Çevrimiçi
Bayram Namazlarındaki Tekbir Sayıları :
Hanefi'lere göre iftitah tekbirinden sonra birinci rekatta fatiha'dan önce 3, ikinci rekatta zamm-ı sureden sonra 3 tekbir getirilir.
Malikîler ve Hanbeli'lere göre birinci rekâtta 6 tekbir, ikinci rekâtta 5 tekbir getirilir.
Şafıî'lere göre ise birinci rekâtta 7 tekbir, ikinci rekâtta 5 tekbir getirilir.
Bu zait tekbirler Hanefi'ler dışındakilere göre her iki rekâtta da Fatiha'dan önce getirilir.
536- Kesir b. Abdillah (r.anh)’ın babasından ve dedesinden rivâyete göre:
“Rasûlullah (s.a.v.), Ramadan ve Kurban bayramlarının namazlarında ilk rek’atta okumadan önce 7, diğer rek’atta okumadan önce 5 tekbîr alırdı.”
(Ebû Dâvûd, Salat: 242; Muvatta, Iydeyn: 4; Tirmizi, Bayramlar, bab 386, Hadis no : 536)
Tirmîzî: Bu konuda Âişe, İbn Ömer ve Abdullah b. Amr’dan da hadis rivâyet edilmiştir.
Tirmîzî: Kesir’in dedesinden rivâyet edilen bu hadis hasendir. Bu hadis bu konuda Rasûlullah (s.a.v.)’den rivâyet edilen hadislerin en güzelidir.
Kesir’in dedesinin adı; Amr b. Avf el Muzenî’dir. Sahabe ve diğer dönemlerin bazı ilim adamları bu hadise göre amel etmişlerdir.
Ebû Hurayra’nın Medîne’de bu şekilde namaz kıldığı rivâyet edilmiştir. Medînelilerin görüşü de böyledir. Mâlik b. Enes, Şâfii, Ahmed ve İshâk’ta bunlardandır.
Bayram namazı iki rek'attir. Birinci rek'atta; iftitah tekbirinden sonra, kırâetten önce 7 tekbir almak sünnettir. İkinci rek'atla; kıyam tekbiri hariç tekbir almak, her tekbirde elleri kaldırmak sünnettir.
Amr b. Şuayb babasından, o da dedesinden rivayeten: "Nebi aleyhisselâm bayramda oniki tekbir almıştır. Birinci rek'atta 7, son rek'atta 5 tekbir almış, bayramdan önce ve sonra herhangi bir namaz kılmamıştır." (Hadîsi Ahmed ve Ibn Mâce rivayet etmiştir. Ahmed; "Ben bu görüşü benimsiyorum." demiştir.)
Ebû Dâvûd ve Dârakutnî'nin rivayetine göre; Nebî aleyhisselâm şöyle buyurmuştur: "Ramadan bayramında birinci rek'atta 7 tekbîr, son rek'atta 5 tekbir vardır. Her iki rek'atla tekbirden sonra kırâet vardır."
Bu görüş en kuvvetli görüş olup, sahabe, tabiîn ve imamlardan ilim ehlinin çoğu bu görüşü benimsemiştir.
Ibn Abdilberr şöyle demiştir: "Nebî aleyhisselam'dan bir takım hasen rivayetler varid olmuştur ki, bayram namazlarında birinci rek'atta 7, ikinci rek'atta 5 tekbir almıştır. Bu husus Abdullah b. Amr, İbn Ömer, Câbir, Âişe, Ebû Vâkıt ve Amr bin Avf el-Muzenî'nin hadisinden rivayet olunmuştur. Bunun dışında kuvvetli veya zayıf bu hadise zıt bîr rivayet yoktur ve ilk olarak bu görüşle amel edilmiştir."
Peygamber (s.a.v.)’in ashabından pek çok kişiden benzeri rivâyetler vardır, Kufe'liler ve Sûfyân es Sevrî de aynı görüştedir.
Mâlik, Ahmed b. Hanbel ve Muzenî, ilk rekatte iftitah tekbiriyle birlikte 7 tekbir, ikincisinde ise, kıyam (ayağa kalkış) tekbirinin dışında 5 tekbir olduğunu söylerler. Şafiî, Evzaî e, İshâk'a göre ise, ilk rekatteki 7 sayısına iftitah, ikincideki 5'e de kıyam tekbirleri dahil değildir.
Dârekutnı'nin Amr b. Şuayb'in dedesinden yaptığı şu rivayet sonrakilerin görüşünü te'yid etmektedir:
"Rasûlullah (s.a.v.) ramadan ve kurban bayramlarında iftitah tekbiri hâriç ilk rekatte 7, ikincisinde 5 olmak üzere 12 defa tekbir aldı."
(Dârekutnî, Sunen, II, 48; Sunen-i Ebu Davud, Namaz, 1153 Şamil Yayınları: 4/280)
Hanefi'lerin Bayram Namazı Tekbir Sayısına Delilleri :
Hanefî'lere göre bayram namazlarının her iki rekatinde iftîtâh ve rukû' tekbirlerinden, fazla olarak 3' er tekbir vardır. Bunlara "zevahid tekbirleri” denilir, bu tekbirler vâcibdir. Delilleri Abdurrazzak ve Beyhakî'nin îbn Mes'ud'dan yaptıkları rivayet ile Ebû Dâvûd'da gelecek olan 1153 no'lu hadistir.
Abdullah b. Mes’ûd’tan bayram namazındaki tekbîrler konusunda şöyle dediği rivâyet ediliyor:
“Bayram namazlarındaki fazla tekbîr sayısı 9'dur; Birinci rek’atta okumadan önce 5 tekbîr, ikinci rek’atta okumayla başlayıp rukû’ tekbîriyle birlikte 4 tekbîr alınır.”
(Abdurrazzak, el-Musannef, III, 293 - 294 (hds. no: 5687); Beyhakî, es-Sunenu'l-kubrâ, III, 286)
1153. ...Ebû Hurayra'nın meclis arkadaşı Ebû Aişe'nin dediğine göre; Said b. el-as, Ebû Mûsâ el-Eş'arî ve Huzeyfe b. el-Yemân'a, Rasûlullah (s.a.v.)'in kurban ve ramadan bayramlarında nasıl tekbir aldığını sordu. Ebû Musâ şu cevabı verdi:
Cenaze namazındaki tekbir gibi 4 defa tekbir alırdı.
Bunun üzerine Huzeyfe: (Ebû Mûsâ) doğru söyledi, dedi.
Bunun üzerine Ebu Mûsâ şöyle dedi: "Ben Basra'da (vali) iken aynen bu şekilde tekbir alırdım."
Ebû Âişe, "Bu (bu konuşma olurken) ben de Said b. el-As'ın yanında idim" der.
(Sunen-i Ebu Davud, Namaz, 1153 Şamil Yayınları: 4/284)
Açıklama
Bu hadis-i şerif, bayram namazlarındaki zaid tekbirlerin, her iki rekatte 3'erden 6 olduğunu söyleyen Hanefîlerin delilleri arasındadır. Daha evvel de işaret edildiği gibi, bu adede birinci rekatta iftitah, ikincisinde de rukû tekbirleri ilâve edilerek tekbir sayısının 4'er olduğu söylenir. İbn Mes'ûd, Ebû Mûsâ el-Eş'arî, Ebû Mes'ûd el-Ensârî ve es-Sevrî bu görüştedirler.
Hanefî'lere karşı görüşte olanlar senetteki Abdurrahmân b. Sevbân'ın zayıf, Ebû Âişe'nin de mechûl olduğunu söyleyerek bu hadisin huccet olamayacağını söylerler. Yahya b. Ma'în ve Ahmed b. Hanbel Abdurrahmân b. Sevbân'ın zayıf olduğunu söyleyenlerdendir.
Buna mukabil Hanefîler, adı geçen zatın birçok âlim tarafından tezkiye edildiğini, dolayısıyla rivayetinin huccet olmasına mani bir durum olmadığını söylerler.
Bu mezheb sâliklerinin, Abdurrahman hakkında söyledikleri şudur; "İbn Main'in onun hakkındaki sözü istikrarlı değildir. Bazan "zayıf" bazan da "sâlih" der. Ali b. el-Medinî'nin kendisi hakkındaki görüşü iyidir. Amr b. Ali, "bir kişi hâriç Şam'lıların hadisi zayıftır" derken, Abdurrahman'ı istisna etmiştir. Osman ed-Dârimî: "Aslında sika, fakat kadere kurban gitmiş", Ebû Hatim de "sika fakat kadere karıştı. Hadisi doğru, ömrünün sonunda aklı değişti" derler. Ebû Dâvûd onun "selim" olduğunu söylemiş Buharî'de kendisinden Edebu'l Mufred'de hadis rivayet etmiştir.
1151. Hadisin açıklamasında işaret edilen Abdurrazzak ve Beyhakî'nin, İbn Mes'ûd'dan yaptıkları rivayete ilâveten İbn Ebî Şeybe'nin yine Abdullah'tan tekbirlerin ilk rekatte 5, ikincide 4 olmak üzere 9 olduğunu bildiren rivayeti ve Abdurrazzak'ın İbn Abbâs'tan rivayet ettiği aynı manadaki haberi de Hanefîlerin görüşünü te'yid etmektedir. Bu rivayete göre iftitah ve rukû tekbirleri, bayram tekbirleri arasında sayılmaktadır.
Hanefî'ler, görüşlerine uygun düşmeyen yukarıdaki hadisleri şu bilgilere dayanarak zayıf olduklarını söylerler:
(1149 no'lu) Âişe (r.anha) hadisi hakkında Şevkanî isnadında İbn Lehi'a olduğu için zayıf der. Ebû Hatim hatâ olduğunu söylerken Tirmizî İlel'de, Buhârî'nin bu hadisi zayıf saydığını nakleder.
1149. ...Âişe (r.anhâ)dan rivayet edildiğine göre:
"Rasûlullah (s.a.v.) Ramadan ve Kurban bayramlarında birinci rekâtte 7, ikinci rekâtte de 5 defa tekbir alırdı".
(İbn Mâce, ikame 156; Sunen-i Ebu Davud, Namaz, 1149, Şamil Yayınları: 4/279 - 280)
Açıklama
Hadis-i şerif, Ramadan ve kurban bayramı namazlarının birinci rekatlarında 7, ikincilerinde de 5 tekbirin olduğuna delildir. Bu görüş, Ömer, Ali, Ebû Hurayra, Ebû Saîd el-Hudri, Câbir, İbn Ömer, İbn Abbâs ve Âişe'den (Allah hepsinden razı olsun) rivayet edilmiştir. Medine'li "fukaha-i seb'a" (yedi fakih : Saîd b. el-Museyyeb, Urve b. Zubeyr, Kasım b. Muhammed, Hârice b. Zeyd, Ebu Bekir b. Abdurrahmân, Suleyman b. Yesâr, UbeyduIIah b. Utbe) Ömer b. Abdilaziz, Zuhrî, Mekhûl, Mâlik, Evzaî, Şafiî, Ahmed b. Hanbel ve îshâk'in mezhebi de budur. Bunlara göre bu tekbirler sünnettir.
Amr b. Şuayb'in (1151.) hadisi hakkında da Irakî, "isnadı sahih" demiş, Tirmizî ve Buhârî'nin bunu sahih saydığını söylemişse de, onu tenkid edenler de olmuştur. Nasbu'r-Râye'de İbnu'l-Kattân'ın (mezkûr hadisin râvilerinden) Tâifî için, "Bir cemaat bunu zayıf kabul etti" demiştir. Zehebî, Mizanu'l-İtidâl'de, "İbn Maîn onun için bir kere biraz sahih başka bir seferde de zayıf dedi" demekledir. Ayrıca Nesâî de "kuvvetli değil" tabirini kullanmıştır.
Görüldüğü gibi bu ifâdeler hadis-i şerifde bir zâf eserinin olduğunu gösterir.
Bu babın hadislerinden çıkan netice bayram tekbirlerinin adedi hakkında iki ayrı rivayet vardır. Bunlardan birine göre ilk rekatte 7, ikincide 5 tekbir vardır. Cumhur bu hadisleri esas almıştır. Mâlik, Ahmed b. Hanbel ve Muzenî'nin iftitâh tekbirini 7 adedine dahil saydıklarını Şafiî ve Evzâ-î'ye göre ise, dahil olmadığını 1149 no'lu hadisin açıklamasında belirtmiştik. Diğer rivayete göre her iki rekatte de 4'er tekbir vardır. Yukarıda da işaret edildiği gibi Hanefîler de bu rivayeti delil kabul etmişlerdir.
Ancak bayram tekbirleri konusunda yapılan farklı rivayetler bunlardan ibaret değildir. Şevkânî yukarıdakilere ilâveten yedi ayrı görüş daha nakletmiştir.
Bunlar:
1. Bayram tekbirleri her iki rekatta 7'şer defadır. Bu, Enes b. Mâlik, Muğîre b. Şu'be, İbn Abbâs, Saîd b. el-Museyyeb ve Nehai'den rivayet edimiştir.
2. İlk rekatte iftitâh tekbirinden başka ve kıraatten önce 6, ikinci rekatte ise, kıraatten sonra 5 tekbir vardır. Ahmed b. Hanbel'in iki görüşünden biri böyledir. Bahr sahibi, îmam Mâlik'in de aynı fikirde olduğunu söyler.
3. İlk rekatte iftitah tekbirinden ayrı 4, ikincide de 4 tekbir vardır. Muhammed b. Sîrîn'in mezhebi budur. Bu ayrıca Hasen, Mesrûk, Esved ve Şa'bî'den de rivayet edilmiştir. Bahr sahibi aynı görüşü Ibn Mes'ud, Huzeyfe ve Said b. el-As'dan da nakletmiştir.
4. İlk rek'atte 7, ikincide 5 tekbir vardır. Ancak cumhurun görüşünden farklı olarak, birinci rekatte kıraat tekbirlerden sonra, ikincide ise öncedir. Halbuki ilk görüşe göre, her iki rekatte de tekbirler kıraatten öncedir.
5. Ramadan ve kurban bayramlarının tekbir adedleri farklıdır. Ramadan bayramında ilk rekatte 6, ikincide 5 olmak üzere 11 tekbir vardır. Kurban bayramının tüm tekbir sayısı ise, 5'tir. Bunların üçü birinci, ikisi de ikinci rekattedir. Bu görüş, Ali b. Ebî Tâlib'den nakledilmiştir.
6. Bayramlar birbirinden farklıdır. Ancak önceki maddeden farklı olarak Ramadan bayramında 11, kurban bayramında 9 tekbir vardır. Bu, Yahya b. Yâmur'un görüşü olarak nakledilir.
7. Tekbirler, 7 + 5 olmak üzere 12'dir. Fakat her iki rekatte de kıraatten sonradır. Mueyyedbillah ve Ebû Tâlib bu görüştedir.
Şevkânî bu görüşleri verdikten sonra her birinin delillerini ele alır. Bunlardan kimini tenkid ederken kiminin sıhhatine hükmeder.
Fukaha bayram tekbirlerinde ellerin kaldırılıp kaldınlmayacağı konusunda ihtilâf halindedir:
Ebû Hanife, Muhammed, Şafiî ve Hanbelîler, Atâ, Evzâî, İbnu'l-Munzir ve Davud'a göre her tekbirde eller kaldırılır. Vâil b. Hucr'dan Rasûlullah (s.a.v.)'in her tekbirde ellerini kaldırdığına dair yapılan rivayet bu görüş sahiblerinin delilidir.
Ebû Yûsuf, İbn Ebî Leylâ ve Sevrî'ye göre eller sadece iftitâh tekbirinde kaldırılır, diğerlerinde kaldırılmaz. Bu görüş aynı zamanda İmam Mâlik'ten de nakledilmiştir. Mutarrıf ve İbn Kinâne'nin rivayetlerine göre ise, İmâm Mâlik tüm tekbirlerde elleri kaldırmanın mustehab olduğu görüşündedir.
Bayram tekbirlerinin cumhura göre sünnet, Hanefîlere göre vâcib olduğunu daha önce belirtmiştik.
Unutarak tekbirlerin tamamını veya bir kısmını terk eden kimsenin yapması gereken şey de âlimler arasında ihtilâf konusu olmuştur:
Şafiî ve Hanbelîlere göre kıraati bitirinceye kadar tekbirler unutulursa artık tekbir alınmaz, sehv secdesi de gerekmez.
Mâlikîlere göre, imam rukû'dan önce tekbir almadığını hatırlarsa geri döner. Tekbirleri alıb kıraati tekrar eder. Sonunda da sehv secdesi yapar. Ruku'a vardıktan sonra hatırlarsa, namaza devam eder. Sonunda sehv secdesi yapar.
Hanefîlere göre, rukû'dan kalkılmadan önce tekbir alınmadığı hatırlanırsa, tekbirler alınır; rukû'dan kalkıldıktan sonra hatırlanırsa, alınmaz, sonunda sehv secdesi yapılır. Çünkü vâcib sehven terk edilmiştir.
Mezheblere Göre Bayram Namazının Hükmü:
Hanbelî Mezhebine göre: Mezhebin kuvvetli olan görüşüne göre : (el-Muğnî, c. II, sf: 367; Keşşâfu'l-Kınâ', c. II, sf: 55)
Bayram namazı farz-i kifâye olup bir kısım müslumanlar bu namazı kılınca, diğerlerinden düşer. Yani bayram namazı cenaze namazı gibidir.
Dayandığı delil:
"Rabb'in için namaz kıl ve kurban kes" ayetidir. Siyer kitablarında meşhur olan görüşe göre, bu namazdan maksad bayram namazıdır. Peygamber (a.s.) ile ondan sonra gelen halifeler de bayram namazlarına devam etmişlerdir.
Bununla beraber bayram namazı dinin şiarlarından, kuvvetinin alâmetlerindendir. Dolayısıyla cihadda olduğu gibi farzdır, fakat her müslüman üzerine aynî bir farz değildir.
Bu görüşün dayandığı delil aşağıdaki hadistir:
"Bir bedevî, Peygamber'e beş vakit namazdan başka bir farz var mıdır, diye sormuş,
Peygamber (a.s.) de: "Hayır, ancak nafile olarak kılarsan başka!" buyurmuştur."
Hadis beş vakit dışındaki namazın farz olmadığını ifade etmektedir. Bayram namazının vâcib olmasının sebebi ise Peygamber (a.s.)'in uygulaması ve kendisi ile beraber namaz kılanların bulunmasıdır.
Bir beldenin halkı kırk kişiye ulaştığı hâlde özürsüz olarak bayram namazlarını kılmayı terk ederlerse, ezan meselesinde olduğu gibi, bu isyan manasına geleceği için devlet bunlara karşı savaş açar. Çünkü bayram namazı İslâm'ın açık şiarlarındandır. Bu namazı terk etmekle dini hafife alma söz konusudur.
Hanefî Mezhebine göre: (Fethu'l-Kadîr, 1,422; ed-Durru'l-Muhtâr, I, 774; Tebyînu'l-Hakâik, I, 223 ved.; Meraki'l-Felâh 89)
Cumua namazı farz olan kimselere bayram namazı, daha önce zikredilmiş bulunan hutbe hariç, şartları ile birlikte vâcibdir. Hutbe ise namazdan sonra okunur, sünnettir.
Hanefilerin bu görüşlerinde dayandıkları delil:
Peygamber (a.s.)'in bu namaza devam etmesidir.
Maliki ve Şafîî’lere göre: (eş-Şerhus-Sagîr, 1, 523; el-Kavârûnu'l-Fıkhıyye, 85; Muğni'l-Muhtâc, 1, 310; el-Mukezzeb, 1, 118)
Cumua namazı farz olan kimseler için Bayram namazları kuvvetli (muekked) sünnet olup, kuvvetlilikte vitir namazından sonradır.
Şartları ise şunlardır:
Erkek olmak, ergenlik çağına girmiş olmak, hür olmak, Cumua namazı kılınan beldede ikâmet etmek yâhud Cumua namazı kılınan yere bir fersah (5544 m.) uzakta bulunmak.
Malikîlere göre: Çocuk, kadın, köle, sefer hükmünü kaldıracak şekilde ikamete niyet etmeyen yolcu için bayram namazı mendub değildir. Genç olmayan kadınlar için mendubdur. Hacılar için, hacı olmasalar bile Mina'da ikamet edenler için bayram namazı mendub değildir.
Safilere göre: Cemaatte olduğu gibi, yalnız başına namaz kılanlar için de bayram namazı meşrudur. Bunun gibi, köleler, kadınlar, yolcular, hünsalar, küçük çocuklar için de bayram namazı meşrudur. Bayram namazı, Cumua namazında olduğu gibi, cemaat, sayı ve benzeri itibar edilen şartlara bağlı değildir, İcmaen Mina'da bulunup Hac yapmayanların bayram namazını kılması, terk etmekten daha faziletlidir.
Malikî ve Şâfiilerin, bayram namazlarının sünnet olduğu hakkındaki görüşlerinin dayandığı delil:
Peygamber (a.s.)'in namaz hakkında soru soran bedevîye söylediği şu sözlerdir:
"Beş vakit namaz vardır ki, Allah tealâ bunları kullarına farz kılmıştır."
Bedevi, Peygamber'e: "Bu namazlardan başka bir borç var mıdır?" diye sorunca,
"Hayır, ancak nafile yaparsan o başka!" buyurdu."
(Buharî ve Muslim, Talha b. Ubeydullâh'tan tahric etmişlerdir. Zeylâi, Nasbu'r- Râye, II, 208)
Bayram namazlarının kuvvetli sünnet olmasının sebebi, Peygamber (a.s.)'in bu namazlara devam etmesidir.
İlgili konu:
İslam'da Bayram Sayısı Nedir?
Cumua ve İki Bayram Gününün Hayırlısı?
Çözüldü - İslam'da Bayram Sayısı Nedir? Cuma ve İki Bayram Gününün Hayırlısı?
Cuma günü mu yoksa ramazan ve kurban bayramları mi daha hayırlı yada faziletli aralarında en hayırlı diye sıralama yapılır mi ? Diye sordu bir bacım ben düzgün bi cevap veremedim bu konuda yardımcı olur musunuz ?
www.islam-tr.org
Teşrik Tekbirlerinin Ruknu ve Hükmü Nedir?
Çözüldü - Teşrik Tekbirlerinin Ruknu ve Hukmu Nedir?
SORU : Teşrik Tekbirlerinin ruknu ve hukmu nedir? Teşrik Tekbirleri Arafe gününün sabah namazından itibaren bayramın 4. günü ikindi namazına kadar 23 vakit farz namazını muteâkib birer defa (Hanefi mezhebinde farz namazlardan sonra teşrik tekbirlerini 1 kere getirmek vacibdir. Eğer...
www.islam-tr.org
