dediği, İbn Abbâs radıyallahu anhuma hadisini İmam Ahmed kuvvetli görmüş, bununla amel etmiştir. İmam Ahmed’in oğlu Abdullah, el-Mesail’de (217) şöyle demiştir: “Babamın şöyle dediğini işittim:
‘İki defa binekli, üç defa da yaya olmak üzere veya iki defa yaya, üç defa binekli olarak beş defa hac yaptım. Yaya olarak yaptığım haclardan birinde yolu kaybettim. Ey Allah’ın kulları! Bana yolu gösterin! demeye başladım. Ben böyle demeye devam ederken yolu buluverdim.’ Veya babam buna yakın bir şey söyledi.”
(Beyhaki, Eş-Şuab, II, 455; İbn Asâkir, III, 72/1 Abdullah b. Ahmed yoluyla, sahih bir isnad ile rivayet etmişlerdir.)
Daha önce geçenleri yazdıktan sonra, Bezzar’ın Zevaid’inde (sf: 303) geçen isnadında rivayetin merfu‘ olduğunu (İbn Abbâs’ın bunu Nebi sallallahu aleyhi ve sellem’a dayandırdığını) gördüm.
Lakin bana göre, hadis muhalefet sebebiyle illetlidir. Bunun mevkuf olması (İbn Abbas’ın sözü olması) ağır basmaktadır. Bu rivayet, kesinlikle hükmen merfu‘ kabul edilecek hadislerden değildir. Zira İbn Abbas’ın bunu Ehli Kitap’tan olup, sonra Müslüman olmuş kimselerden alması da ihtimal dâhilindedir. Allah en iyi bilendir. (Muhammed Nasıruddin Elbanî, Silsiletu’l-ehâdîsi’d- Daîfe ve’l-mevdû'a ve eseruhe’s-seyyi'u fi’l-umme, 656)
O da Allah’ın Nebîsi ﷺ’nden: “Sizden biriniz bir şeyini kaybederse veya biriniz, yanında kimsenin bulunmadığı ıssız bir yerde yardım isterse, şöyle desin: ‘Ey Allah’ın kulları! Bana yardım edin! Ey Allah’ın kulları! Bana yardım edin!’
Çünkü Allah’ın, bizim göremediğimiz kulları vardır.”
(Râvî dedi ki : “Bu denenmiştir.”
(Taberânî, el-Mûcem’ul-Kabîr, C. 17, Sf: 117)
Taberânî, bu hadisi aktardıktan sonra "وقد جُرِّبَ ذلك" — "ve bu denenmiştir" — ifadesini kullanarak, uygulamada etkili olduğunu belirtmiştir.
Hadiste zayıf olmasına neden olan üç illet (kusur - kişi) vardır:
İbn Hibban, Onu “es-Sikât” (güvenilirler) arasında zikretmiş (8/375), ancak “Bazen hata yapar” demiştir.
Hâfız İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb’de (Sf: 342): “Doğru sözlüdür ama hata yapar.” (İbn Hacer el-Askalânî, Tehzîbu’t-Tehzîb, C. 6, Sf: 176)
Şerîk bin Abdullah en-Nehâî
Âlimler Onun ezber ve rivayetindeki zayıflıklardan söz etmişlerdir.
Hâfız İbn Hacer: “Doğru sözlüdür fakat çok hata yapar. Kûfe kadılığına getirildiğinden beri ezberi bozulmuştur.” (İbn Hacer el-Askalânî, Takrîbu’t-Tehzîb, Sf: 266)
Bu nedenle Heysemî bu hadis hakkında şöyle demiştir: “Hadisi Taberânî rivayet etti. Râvileri güvenilir olmakla birlikte bazılarında zayıflık vardır. Ancak Zeyd bin Ali, Utbe’ye yetişmemiştir.” (Nuraddin el Heysemi, Mecma‘u’z-Zevâid, C. 10, Sf: 93)
Ebu Şeybe (Meşhur hadis derleyicisi) gibi, farklı kaynaklarda da benzer rivayetler bulunmuş; ayrıca Beyhakî ve Bazzar gibi müellifler bu hadise destekleyici farklı senedlerle yer vermişlerdir.
Utbe İbn Gazvân (Radiyallahu Anh)’dan rivâyet edilen bir hadis-i şerifte Rasûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
(Zayıf Hadis : Ebu Yâ'la "el Musned" No 5269 ; Taberânî, el-Mûcemu'l-Kebîr, C. 17, Sf: 117, Hadis no: 290 - No : 10518 , 290;
İbnu's-Sunni "Amelu'l Yevm ve'l-Leyle" No: 508 : Abdullah b. Mesud r.anh'dan ;
Heysemi "Mecmu'u'z-Zevaid" 10/132; 17103, 10 / 188 ;
İbn Hacer "el Metalibu'l-Aliye" 3/239, No:3375;
el-Elbani "Silsiletu'l Ehadisi'd-Da'ife" No 655 ; Da'ifu'l-Cami'is's-Sağir No: 404;
El Kelimeu't-Tayyib Tahkik," No 177;
Amr Abdulmun'im "Hedmu'l-Menair limen Sahhaqha Ehadise't-Tevessuli ve'z-Ziyara" sf: 177-178)
Bu rivayetin senedinin üzerinde dönüp dolaştığı zâyıf râvi Mâ'ruf b. Hassan olduğundan dolayı hadis sahih değildir.
Söz konusu ravi hakkında Ebu Hatim er-Razi "meçhul" derken (İbn Ebi Hatim er-Razi "el-Cerh ve't-Ta'dil" (8/232);
Hadisin isnadında, Zeyd b. Ali'nin Atâ b. Gazvân'ı görmediği belirtilmiştir, bu da senedde kopukluk olduğunu gösterir.
(Ebû Ya’lâ “el-Musned” (No:5269); Taberânî “el-Mu’cemu’l-Kebîr” (10/No:10518); İbnu’s-Sunnî “‘Amelu’l-Yevm ve’l-Leyle” (No: 508)
Taberânî; Yezid, Utbe'ye yetişememiştir, Dolayısıyla zayıftır.
Abdullah b. Mes‘ûd (radiyallâhu anh)’den:
İsnadinda Maruf b. Hassan es-Semerkandi adlı ravi var…… ibn Burayde ile ibn Mesud arasında da kopukluk var! (Muhammed Nasırıddin el Albani: S. Daife : No: 655)
Rasûlullah ﷺ şöyle buyurdu: "Sizden birinin bineği – atı ya da devesi – ıssız bir yerde kaçarsa şöyle desin: ‘Yâ ibâdallâh, habbisû ‘aleyy! Yâ ibâdallâh, habbisû ‘aleyy!’
Çünkü Allah’ın yeryüzünde hazır bulunan (hâzır) bir kulları vardır; o bineği sizin için durdururlar."
(Ebû Ya‘lâ el-Mawsilî, Musned, Hadis no: 5269)
Bunu Taberânî Mûcemu’l-Kebîr (10/217)’de ve Ebû Ya‘lâ Musned’inde (9/177) rivayet etmiştir. Ancak bu hadis de zayıftır.
Heysemî, Mecma‘u’z-Zevâid (10/132)’de; Hâfız İbn Hacer, Şerhu’l-Ezkâr (5/150)’de ve Hâfız Sakhâvî el-İbtihaç bi-Ezkâri’s-Sâfir ve’l-Hacc (Sf: 39)’da bu hadisin zayıf olduğunu belirtmişlerdir.
Şeyh el-Elbânî şöyle der: “Bu hadis zayıf olmasına rağmen, evliyâ ya da sâlih kimselerden ölmüş olanlardan yardım istemenin câiz olduğuna bir delil yoktur. Çünkü her iki rivayet de açıktır ki burada kastedilen ‘Allah’ın kulları’ insanlardan değildir.
İlk hadiste: ‘Çünkü Allah’ın yeryüzünde bulunan (hazır) kulları vardır, onu size geri döndürür’, diğerinde ise: ‘Allah’ın bizim göremediğimiz kulları vardır’ denmektedir. (Muhammed Nasıruddin el Albani, Silsiletu’l-Ehâdîsi’z-Zaîfe, Hadis no: 656)
Munâvi , Feyzul Kadir de şöyle demiştir : İbn Hâcer dedi ki : Hadis Gâribdir. Mâ'ruf b. Hassan, Munkeru'l Hadis'tir. Ayrıca o hadiste tek kalmış ve kopukluk ta vardır.
İbni Hacer de, senedinde İbni Burayde ile İbni Mes’ud arasında kopukluk olduğunu söylemiştir.
Mâ'ruf b. Hassan, İbn Adiyy'in dediği gibi munkeru'l Hadisdir. Bunun sonucu olarak bu rivayet zayıftır. Bunun neticesinde de reddedilir.
Bu tarif ancak melekler ya da cinler için geçerlidir; çünkü Biz Onları genellikle görmeyiz. Bu yüzden, mûmin cinler ya da insanlardan olup ‘gayb erleri’ denilen evliyâ ve sâlihler — ister diri ister ölmüş olsunlar — bu gruba dâhil edilemezler. Onlardan yardım istemek ve Onlardan medet ummak, apaçık bir şirktir; çünkü Onlar duayı işitmezler, işitseler bile cevab veremezler ve isteği yerine getiremezler.
“Allah’tan başka çağırdığınız kimseler, bir hurma çekirdeğine bile sahib değildirler. Eğer Onları çağırırsanız, Sizin çağrınızı işitmezler; işitseler bile Size cevab veremezler. Kıyamet günü ise, Sizin bu şirk koştuğunuzu inkâr edeceklerdir. Hiç kimse sana, (gerçeği) Habîr (her şeyden haberdar olan Allah) gibi haber veremez.” (Fâtır, 13-14)]
Ashab-ı kiram ne bu tür bir uygulamada bulunmuş ne de böyle bir şeyi emretmiştir.
Tabiin ve imamların da bu şekilde uygulamada bulundukları, bunu emir ve tavsiye ettikleri konusunda sahih bir nakil yoktur. Rasulullah (s.a.v.)'in zamanında da kaybolan devesini uzun bir muddet bulunamamış , Rasulullah (s.a.v.)'da zikredilen hadiste böyle bir söz söylememiştir! Şimdi hadiseyi görelim:
Rasulullahın (s.a.v.) devesi Kasvâ’nın kaybolması
Sefer sırasında bir ara Rasûl-u Ekram Efendimizin devesi Kasvâ kayboldu. Ashab-ı Kiram bir süre aradılarsa da Onu bulmaya muvaffak olamadılar.
Munâfıklar bunu da fırsat bilerek Rasûlullahı rahatsız edici söz söylemekten geri durmadılar. Onlardan biri olan Zeyd bin Lusayt, “Şaşılacak şey! Muhammed, peygamber olduğunu söyler, gökten haber verir, fakat devesinin nerede olduğunu bilmez” diye söylendi.
Munâfıkın âdice sarf ettiği bu söz, Kâinatın Efendisine ulaştırılınca, “Vallahi, Ben ancak Allah’ın Bana bildirdiğini bilirim. Ondan başkasını asla bilemem!” buyurdu ve ilâve etti:
“Şimdi de Allah bana bildirdi ki, Kasvâ filan ve filan dağların arkasındaki vadidedir. Yuları bir ağaca takılmış olarak duruyor. Hemen gidiniz onu bana getiriniz.”
Sahabîler, Rasûlullahın tarif ettiği yere gittiklerinde, deveyi aynen yuları bir ağaca dolanmış halde buldular ve alıp getirdiler.
Rasûl-u Ekram, ancak Cenâb-ı Hakkın kendisine bildirmesiyle gaybı bilir, insanlar için gayb hükmünde olan hadiseleri haber verirdi. Bu, onun mazhar olduğu mucizelerinin bir nev’idir.
Rasûlullah (s.a.v.)'ın, Allah’ın bildirmesiyle haber verdiği istikbale âit bütün haberler Ashabın şehâdetiyle teker teker zuhur etmiştir.
Gördüğümüz gibi Rasulullah (s.a.v.) , tasavvufcuların sapıkça uydurdukları sözlerden uzak durmuş, yaratılmışlardan değil de Allah'tan (c.c.) yardım istemiştir.
Böyle bir bilgiye selefin değil de daha sonra gelen tasavvuf ehline ulaşması oldukça manidardır...
Allah'dan (c.c.) başkalarından yardım isteyenlerin bu konudaki rivayetlerinden biri de İbni Abbas (radıyallahu anhuma)'dan rivayet edilmektedir.
Rasulullah (sallallahu aleyhi vesellem) şöyle buyurmuştur:
"Şubhesiz ki Allah’ın, hafaza meleklerinin dışında yer yüzünde melekleri vardır ki, ağaç yapraklarından düşenleri yazarlar. Sizin birinize çöl arazisinde bir aksaklık isabet ederse, 'Ey Allah'ın kulları! (Bana) yardım edin diye seslensin"
(İbni Hacer el-Askalânî, Muhtasar-u Zevaidi'l-Bezzâr, No: 2128, 2/420 ; Beyhâki, Şu’bil iman, hadis no: 7697, 7182 Senedi bildirilmemiştir! ; Suyûti, Câmiu'l Ehâdis, 8311 Senedi bildirilmemiştir!)
Bu rivayet hakkında âlimler şöyle demiştir :
Nevevî dedi ki : "Hafız şöyle dedi: Hadisin isnâdı hasen, çok garibdir." (Nevevî, El Ezkâr, 634, Dipnot)
Sufilerin delil diye aldıkları bu rivayette bile, sadece meleklerden bahsedilmekte, Denizde havada karada uçan ölü /diri büyüklerinden bahsedilmemektedir!
Halbuki İbn Abbas'dan (r.anhuma) gelen sahih bir rivayet, yukarıdaki rivayeti ve savunucularını çürütmektedir .
İbni Abbas (r.anhuma) şöyle buyurmuştur:
"İstediğin zaman Allah'tan iste. İstimdad ve yardım istersen Allah'tan iste. Kalemin mürekkebi kurumuştur, Sen karşılaştığın şey ilesin. Bütün yaratıklar uğraşsa, Sana Allah'ın yazdığı faydalı şeyden başkasını veremezler ve gene bütün yaratıklar çalışsa, Sana Allah'ın yazdığından başka hiçbir zarar veremezler"
(İbn Mâce, Keffarat: 2; Darimi, Nuzur: 6 ; İbn Teymiyye , Kulluk kitabı)
Hadisin Allah’a dua etmeyi değil, Allah’ın kullarına seslenmeyi tavsiye etmesi, İslâm’daki tevhid ilkesi açısından dikkatle ele alınmalıdır.
Hadis Sahih Olsa Bile Bununla Amel Edilir mi?
Kur’an’da açıkça yalnızca Allah’tan yardım istenmesi gerektiği vurgulanmıştır:
"Yalnız sana ibadet eder ve yalnız senden yardım dileriz." (Fâtiha, 1/5)
Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de sıkıntılı zamanlarda her zaman yalnızca Allah’a dua etmiş ve ashabına da böyle öğretmiştir. Meleklerden doğrudan yardım istemeye dair sahih bir örnek bulunmamaktadır.
Melekler İnsanlara Yardım Eder, Ancak Onlar Çağrılmaz
"Rabb'inizden yardım tâleb ediyordunuz, O da size 'Şubhesiz ben peş peşe bin melek ile Size yardım ediyorum' diye cevab verdi." (Enfâl, 9)
Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, mûminlerin melekleri çağırmamış olmasıdır. Yardım doğrudan Allah’tan istenmiş ve Allah melekleri göndermiştir.
Rasûlullah (s.a.v.) ve Ashabı Böyle Bir Uygulama Yapmamıştır
Eğer bu uygulama sahih ve şer’î olsaydı, sahabelerin de zor zamanlarda "Ey Allah’ın kulları, bana yardım edin!" demeleri gerekirdi. Ancak Onlardan böyle bir uygulama rivayet edilmemiştir.
Rivâyet Hasen veya sahih kabul edilse bile, hadisin Kur’an ve sahih sünnetle çelişen bir anlamda yorumlanarak Allah'tan başkalarından velev ki melek, cin olsa bile yardıma çağrılmamalı yardım istenmemeli, Allah'tan istenmelidir, çünkü meşru olan, doğrudan Allah’tan yardım istemektir. Melekler ve görünmeyen varlıklar Allah’ın izniyle yardım edebilir, ancak doğrudan Onlara seslenmek bid’at bir uygulama olur. İlla kaybolan bir şeyi bulmak için dua edeceksek Allah'a dua etmeye davet eden aşağıdaki zayıf hadisteki şekliyle dua edilebilir:
Kaybolan bir şeyin bulunması için Peygamberimizin (s.a.v.) şu duası tavsiye edilmiştir:
Abdullah bin Ömer (رضي الله عنهما) tarafından rivayet edilen bir hadiste Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
(Taberânî, el-Mû'cemu'l-Kebîr, C. 12, Sf: 340, Hadis no: 13289; Taberânî, el-Mû'cemu'l-Evsat, Hadis no: 676)
dorar.net
Bu hadisin senedinde Abdurrahman bin Yâkûb bin Ebî Abbâd el-Mekkî adlı bir râvi bulunmaktadır. Hakkında yeterli bilgi bulunmadığı için, hadis âlimleri bu rivayeti zayıf olarak değerlendirmiştir. Misalen, Nuraddin el Heysemî, Mecmâu'z Zevâid adlı eserinde şöyle der:
"Bu hadisi Taberânî üç eserinde de rivayet etmiştir. Senedinde Abdurrahman bin Yâkûb bin Ebî Abbâd el-Mekkî bulunmaktadır; Onu tanımıyorum. Diğer râviler güvenilirdir."
Her ne kadar hadis zayıf kabul edilse de, kaybolan bir eşyayı bulmak için Allah’a dua etmek meşru bir uygulamadır. Bu duayı yapmakta bir sakınca yoktur. Ancak, bu konuda sahih bir rivayet bulunmadığından, kişinin içinden geldiği şekilde Allah’a yönelip dua etmesi de uygun olacaktır.
Kabirdeki Ölülere ve Fail-i Meçhul Dirilere Tevessul
Kabirsevici tasavvuf ehli, Kabirdeki ölülere ve nerde olduğu bilinmeyen diri kullara dua edilip seslenilebileceğine dair ebu Ya'la, Taberani ve ibnu's-Sunni'den gelen bir rivayeti delil olarak göstermektedirler.
Bu rivayetlere göre Peygamber (s.a.v.) in şöyle dediği iddia edilmektedir:
أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللهِ الْحَافِظُ، أنا أَحْمَدُ بْنُ سَلْمَانَ الْفَقِيهُ، بِبَغْدَادَ، نا عَبْدُ اللهِ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ حَنْبَلٍ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبِي، يَقُولُ: " حَجَجْتُ خَمْسَ حِجَجٍ، اثْنَتَيْنِ رَاكِبًا، وَثَلَاثَ مَاشِيًا، أَوْ ثَلَاثَ رَاكِبًا، وَاثْنَتَيْنِ مَاشِيًا، فَضَلَلْتُ الطَّرِيقَ فِي حَجَّةٍ، وَكُنْتُ مَاشِيًا فَجَعَلْتُ أَقُولُ: يَا عِبَادَ اللهِ، دُلُّونِي عَلَى الطَّرِيقِ " قَالَ: فَلَمْ أَزَلْ أَقُولُ ذَلِكَ حَتَّى وَقَفْتُ عَلَى الطَّرِيقِ، أَوْ كَمَا قَالَ أَبِي
“...İmam Ahmed’in oğlu Abdullah, şöyle demiştir:“Babamın şöyle dediğini işittim:
‘İki defa binekli, üç defa da yaya/veya üç defa binekli, iki defa yaya olmak üzere beş defa hac yaptım. Yaya olarak yaptığım haclardan birinde yolu kaybettim.
“Ey Allah’ın kulları! Bana yolu gösterin!” demeye başladım.
Ben durmadan bunu söylemeye devam ettim, nihayet yolu buluverdim.’
Veya babam nasıl söylediyse öyle.. / babam buna yakın bir şey söyledi.”
(Beyhaki, Şuabu'l iman, 10/141)
Zâyıf rivâyet! Senedi kopuk!
حَدَّثنا موسى بن إسحاق، قَال: حَدَّثنا منجاب بن الحارث، قَال: حَدَّثنا حَاتِمُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ عَنْ أُسَامة بْنِ زَيْدٍ، عَن أَبَان بن صالح، عَن مجاهدعن ابْنِ عَبَّاسٍ، رَضِي اللَّهُ عَنْهُمَا، أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيه وَسَلَّم قَالَ
إِنَّ لِلَّهِ مَلائِكَةً فِي الأَرْضِ سِوَى الْحَفَظَةِ يَكْتُبُونَ مَا سَقَطَ مِنْ وَرَقِ الشَّجَرِ فَإِذَا أَصَابَ أَحَدَكُمْ عَرْجَةٌ بِأَرْضٍ فَلاةٍ فَلْيُنَادِ: أَعِينُوا عِبَادَ اللَّهِ
وَهَذَا الْكَلامُ لا نَعْلَمُهُ يُرْوَى عَن النَّبِيّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيه وَسَلَّم بِهَذَا اللَّفْظِ إلاَّ مِن هَذَا الْوَجْهِ بِهَذَا الإِسْنَادِ
Musa bin İshak (Muncab bin Haris, Hatim bin İsmail, Usame bin Zeyd, Eban bin Salih, Mucahid) senediyle; إِنَّ لِلَّهِ مَلائِكَةً فِي الأَرْضِ سِوَى الْحَفَظَةِ يَكْتُبُونَ مَا سَقَطَ مِنْ وَرَقِ الشَّجَرِ فَإِذَا أَصَابَ أَحَدَكُمْ عَرْجَةٌ بِأَرْضٍ فَلاةٍ فَلْيُنَادِ: أَعِينُوا عِبَادَ اللَّهِ
وَهَذَا الْكَلامُ لا نَعْلَمُهُ يُرْوَى عَن النَّبِيّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيه وَسَلَّم بِهَذَا اللَّفْظِ إلاَّ مِن هَذَا الْوَجْهِ بِهَذَا الإِسْنَادِ
Abdullah İbn Abbas (r.anhuma)’dan Rasulullah (s.a.v.)’in şöyle dediğini haber vermişlerdir: “Allâh’ın, hafaza melekleri dışında yeryüzünde melekleri vardır. Onlar, düşen ağaç yapraklarını (da) yazarlar. Sizden biriniz ıssız bir yerde / çölde yolunu kaybederse, ‘Ey Allâh’ın kulları, bana yardım edin’ diye nidâ etsin!”
(Bezzâr, Musned, Musned-i İbn Abbâs, Hadis no: 4922; Beyhaki, Şuab’ul İman 1/183 no: 167, 6/128, No: 7697; Taberânî ; Nuraddin el Heysemi, Mecmau'z-Zevaid, 10/132; İbn Ebi Şeybe, 6/91; Rudani, Cem'u'l-Fevaid, 9406; İbn Allan, Futuhatur Rabbaniye, 5/152; Şevkani, Tuhfetu'z- Zakirin, sf: 202; Sehavi, İbtihac, sf: 38; Mahmud Said Memduh, Rafu'l- Minara, sf: 228; Munâvi, Feyzu'l-Kadir, 1/307; İsmail İbn Mahfuz, Mesaf, sf: 227)
Bezzar, şöyle demektedir: “Biz bu sözlerin Nebi (s.a.v.)’den bu lafızlarla ancak bu isnadla bu vecihten rivayet edildiğini biliyoruz.”
(Bezzar, no: 4922 Thk: Mektebet’ul Ulum ve’l Hikem.
Bezzar’ın ifadesi hadisin tek kanaldan rivayet edilen gârib bir hadis olduğuna işaret etmektedir. Hafız İbn Hacer’in bununla alakalı sözleri az ilerde gelecektir. Heysemi ise aynı yerde bu hadisi naklettikten sonra ricalinin sika olduğunu beyan etmiştir. Hafız, et-Takrib’te senedde yer alan Hatim bin İsmail el Medeni hakkında “Saduktur, vehim yapar” ibaresini kullanmıştır. (sf: 998) Musned’ul Bezzar (el-Bahr’uz Zehhar) 10/194)
Heysemi; “Ravileri güvenilirdir.” der ve hadis uleması ittifak ile bunu hasen kabul ederler.
Elbani dahi bu rivayetin hasen olduğunu kabul etmiş, ancak İbni Abbas radıyallahu anhuma’dan mevkuf olduğunu belirtmiştir.
Beyhaki de el Adab’da, bu hadis hakkında; “İlim ehli indinde kullanılıyor ve tecrübe edilmiştir” der.
Elbani; “ibadetler tecrübelerden alınmaz” diyerek, Nevevi, Taberani, İbni Hacer ve Beyhaki gibi hadis imamlarının sözlerini tenkid eder.
Ancak Allah Azze ve Celle’den istenecek bir şeyi kullardan istemek şirktir. Bu rivayette ise, cahillerin yaptığı istiğaseye delil yoktur. (Muhammed Nasıruddin Elbanî, ed-Daife 656)
Elbâni şöyle demektedir:
Bezzar, İbn Abbâs radıyallahu anhuma’dan : “Muhakkak ki Allah-u Teâlâ’nın yeryüzünde hafaza melekleri dışında, yere düşen her bir ağaç yaprağını dahi yazan melekleri vardır. Issız bir arazide biriniz bir sıkıntıya düşerse: “Ey Allah’ın kulları! Bana yardım edin!” diye seslensin.”
İbn Allân şerhinde (V, 151) nakledildiği gibi, Hâfız İbn Hâcer şöyle demiştir:
“Bu hadisin isnadı hasendir, cidden gârîbdir. Bezzar bunu:
..... عن مجاهد عن ابن عباس رضي الله عنهما أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال : إن لله "
şeklinde rivayet etmiş ve şöyle demiştir:وهذا الكلام لا نعلمه يروى عن النبي صلى الله عليه وسلم بهذا اللفظ إلا من هذا الوجه بهذا الإسناد
“Nebi (s.a.v.)’den, bu metinle rivayetini, ancak bu rivayet yoluyla biliyoruz” diyerek rivayet etmiştir. (Bezzâr, Musned, Musned-i İbn Abbâs, hadis no: 4922)Bunu Bezzar: “Nebi (s.a.v.)’dan bu metinle rivayetini ancak bu rivayet yoluyla biliyoruz” diyerek rivayet etmiştir. ,
İbn Hacer “Bu hadisin isnadı hasendir.
es-Sehavî de el-İbtihac’da hasen olduğunu söylemiş,
el-Heysemî de şöyle demiştir: “Râvileri güvenilirdir.”
Elbanî; Derim ki:
Bunu Beyhakî, eş-Şuab’da mevkuf olarak (İbn Abbâs’ın mevkuf - sözü olarak) rivayet etmiştir. Eğer sahihse bu hadis, ilk hadiste “Allah’ın kulları” sözüyle kastedilenin melekler olduğunu tayin etmektedir.
Buna ister diri, ister ölü olsunlar, “gayb erenleri” denilen veliler, sâlihler gibi insanlardan veya cinlerden olan Müslümanları katmak caiz değildir. Zira onlarla istigase (onlardan manevi yardım istemek) ve onlardan yardım taleb etmek açık bir şirktir. Çünkü onlar duayı işitmezler, işitseler de buna cevab vermeye ve istekleri yerine getirmeye güç yetiremezler. Bu husus birçok ayetlerde alaka belirtilmiştir. Bu ayetlerden birisi de Allah Azze ve Celle’nin şu buyruğudur:
“O'ndan başka yalvardıklarınız, bir çekirdek lifine bile sahib değildirler. Eğer onlara dua ederseniz, duanızı işitmezler; işitseler bile, size cevab veremezler. Kıyamet günü sizin ortak koşmanızı inkâr ederler. Her şeyden haberdar olan Allah gibi hiç kimse sana haber veremez.” (Fatır 13 - 14)
Hafız İbn Hacer’in hasen dediği, İbn Abbâs radıyallahu anhuma hadisini İmam Ahmed kuvvetli görmüş, bununla amel etmiştir. İmam Ahmed’in oğlu Abdullah, el-Mesail’de (217) şöyle demiştir: “Babamın şöyle dediğini işittim:
‘İki defa binekli, üç defa da yaya olmak üzere veya iki defa yaya, üç defa binekli olarak beş defa hac yaptım. Yaya olarak yaptığım haclardan birinde yolu kaybettim. Ey Allah’ın kulları! Bana yolu gösterin! demeye başladım. Ben böyle demeye devam ederken yolu buluverdim.’ Veya babam buna yakın bir şey söyledi.”
(Beyhaki, Eş-Şuab, II, 455; İbn Asâkir, III, 72/1 Abdullah b. Ahmed yoluyla, sahih bir isnad ile rivayet etmişlerdir.)
Daha önce geçenleri yazdıktan sonra, Bezzar’ın Zevaid’inde (sf: 303) geçen isnadında rivayetin merfu‘ olduğunu (İbn Abbâs’ın bunu Nebi sallallahu aleyhi ve sellem’a dayandırdığını) gördüm.
Lakin bana göre, hadis muhalefet sebebiyle illetlidir. Bunun mevkuf olması (İbn Abbas’ın sözü olması) ağır basmaktadır. Bu rivayet, kesinlikle hükmen merfu‘ kabul edilecek hadislerden değildir. Zira İbn Abbas’ın bunu Ehli Kitap’tan olup, sonra Müslüman olmuş kimselerden alması da ihtimal dâhilindedir. Allah en iyi bilendir. (Muhammed Nasıruddin Elbanî, Silsiletu’l-ehâdîsi’d- Daîfe ve’l-mevdû'a ve eseruhe’s-seyyi'u fi’l-umme, 656)
حدثنا الحسين بن إسحاق التستري، حدثنا أحمد بن يحيى الصوفي، حدثنا عبد الرحمن بن سهل، حدثني أبي، عن عبد الله بن عيسى، عن زيد بن علي، عن عتبة بن غزوان رضي الله عنه، عن نبي الله ﷺ قال
«إِذَا أَضَلَّ أَحَدُكُمْ شَيْئًا، أَوْ أَرَادَ أَحَدُكُمْ عَوْنًا وَهُوَ بِأَرْضٍ لَيْسَ بِهَا أَنِيسٌ، فَلْيَقُلْ: يَا عِبَادَ اللهِ أَغِيثُونِي، يَا عِبَادَ اللهِ أَغِيثُونِي، فَإِنَّ للهِ عِبَادًا لا نَرَاهُمْ».
وقال: «وقد جُرِّبَ ذلك».
Bize rivayet etti el-Huseyin b. İshâk et-Testerî; Bize rivayet etti Ahmed b. Yahyâ es-Sûfî; bize rivayet etti Abdurrahmân b. Sehl; Bana babam rivayet etti; Abdullah b. Îsâ’dan, Zeyd b. Ali’den, Utbe b. Ğazvân (r.anh)’dan; «إِذَا أَضَلَّ أَحَدُكُمْ شَيْئًا، أَوْ أَرَادَ أَحَدُكُمْ عَوْنًا وَهُوَ بِأَرْضٍ لَيْسَ بِهَا أَنِيسٌ، فَلْيَقُلْ: يَا عِبَادَ اللهِ أَغِيثُونِي، يَا عِبَادَ اللهِ أَغِيثُونِي، فَإِنَّ للهِ عِبَادًا لا نَرَاهُمْ».
وقال: «وقد جُرِّبَ ذلك».
O da Allah’ın Nebîsi ﷺ’nden: “Sizden biriniz bir şeyini kaybederse veya biriniz, yanında kimsenin bulunmadığı ıssız bir yerde yardım isterse, şöyle desin: ‘Ey Allah’ın kulları! Bana yardım edin! Ey Allah’ın kulları! Bana yardım edin!’
Çünkü Allah’ın, bizim göremediğimiz kulları vardır.”
(Râvî dedi ki : “Bu denenmiştir.”
(Taberânî, el-Mûcem’ul-Kabîr, C. 17, Sf: 117)
Taberânî, bu hadisi aktardıktan sonra "وقد جُرِّبَ ذلك" — "ve bu denenmiştir" — ifadesini kullanarak, uygulamada etkili olduğunu belirtmiştir.
Hadiste zayıf olmasına neden olan üç illet (kusur - kişi) vardır:
Abdurrahman bin Şerîk bin Abdullah en-Nehâî el-Kûfî
Ebû Hâtim, Onun hakkında: “Hadisi zayıftır (vahî’l-hadîs)” demiştir. (el-Cerh ve’t-Tâdîl, 5/244)İbn Hibban, Onu “es-Sikât” (güvenilirler) arasında zikretmiş (8/375), ancak “Bazen hata yapar” demiştir.
Hâfız İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb’de (Sf: 342): “Doğru sözlüdür ama hata yapar.” (İbn Hacer el-Askalânî, Tehzîbu’t-Tehzîb, C. 6, Sf: 176)
Şerîk bin Abdullah en-Nehâî
Âlimler Onun ezber ve rivayetindeki zayıflıklardan söz etmişlerdir.
Hâfız İbn Hacer: “Doğru sözlüdür fakat çok hata yapar. Kûfe kadılığına getirildiğinden beri ezberi bozulmuştur.” (İbn Hacer el-Askalânî, Takrîbu’t-Tehzîb, Sf: 266)
Zeyd bin Ali bin Huseyin, Utbe bin Ğazvân’a ulaşmamıştır
Zeyd ile Utbe’nin vefatı arasında yaklaşık 60 yıl vardır. Yani Zeyd Onunla görüşmemiştir. (İbn Hacer el-Askalânî, Tehzîbu’t-Tehzîb, C. 2, Sf: 249, C. 4 , Sf: 64)Bu nedenle Heysemî bu hadis hakkında şöyle demiştir: “Hadisi Taberânî rivayet etti. Râvileri güvenilir olmakla birlikte bazılarında zayıflık vardır. Ancak Zeyd bin Ali, Utbe’ye yetişmemiştir.” (Nuraddin el Heysemi, Mecma‘u’z-Zevâid, C. 10, Sf: 93)
Ebu Şeybe (Meşhur hadis derleyicisi) gibi, farklı kaynaklarda da benzer rivayetler bulunmuş; ayrıca Beyhakî ve Bazzar gibi müellifler bu hadise destekleyici farklı senedlerle yer vermişlerdir.
Utbe İbn Gazvân (Radiyallahu Anh)’dan rivâyet edilen bir hadis-i şerifte Rasûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
عن عتبة بن غزوان رضى الله عنه عن النبى صلى الله عليه وسلم قال: "اذا اضل احدكم شيئا او اراد احدكم عونا وهو بارض ليس بها انيس فليقل: يا عباد الله اغيثونى، يا عباد الله اغيثونى فان لله عبادا لا نراهم
"Birinizin hayvanı ıssız bir yerde bağı çözülüp kaybolduğunda , "Ey Allahın kulları , tutun ! Ey Allahın kulları tutun!" diye seslensin. Çünkü Allahın yeryüzünde hazır bulunan kulları vardır. Hayvanınızı sizin için tutarlar"(Zayıf Hadis : Ebu Yâ'la "el Musned" No 5269 ; Taberânî, el-Mûcemu'l-Kebîr, C. 17, Sf: 117, Hadis no: 290 - No : 10518 , 290;
İbnu's-Sunni "Amelu'l Yevm ve'l-Leyle" No: 508 : Abdullah b. Mesud r.anh'dan ;
Heysemi "Mecmu'u'z-Zevaid" 10/132; 17103, 10 / 188 ;
İbn Hacer "el Metalibu'l-Aliye" 3/239, No:3375;
el-Elbani "Silsiletu'l Ehadisi'd-Da'ife" No 655 ; Da'ifu'l-Cami'is's-Sağir No: 404;
El Kelimeu't-Tayyib Tahkik," No 177;
Amr Abdulmun'im "Hedmu'l-Menair limen Sahhaqha Ehadise't-Tevessuli ve'z-Ziyara" sf: 177-178)
Bu rivayetin senedinin üzerinde dönüp dolaştığı zâyıf râvi Mâ'ruf b. Hassan olduğundan dolayı hadis sahih değildir.
Söz konusu ravi hakkında Ebu Hatim er-Razi "meçhul" derken (İbn Ebi Hatim er-Razi "el-Cerh ve't-Ta'dil" (8/232);
Hadisin isnadında, Zeyd b. Ali'nin Atâ b. Gazvân'ı görmediği belirtilmiştir, bu da senedde kopukluk olduğunu gösterir.
قال ابن عدي: منكر الحديث، وقال الذهبي في "الميزان": قال ابن عدي: منكر الحديث، قد روى عن عمر بن ذر
İbn Adiyy "Munkeru'l Hadis" demiştir. (İbn Adiyy "el Kamil fi Du'afai'r-Rical" (6/2326) ; Zehebi "Mizanu'l-İ'tidal" (4/143-144, No: 8654) ; İbn Hacer "Lisanu'l Mizan" (6/61 No: 231); Heysemî, Mecmau’z-Zevaid, X/132)(Ebû Ya’lâ “el-Musned” (No:5269); Taberânî “el-Mu’cemu’l-Kebîr” (10/No:10518); İbnu’s-Sunnî “‘Amelu’l-Yevm ve’l-Leyle” (No: 508)
Taberânî; Yezid, Utbe'ye yetişememiştir, Dolayısıyla zayıftır.
Abdullah b. Mes‘ûd (radiyallâhu anh)’den:
İsnadinda Maruf b. Hassan es-Semerkandi adlı ravi var…… ibn Burayde ile ibn Mesud arasında da kopukluk var! (Muhammed Nasırıddin el Albani: S. Daife : No: 655)
: عن عبد الله بن مسعود رضي الله عنه قال
قال رسول الله ﷺ : إذا انفلتت دابة أحدكم بأرض فلاة فليناد: يا عباد الله، احبسوا عليَّ، يا عباد الله احبسوا عليَّ، فإن لله في الأرض حاضراً سيحبسه عليكم
Ebu Abdullah bin Mes’ûd (radıyallahu anh) anlatıyor:قال رسول الله ﷺ : إذا انفلتت دابة أحدكم بأرض فلاة فليناد: يا عباد الله، احبسوا عليَّ، يا عباد الله احبسوا عليَّ، فإن لله في الأرض حاضراً سيحبسه عليكم
Rasûlullah ﷺ şöyle buyurdu: "Sizden birinin bineği – atı ya da devesi – ıssız bir yerde kaçarsa şöyle desin: ‘Yâ ibâdallâh, habbisû ‘aleyy! Yâ ibâdallâh, habbisû ‘aleyy!’
Çünkü Allah’ın yeryüzünde hazır bulunan (hâzır) bir kulları vardır; o bineği sizin için durdururlar."
(Ebû Ya‘lâ el-Mawsilî, Musned, Hadis no: 5269)
Bunu Taberânî Mûcemu’l-Kebîr (10/217)’de ve Ebû Ya‘lâ Musned’inde (9/177) rivayet etmiştir. Ancak bu hadis de zayıftır.
Heysemî, Mecma‘u’z-Zevâid (10/132)’de; Hâfız İbn Hacer, Şerhu’l-Ezkâr (5/150)’de ve Hâfız Sakhâvî el-İbtihaç bi-Ezkâri’s-Sâfir ve’l-Hacc (Sf: 39)’da bu hadisin zayıf olduğunu belirtmişlerdir.
Şeyh el-Elbânî şöyle der: “Bu hadis zayıf olmasına rağmen, evliyâ ya da sâlih kimselerden ölmüş olanlardan yardım istemenin câiz olduğuna bir delil yoktur. Çünkü her iki rivayet de açıktır ki burada kastedilen ‘Allah’ın kulları’ insanlardan değildir.
İlk hadiste: ‘Çünkü Allah’ın yeryüzünde bulunan (hazır) kulları vardır, onu size geri döndürür’, diğerinde ise: ‘Allah’ın bizim göremediğimiz kulları vardır’ denmektedir. (Muhammed Nasıruddin el Albani, Silsiletu’l-Ehâdîsi’z-Zaîfe, Hadis no: 656)
" وقال: رواه أبو يعلى والطبراني وفيه معروف بن حسان وهو ضعيف. والحديث ضعفه المحدث العلامة الألباني، انظر الضعيفة رقم 655
Heysemi, "Hadisin isnadında olan Maruf Bin Hassan es Semerkandi vardır, kendisi zayıf bir ravidir." (Nuraddin el Heysemî, Mecmau’z-Zevaid, X/132) قال المناوي في الفيض "1/307" قال ابن حجر: حديث غريب، ومعروف بن حسان منكر الحديث وقد تفرد به وفيه انقطاع أيضا. ص
Kenzul Ummal'de de nakledilmiş (17496) Dipnotlarda şu ifadeler var:Munâvi , Feyzul Kadir de şöyle demiştir : İbn Hâcer dedi ki : Hadis Gâribdir. Mâ'ruf b. Hassan, Munkeru'l Hadis'tir. Ayrıca o hadiste tek kalmış ve kopukluk ta vardır.
İbni Hacer de, senedinde İbni Burayde ile İbni Mes’ud arasında kopukluk olduğunu söylemiştir.
Mâ'ruf b. Hassan, İbn Adiyy'in dediği gibi munkeru'l Hadisdir. Bunun sonucu olarak bu rivayet zayıftır. Bunun neticesinde de reddedilir.
Bu tarif ancak melekler ya da cinler için geçerlidir; çünkü Biz Onları genellikle görmeyiz. Bu yüzden, mûmin cinler ya da insanlardan olup ‘gayb erleri’ denilen evliyâ ve sâlihler — ister diri ister ölmüş olsunlar — bu gruba dâhil edilemezler. Onlardan yardım istemek ve Onlardan medet ummak, apaçık bir şirktir; çünkü Onlar duayı işitmezler, işitseler bile cevab veremezler ve isteği yerine getiremezler.
“Allah’tan başka çağırdığınız kimseler, bir hurma çekirdeğine bile sahib değildirler. Eğer Onları çağırırsanız, Sizin çağrınızı işitmezler; işitseler bile Size cevab veremezler. Kıyamet günü ise, Sizin bu şirk koştuğunuzu inkâr edeceklerdir. Hiç kimse sana, (gerçeği) Habîr (her şeyden haberdar olan Allah) gibi haber veremez.” (Fâtır, 13-14)]
Ashab-ı kiram ne bu tür bir uygulamada bulunmuş ne de böyle bir şeyi emretmiştir.
Tabiin ve imamların da bu şekilde uygulamada bulundukları, bunu emir ve tavsiye ettikleri konusunda sahih bir nakil yoktur. Rasulullah (s.a.v.)'in zamanında da kaybolan devesini uzun bir muddet bulunamamış , Rasulullah (s.a.v.)'da zikredilen hadiste böyle bir söz söylememiştir! Şimdi hadiseyi görelim:
Rasulullahın (s.a.v.) devesi Kasvâ’nın kaybolması
Sefer sırasında bir ara Rasûl-u Ekram Efendimizin devesi Kasvâ kayboldu. Ashab-ı Kiram bir süre aradılarsa da Onu bulmaya muvaffak olamadılar.
Munâfıklar bunu da fırsat bilerek Rasûlullahı rahatsız edici söz söylemekten geri durmadılar. Onlardan biri olan Zeyd bin Lusayt, “Şaşılacak şey! Muhammed, peygamber olduğunu söyler, gökten haber verir, fakat devesinin nerede olduğunu bilmez” diye söylendi.
Munâfıkın âdice sarf ettiği bu söz, Kâinatın Efendisine ulaştırılınca, “Vallahi, Ben ancak Allah’ın Bana bildirdiğini bilirim. Ondan başkasını asla bilemem!” buyurdu ve ilâve etti:
“Şimdi de Allah bana bildirdi ki, Kasvâ filan ve filan dağların arkasındaki vadidedir. Yuları bir ağaca takılmış olarak duruyor. Hemen gidiniz onu bana getiriniz.”
Sahabîler, Rasûlullahın tarif ettiği yere gittiklerinde, deveyi aynen yuları bir ağaca dolanmış halde buldular ve alıp getirdiler.
Rasûl-u Ekram, ancak Cenâb-ı Hakkın kendisine bildirmesiyle gaybı bilir, insanlar için gayb hükmünde olan hadiseleri haber verirdi. Bu, onun mazhar olduğu mucizelerinin bir nev’idir.
Rasûlullah (s.a.v.)'ın, Allah’ın bildirmesiyle haber verdiği istikbale âit bütün haberler Ashabın şehâdetiyle teker teker zuhur etmiştir.
Gördüğümüz gibi Rasulullah (s.a.v.) , tasavvufcuların sapıkça uydurdukları sözlerden uzak durmuş, yaratılmışlardan değil de Allah'tan (c.c.) yardım istemiştir.
Böyle bir bilgiye selefin değil de daha sonra gelen tasavvuf ehline ulaşması oldukça manidardır...
Allah'dan (c.c.) başkalarından yardım isteyenlerin bu konudaki rivayetlerinden biri de İbni Abbas (radıyallahu anhuma)'dan rivayet edilmektedir.
Rasulullah (sallallahu aleyhi vesellem) şöyle buyurmuştur:
"Şubhesiz ki Allah’ın, hafaza meleklerinin dışında yer yüzünde melekleri vardır ki, ağaç yapraklarından düşenleri yazarlar. Sizin birinize çöl arazisinde bir aksaklık isabet ederse, 'Ey Allah'ın kulları! (Bana) yardım edin diye seslensin"
(İbni Hacer el-Askalânî, Muhtasar-u Zevaidi'l-Bezzâr, No: 2128, 2/420 ; Beyhâki, Şu’bil iman, hadis no: 7697, 7182 Senedi bildirilmemiştir! ; Suyûti, Câmiu'l Ehâdis, 8311 Senedi bildirilmemiştir!)
Bu rivayet hakkında âlimler şöyle demiştir :
قال البزار: "حدثنا موسى بن إسحاق ثنا منجاب بن الحارث حدثنا حاتم بن إسماعيل عن أسامة بن زيد عن أبان بن صالح عن مجاهد عن ابن عباس أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: فذكره
Bezzar dedi ki : "Bu lafızla başka isnadla Nebiden rivayet edildiğini bilmiyoruz." (Bezzar, Keşfu Estâr, 2940)Nevevî dedi ki : "Hafız şöyle dedi: Hadisin isnâdı hasen, çok garibdir." (Nevevî, El Ezkâr, 634, Dipnot)
Sufilerin delil diye aldıkları bu rivayette bile, sadece meleklerden bahsedilmekte, Denizde havada karada uçan ölü /diri büyüklerinden bahsedilmemektedir!
Halbuki İbn Abbas'dan (r.anhuma) gelen sahih bir rivayet, yukarıdaki rivayeti ve savunucularını çürütmektedir .
İbni Abbas (r.anhuma) şöyle buyurmuştur:
"İstediğin zaman Allah'tan iste. İstimdad ve yardım istersen Allah'tan iste. Kalemin mürekkebi kurumuştur, Sen karşılaştığın şey ilesin. Bütün yaratıklar uğraşsa, Sana Allah'ın yazdığı faydalı şeyden başkasını veremezler ve gene bütün yaratıklar çalışsa, Sana Allah'ın yazdığından başka hiçbir zarar veremezler"
(İbn Mâce, Keffarat: 2; Darimi, Nuzur: 6 ; İbn Teymiyye , Kulluk kitabı)
Hadisin Allah’a dua etmeyi değil, Allah’ın kullarına seslenmeyi tavsiye etmesi, İslâm’daki tevhid ilkesi açısından dikkatle ele alınmalıdır.
Hadis Sahih Olsa Bile Bununla Amel Edilir mi?
Kur’an’da açıkça yalnızca Allah’tan yardım istenmesi gerektiği vurgulanmıştır:
"Yalnız sana ibadet eder ve yalnız senden yardım dileriz." (Fâtiha, 1/5)
Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de sıkıntılı zamanlarda her zaman yalnızca Allah’a dua etmiş ve ashabına da böyle öğretmiştir. Meleklerden doğrudan yardım istemeye dair sahih bir örnek bulunmamaktadır.
Melekler İnsanlara Yardım Eder, Ancak Onlar Çağrılmaz
"Rabb'inizden yardım tâleb ediyordunuz, O da size 'Şubhesiz ben peş peşe bin melek ile Size yardım ediyorum' diye cevab verdi." (Enfâl, 9)
Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, mûminlerin melekleri çağırmamış olmasıdır. Yardım doğrudan Allah’tan istenmiş ve Allah melekleri göndermiştir.
Rasûlullah (s.a.v.) ve Ashabı Böyle Bir Uygulama Yapmamıştır
Eğer bu uygulama sahih ve şer’î olsaydı, sahabelerin de zor zamanlarda "Ey Allah’ın kulları, bana yardım edin!" demeleri gerekirdi. Ancak Onlardan böyle bir uygulama rivayet edilmemiştir.
Rivâyet Hasen veya sahih kabul edilse bile, hadisin Kur’an ve sahih sünnetle çelişen bir anlamda yorumlanarak Allah'tan başkalarından velev ki melek, cin olsa bile yardıma çağrılmamalı yardım istenmemeli, Allah'tan istenmelidir, çünkü meşru olan, doğrudan Allah’tan yardım istemektir. Melekler ve görünmeyen varlıklar Allah’ın izniyle yardım edebilir, ancak doğrudan Onlara seslenmek bid’at bir uygulama olur. İlla kaybolan bir şeyi bulmak için dua edeceksek Allah'a dua etmeye davet eden aşağıdaki zayıf hadisteki şekliyle dua edilebilir:
Kaybolan bir şeyin bulunması için Peygamberimizin (s.a.v.) şu duası tavsiye edilmiştir:
Abdullah bin Ömer (رضي الله عنهما) tarafından rivayet edilen bir hadiste Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
اللهم راد الضالة، هادي الضلالة، تهدي من الضلالة، رد علي ضالتي بعزتك وسلطانك، فإنها من عطائك وفضلك
"Allah’ım! Kaybolanı geri getiren, şaşkını doğru yola ileten Sensin. Lütfunla kaybolan şeyimi bana geri getir. Çünkü o, Senin ihsanın ve lütfundandır."(Taberânî, el-Mû'cemu'l-Kebîr, C. 12, Sf: 340, Hadis no: 13289; Taberânî, el-Mû'cemu'l-Evsat, Hadis no: 676)
الموسوعة الحديثية - نتائج البحث
dorar.net
Bu hadisin senedinde Abdurrahman bin Yâkûb bin Ebî Abbâd el-Mekkî adlı bir râvi bulunmaktadır. Hakkında yeterli bilgi bulunmadığı için, hadis âlimleri bu rivayeti zayıf olarak değerlendirmiştir. Misalen, Nuraddin el Heysemî, Mecmâu'z Zevâid adlı eserinde şöyle der:
"Bu hadisi Taberânî üç eserinde de rivayet etmiştir. Senedinde Abdurrahman bin Yâkûb bin Ebî Abbâd el-Mekkî bulunmaktadır; Onu tanımıyorum. Diğer râviler güvenilirdir."
Her ne kadar hadis zayıf kabul edilse de, kaybolan bir eşyayı bulmak için Allah’a dua etmek meşru bir uygulamadır. Bu duayı yapmakta bir sakınca yoktur. Ancak, bu konuda sahih bir rivayet bulunmadığından, kişinin içinden geldiği şekilde Allah’a yönelip dua etmesi de uygun olacaktır.
