Çevrimdışı
"İhlâs Sûresi" İle Hatim
Soru: Hatim sonlarında vs. İhlas sûresi niçin üç defa tekrarlanır? Evlerde sohbet yapan bir hanım, Kur'ân okumasını bilmeyenlerin her satıra bir "İhlas" okuyarak hatim yapmış olacaklarını söylediler, doğru mudur?
Cevap: Önce şunu söylemek gerekir ki, Kur'ân-ı Kerim kendi ifadesiyle "hayatta olanları inzar etmek, uyarmak için” [97] gelmiştir. Bu uyarılmanın, ders almanın olabilmesi, onun bütününün okunmasına, hatta manası düşünülerek alınmasına bağlıdır. Elbette Kur'ân'ı Kerim okumanın bir de "ta'abbudî" (ibadet olma) yönü vardır. Hatta her bir harfi için okuyana "on sevap" verileceği vadedilmiştir. Ama bunca büyük bir sevap onun asıl geliş gayesi yanında belki de çok küçük kalır. Bu yüzden her satıra bir "ihlâs" okunarak hatim yapmakla Kur'ân'ı Kerim hatmedilmiş olmaz, belki satırları sayısınca "ihlâs" okuma sevabı alınmış olur. Bu kadar "ihlâs" okuyacak sûre içerisinde Kur'ân'ı Kerim okumayı öğrenmeye çalışmak, Allah'u a'lem insana çok daha fazla sevap kazandırır.
"İhlâs" sûresinin üç defa okunmasına gelince, bakabildiğimiz kadarıyla bunun böyle olması gerektiğini söyleyen bir hadis ya da seleften bir söz yoktur. Ancak "İhlâs Sûresi'nin Kur'ân'ın üçte birine denk olduğunu söyleyen sahih hadisler vardır. [98] Bu surenin üç defa okunması da bundan ötürü düşünülmüş olsa gerektir. Ama İhlâs Sûresi'nin, Kur'ân'ın üçte birine denk olması; herhalde onun bir defa okunmasının, Kur'ân'ın üçte birinin, üç defa okunmasının da tamamının okunması kadar sevap kazandıracağı şeklinde anlaşılmamalıdır. Gerçi bunu böyle söyleyen hadisler de vardır ve İmam Serahsî'de bunlardan birini meşhur "el-Mebsût"una almıştır [99], ama surelerin faziletlerine dair çoğu hadisin sahih olmadığı, hatta uydurma olduğu söylenmiştir. Bunun en güzel örneklerinden biri İbn Salah'ın kaydettiği şu olaydır:
"Ebu İsmet'e -ki, Nuh b. Ebî Meryem'dir- [100] sordular:
Kur'ân'ın sûre sûre faziletlerine dâir İkrîme'den, o da İbn Abbas'dan diye naklettiğin bu hadîsleri nereden aldın? O da cevap verdi:
Baktım ki insanlar Kur'ân'dan yüz çevirip Ebu Hanife'nin fikhı ve İbn İshak'ın Meğazi'si ile meşgul oluyorlar, ben de iyi niyetle bu hadisleri uydurdum. [101]
Bu konuda daha makul şöyle bir açıklama vardır:
"Kur'ân üç ana bölümden oluşur:
Üçte biri ahkâm, üçte biri tehdit ve müjde (va'd ve va'id), üçte biri de Allah'ın sıfatları ve isimleridir. İşte "ihlâs bu son üçte birin hûlâsasıdır." [102]
Yoksa" üç İhlâs okumanın, sevap bakımından, Kur'ân'ın tamamını okumaya denk olduğunu söylemek, dirayet bakımından da sahih değildir. Çünkü Kur'ân'ın tamamı içerisinde "İhlâs" da vardır. Buna göre bir "İhlâs" okumak, Kur'ân'ın üçte birini okumak ise, "üç İhlâs" okumak Kur'ân'ın tamamı, artı, üçte birini okumak olmalıdır.
[97] Yasin: 36/70.
[98] bkz. İbn Mâce, edep, 52; Ebu Davud, vitr, i 8; Tirmizî, Sevâbu'l-Kur'ân, 10,M; Nesa'i, İftitah, 69; Muvatta, Kur'ân 17, 19
[99] bkz. Serahsî, XXX/2I I; Bu sure ile ilgili hadisler için bk. Suyûtî, ed-Dürrü'l-ensîr, VIII/669-682
[100] Hk yanlış kanaatin tashihi için bkz. Tecrid-i Sarîr Terc. l, 285, 493-498.
[101] İn Salah, Ulumu'l-Hadis, 90-91
[102] bkz. Kurtubî, XX/247.
Alinti
Soru: Hatim sonlarında vs. İhlas sûresi niçin üç defa tekrarlanır? Evlerde sohbet yapan bir hanım, Kur'ân okumasını bilmeyenlerin her satıra bir "İhlas" okuyarak hatim yapmış olacaklarını söylediler, doğru mudur?
Cevap: Önce şunu söylemek gerekir ki, Kur'ân-ı Kerim kendi ifadesiyle "hayatta olanları inzar etmek, uyarmak için” [97] gelmiştir. Bu uyarılmanın, ders almanın olabilmesi, onun bütününün okunmasına, hatta manası düşünülerek alınmasına bağlıdır. Elbette Kur'ân'ı Kerim okumanın bir de "ta'abbudî" (ibadet olma) yönü vardır. Hatta her bir harfi için okuyana "on sevap" verileceği vadedilmiştir. Ama bunca büyük bir sevap onun asıl geliş gayesi yanında belki de çok küçük kalır. Bu yüzden her satıra bir "ihlâs" okunarak hatim yapmakla Kur'ân'ı Kerim hatmedilmiş olmaz, belki satırları sayısınca "ihlâs" okuma sevabı alınmış olur. Bu kadar "ihlâs" okuyacak sûre içerisinde Kur'ân'ı Kerim okumayı öğrenmeye çalışmak, Allah'u a'lem insana çok daha fazla sevap kazandırır.
"İhlâs" sûresinin üç defa okunmasına gelince, bakabildiğimiz kadarıyla bunun böyle olması gerektiğini söyleyen bir hadis ya da seleften bir söz yoktur. Ancak "İhlâs Sûresi'nin Kur'ân'ın üçte birine denk olduğunu söyleyen sahih hadisler vardır. [98] Bu surenin üç defa okunması da bundan ötürü düşünülmüş olsa gerektir. Ama İhlâs Sûresi'nin, Kur'ân'ın üçte birine denk olması; herhalde onun bir defa okunmasının, Kur'ân'ın üçte birinin, üç defa okunmasının da tamamının okunması kadar sevap kazandıracağı şeklinde anlaşılmamalıdır. Gerçi bunu böyle söyleyen hadisler de vardır ve İmam Serahsî'de bunlardan birini meşhur "el-Mebsût"una almıştır [99], ama surelerin faziletlerine dair çoğu hadisin sahih olmadığı, hatta uydurma olduğu söylenmiştir. Bunun en güzel örneklerinden biri İbn Salah'ın kaydettiği şu olaydır:
"Ebu İsmet'e -ki, Nuh b. Ebî Meryem'dir- [100] sordular:
Kur'ân'ın sûre sûre faziletlerine dâir İkrîme'den, o da İbn Abbas'dan diye naklettiğin bu hadîsleri nereden aldın? O da cevap verdi:
Baktım ki insanlar Kur'ân'dan yüz çevirip Ebu Hanife'nin fikhı ve İbn İshak'ın Meğazi'si ile meşgul oluyorlar, ben de iyi niyetle bu hadisleri uydurdum. [101]
Bu konuda daha makul şöyle bir açıklama vardır:
"Kur'ân üç ana bölümden oluşur:
Üçte biri ahkâm, üçte biri tehdit ve müjde (va'd ve va'id), üçte biri de Allah'ın sıfatları ve isimleridir. İşte "ihlâs bu son üçte birin hûlâsasıdır." [102]
Yoksa" üç İhlâs okumanın, sevap bakımından, Kur'ân'ın tamamını okumaya denk olduğunu söylemek, dirayet bakımından da sahih değildir. Çünkü Kur'ân'ın tamamı içerisinde "İhlâs" da vardır. Buna göre bir "İhlâs" okumak, Kur'ân'ın üçte birini okumak ise, "üç İhlâs" okumak Kur'ân'ın tamamı, artı, üçte birini okumak olmalıdır.
[97] Yasin: 36/70.
[98] bkz. İbn Mâce, edep, 52; Ebu Davud, vitr, i 8; Tirmizî, Sevâbu'l-Kur'ân, 10,M; Nesa'i, İftitah, 69; Muvatta, Kur'ân 17, 19
[99] bkz. Serahsî, XXX/2I I; Bu sure ile ilgili hadisler için bk. Suyûtî, ed-Dürrü'l-ensîr, VIII/669-682
[100] Hk yanlış kanaatin tashihi için bkz. Tecrid-i Sarîr Terc. l, 285, 493-498.
[101] İn Salah, Ulumu'l-Hadis, 90-91
[102] bkz. Kurtubî, XX/247.
Alinti