Peygamber Efendimiz ﷺ ve Sahâbe döneminde Rum (Bizans) ve Sasani (Fars) devletlerine ait paralar fiilen kullanılmıştır. Hatta İslam devleti bir süre bu paraları resmî para birimi olarak benimsedi.
Peygamber Efendimiz ﷺ döneminde henüz özel bir İslami para (sikke) basılmamıştı. Arablar, ticarette Bizans’ın bastığı dinar (altın para) ve Sasani’lerin bastığı dirhem (gümüş para) kullanıyorlardı.
Kullanılan Paralar:
Dinar: Bizans (Rum) menşeili altın para
Dirhem: Sasani (Fars) menşeili gümüş para
Sahabe Dönemi
Ebû Bekir ve Ömer (r.anhuma) dönemlerinde de aynı şekilde Rum ve Fars paraları kullanılmaya devam edildi.
Ömer (r.anh) Döneminde Dirhem ve Dinarların bazen üzeri İslamî ifadelerle damgalandı. Ancak hala esas olarak Rum ve Fars paraları kullanılıyordu.
Paraların Üzerinde Neler Vardı?
Bizans Dinarı (Altın):
Üzerinde İsa (a.s.)’ın sözde resmi, Hristiyan haçı ve Grekçe “İsa Mesih Tanrı’nın Oğludur” gibi benzeri ifadeler.
Sasani Dirhemi (Gümüş):
Sasani hükümdarının resmi (ateşperest bir kral), Zerdüştî ateş sunakları, Farsça yazılar ve mecusi semboller.
Rasulullah ﷺ ve Sahâbenin Tavrı
Bu paralar bizzat kullanılmış, ticarette, mehirde, zekâtta vs. işlem görmüştür.
Rasulullah ﷺ bu paraların üzerindeki şirki semboller veya yazılar hakkında hiçbir yasaklama veya temizlik emri vermemiştir.
Bu durumdan anlaşılıyor ki, paranın içeriği (değeri) ile üzerindeki yazı/simge ayrıdır.
Paranın üzerindeki şekil ve semboller esas alınmaz; kıymeti ve geçerliği esas alınır. Bir malın veya paranın haram oluşu, ya bizzat kendi zatından (domuz, içki gibi) ya da kazanım yoluyla (faiz, hırsızlık, kumar gibi) olur. Üzerindeki şekil veya yazı, eğer putperestliğe çağırmıyor ve ibadet amacıyla taşınmıyorsa, kullanımı caizdir.
İbn Kudâme (rahimehullah) der ki: “Dirhemlerdeki resim ve şekiller zarar vermez. Zira maksad, alışverişteki kıymetidir.” (İbn Kudâme, el-Muğnî, C. 4, Sf: 257)
Bir Müslüman gönlünde o sembollerden nefret eder. Lakin bu nefret, onların kullanılmasına engel olacak kadar değil, bir iç tavırdır. Günümüzde de Kâğıt paralarda İslam düşmanı tağutların, kraliçe/kral resimleri olabilir. Amerikan dolarında “In God We Trust” gibi ifadeler vardır. Bazı paralar Yahudi veya Hristiyan sembollerini taşıyabilir. Bunların kullanımı caizdir, çünkü:
Maksad sembole tazim değil, paranın kıymetini kullanmaktır. Sahabe de aynı şekilde üzeri resim ve şirk dolu olan dirhem/dinarı kullanmıştır.
İlk İslam Parası
İlk bağımsız İslami para Emevî Halifesi Abdulmelik b. Mervân (h. 77 / m. 696) döneminde basılmıştır.
Paralar üzerine artık "Lâ ilâhe illallah", "Muhammedun Rasûlullah" gibi ifadeler yazıldı. Bizans ve Sasani'lere ait semboller kaldırıldı.
Bu tarihten sonra artık İslam Devleti’nin kendi resmî sikkesi kullanılmaya başlandı.