Neler yeni
İslami Forum, Dini Forum, islami site, islami sohbet, radyo, islami bilgiler

İslam-tr.org'a hoş geldiniz! Hemen üye olun ve kendi konularınızı, düşüncelerinizi paylaşarak bu platforma katılın. Oturum açtıktan sonra, İslam dini, tarih ve güncel konularla ilgili paylaşımlarda bulunabilirsiniz.

Çözüldü Havas (ve) İlmi Nedir?

M Çevrimdışı

morueqq

لا إله إلا الله
İslam-TR Üyesi
es-Selamu Aleykum ve Rahmetullahi ve Berekad

"Havas" Nedir? Hükmü ?
 
Abdulmuizz Fida Çevrimdışı

Abdulmuizz Fida

فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ
Admin
Âleykum selam we rahmetullah


Havas, ilim adı altında şirk içeren bir tılsımdan başka bir şey değildir.

HAVAS İLMİ (!)


havas-1c4.gif

Nesnelerle harf, kelime ve duaların gizli özelliklerinden faydalanarak gaybdan haber verdiği veya varlıklar üzerinde etkili olduğu ileri sürülen bir ilim.
Bir nesnede bulunup başkalarında bulunmayan tabiat, özellik ve niteliği ifade eden hâs ve hâssa kelimelerinin çoğulu olan havas insanlar için kullanıldığında "sıra dışı, üstün, seçkin kişiler" anlamına gelir.

Havas kelimesi, "bir şeyde bulunup başkasında bulunmayan hal. kuvvet, tesir, özellik" gibi anlamlara gelen hâssanın çoğuludur. Havâssu'l-Kur'ân terkibi Kur'an'dan bazı kelime, âyet ve sûrelerin belli bir tertibe göre okunması veya yazılması halinde niyet ve maksada uygun sonuçlar veren tesir ve özelliklerinden bahseden bir disiplini ve bunun literatürünü ifade eder.

Bazı kimseler, Allah'ın varlıkları farklı şekillerde ve bir hikmet üzere yarattığı gerçeğinden hareketle onlardaki ilâhî sırları keşfedebilmek için türlerini araştırmaya çalışmışlardır. Meselâ Câhiz, Gazzâlî, Demîrî, Zekeriyyâ b. Muhammed el-Kazvînî. Ebu'l-Ferec Abdurrahman b. Ebû Bekir b. Dâvûd, Hârûn Şah es-Simâvî gibi âlimler, tabiattaki canlı ve cansız varlıkların sahib oldukları özellikleri keşfetmek üzere gayret göstermiş, araştırmalarını kitab ve risaleler şeklinde ortaya koymuşlardır. Bu husustaki genel yaklaşım şöyledir:

Her varlık türü kendi oluşumunu sağlayan bir elemana sahibdir ve her varlık farklı karışımların meydana getirdiği bir birleşiktir; varlıkları diğerlerinden farklı kılan bu özelliklere "havâs-su'l-eşyâ" denilir. Dolayısıyla her varlığın kendine ait bir havassı söz konusudur. Ancak bazı varlıkların hâssaları bilinmekte, bazılarınınki ise gizli olduğu için bilinmemektedir. Havas ilmiyle uğraşanlar, bu gizlilikleri keşfederek olağan üstü sayılan birtakım işleri yaptıklarını iddia etmektedirler.

İbnu'n-Nedîm gizli ilimlerin azâim, sihir, şa'beze, nîrâncât, hiyel ve tılsım çeşitlerine ayrıldığını söyledikten sonra bunların bir kısmının (azâim, sihir gibi) cinleri kullanmak, bir kısmının (tılsım, şâbeze, nîrâncât gibi) yıldızları gözlemlemek veya taş, boncuk, yüzük vb. nesneler üzerine işaretler yapıp yazılar yazmak suretiyle icra edildiğini belirtmektedir. Ona göre bu usullerin bazıları Suleyman (a.s.) ve Âsaf b. Berahyâ örneklerinde olduğu gibi dinen hoş karşılanmakta; bunların İslâm toplumunda ilk uygulayıcıları olan Halef b. Suleyman ed-Destmîsânî, Hammâd b. Murre el-Yemânî, Ebu'l-Kâsım FazI b. Seni el-Harîrî, İbn Vahşiyye el-Keldânî ve arkadaşı Ebû Tâlib Ahmed b. Huseyin ez-Zeyyâfınki ise hoş karşılanmamaktadır.
Yine İbnu'n-Nedîm dindar insanların Allah'a boyun eğmek, ibadetlere sarılmak ve riyazet yapmak suretiyle ruhanîleri etkileri altına alabileceklerini kabul ederken sihirbazların, şeytanın oğlu (veya torunu) olduğuna ve su üzerindeki bir tahtta oturduğuna inandıkları Bîzâh'ın isteklerini yerine getirdiği şeklindeki görüşlerini reddetmektedir (el-Fihrist, Sf: 369-372). İbn Haldun ise havas ilmini, onun bir cuzunu teşkil eden esrâr-ı huruf ve simya ile bir arada ele almakta ve başlangıçta müslümanlar arasında böyle bir ilmin mevcut olmadığını, daha sonraki yıllarda Şia ve Bâtınîliğe yönelen sûfîler tarafından İslâm kültürüne sokulduğunu kaydetmektedir (Mukaddime, m, 1159). Onun insan-gayb ilişkisini incelerken insanları özellikleri bakımından tabiatı icabı duyuların ve aklın ötesine geçemeyen, ruhanî idrakten âciz nefisler, riyazet ve gayret sayesinde akıl ve duyuları kullanmadan kısmen gaybı idrak eden nefisler, yaratılışları bakımından beşeriyetten bütünüyle sıyrılıp melekiyete yükselme yeteneğine sahib nefisler olmak üzere üç gruba ayırdığı ve birinci gruba avamı, ikinci gruba velî ve sûfîleri, üçüncü gruba da peygamberleri dahil ettiği görülür (a.g.e., 1, 411).

Havas ilmi konusunda en geniş bilgiyi Taşköprizâde Ahmed Efendi vermektedir. O'na göre gizli ilimleri elde etmede etkili olan ya nefsin gücü (sihir) ya feleklerin yardımı (dâvet-i kevâkib) veya semavî kuvvetlerle yeryüzü kuvvetlerinin mez-cedilmesi (tılsım) yahut da nesnelerin gizli özelliklerinden istifadedir. Nesnelerin gizli (tabii) özelliklerinden faydalanılarak kazanılan gizli ilimleri de okumakla (ilm-i havas), yazmakla (nîrâncât), fiil şeklinde (rukye) bedensiz ruhlardan istifade etmek suretiyle (azâim) ve bedenlenmiş ruhların yardımı ile (ilmu'l-istihzâr) gerçekleştirilenler şeklinde kısımlara ayırır; sonra da ilm-i havassın, esmâ-i husnâyı ve kutsal kitabları okuyarak kazanılan hassalardan bahseden bir ilim olduğunu, bundan yararlanabilmek için her şeyden önce insanın kendini tamamen Allah'a verip dunyevî zevklerden uzaklaşması ve yalnız evrad ile ilgilenmesi gerektiğini söyler: böylesine sıkı bir riyâzat yapan kimsenin nesnelerin gizli Özelliklerini öğrenebileceğine ve onları kullanabileceğine inanır (Miftahu's-saâde, I, 364-370)

Araştırmalar, İbn Haldun'un da belirttiği gibi havas kültürünün müslümanlara dışarıdan geldiğini ortaya koymaktadır. Bu kültürün İslâm öncesi Bâbil ve Harran'da yaygın olması ve İslâmî donemde de İbn Vahşiyye gibi Keldânî asıllı müellifler yoluyla yayılması, ayrıca Yunanlı filozoflara ait hermetik düşünceleri içeren risalelerin Arabca'ya ilk çevrilen eserler arasında bulunması bu görüşü desteklemektedir. Bundan başka Empedoklesçi kozmolojinin nisbeten kılık değiştirmiş muhtevasıyla İslâm dünyasında tanındığı ve "muhabbet ve galebe" kavramları etrafında geliştirilen bu "oluş ve bozuluş" telakkisinin eşyanın ha-vassına dayandırıldığı bilinmektedir (Şehristânî, II, 69-70; Empedoklesçi fikirlerin Şehrîstânî'nin yanı sıra Ebû Süleyman es-Sicistânî ve Âmirî'deki yansımaları için bk. Kraemer. s. 141-143).

İslâmî dönemde havas ilmine ilk ilgi duyan ve onu yaygın bir şekilde kullananların başında Şiîler ve Mutasavvıflar gelmektedir. Şiîler'in bu ilgisinin temelini, Ehl-i beyt'e mensub kişilerin diğer insanlardan imtiyazlı oldukları inancı ile Âdem'e esmanın öğretilmesiyle başlatıp bütün peygamberlerde devam ettirdikleri hurûf ilminin Muhammed'de en üst noktaya ulaştığı, ondan Ali (r.anh)'ye ve ondan da imamlara geçtiği yolundaki telakkileri oluşturmaktadır. Şiîler, Câfer es-Sâdık'ın hem havâss-ı eşyaya dair simyayı hem de esrâr-ı hurûfa dayanan cefri bildiğini iddia etmektedirler. Bazılarınca Câfer es-Sâdık'ın öğrencisi ve Şîa'nın bab mertebesine ulaşmış ileri gelenlerinden biri olduğu kabul edilen Câbir b. Hayyân madenler, bitkiler ve yıldızlar hakkında birçok kitab yazmış, özellikle Kitabu'l-Havâşşi'l-kebîr, Kitâbu'l-Bahş, Kitâbu'l-Hamsîn, Kitâbu's-Seb'în ve Kitâbu'1-Mîzân'da havas ilmi kapsamına giren konular üzerinde durmuştur. Bunların yetmiş bir makaleden meydana gelen birincisinde nesnelerin özellikleri (Keşfu'z-zunûn,II, 1416), ikincisinde tılsımların mahiyeti, çeşitleri ve hangi amaçlarla yapıldıkları, üçüncüsünde muhabbet işlemleri ve astroloji konuları, dört ve beşincisinde ise simyanın temel meseleleri ele alınmaktadır (İbnu'n-Nedîm, s. 420-423).
Câbir, nesnelerin sahib bulundukları gizli özellikleri "el-kuva'r-rûhâniyye" şeklinde nitelendirmekte, örnek olarak da görülmeyen ve hissedilmeyen gizli bir güçle demiri kendine çeken mıknatıs taşını göstermektedir. Bunların, aralarına kalın bir pirinç levhanın konulması halinde bile birbirlerini çektiklerini söyleyerek söz konusu güce "hassa" demekte ve onun bu nesnelerin içinde saklı olduğunu, bir başka nesneye yaklaştırıldığında ortaya çıktığını ileri sürmektedir. Daha sonraları İsmâilîler Câbir'in kulliyatına birçok yeni eser ilâve etmişlerdir. İsmâilî âlim Ebû Yâkub es-Sicistânî Kitâbu'l-İftihâr'da yedi ulvî harfin değerini anlatmak üzere bir bölüm ayırmış (sf: 47-56) bu yollla bâtınî yorumlar yapmak için de el-cîlmu'l-meknûn ve's-sirru'l-mahzûn adlı risaleyi yazmıştır (Deylemî, sf: 43)
 

Benzer konular

Üst Ana Sayfa Alt