Çözüldü İbni Haldun Kimdir?

O-Atmaca · 5 Nis 2015

Esselamu Aleykum ve Rahmetullah ve Berakatuh
İbni Haldun kimdir hayatını bana sahih kaynaklardan aktarabilir misiniz inşaAllah. Bazı gayri müslimler onu sahipleniyor ve sanki İslama hizmet etmemiş gibi bir hava estirmeye çalışıyorlar. Özellikle onu ateizmin değişik kolu olan sosyoloji bölümüyle bağlantılı olarak açıklıyorlar. Ama sosyolojik bakış açısı demek bir nevi ateist gibi topluma bakmaktır. Bu nedenle batı bizim müslüman ilim adamlarımızı kendilerine uydurmayı tarihi gelişimi hep batı aydınlatmış gibi sunmada başarılılar. İbni Haldunun düşüncelerini bazen kendi anlayış ve ideolojilerine göre yorumluyorlar gibime geliyor. İbni Haldun kimdir ve hayatı ve başka ideolojilere kapılmadan Müslüman olarak mı hayatını dürdürmüştür ?
Allah'a emanet olun.

Abdulmuizz Fida · 11 Nis 2015

Âleykum selam we rahmetullâhi we berakâtuh;

İbn Haldun

Ebû Zeyd Veliyyuddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Hasenel-Hadramî el-Mağribî et-Tûnisî(ö. 808/1406) Meşhur tarihçi, sosyolog, filozof, siyaset ve devlet adamı.

1 Ramadan 732'de (27 Mayıs 1332) Tunus'ta doğdu. Aslen Yemen'in Hadramut bölgesinden olduğu için kendisi Mukad-dime'de Hadramî nisbesini kullanmış, Tunus'ta doğmuş olması sebebiyle Tûnisî. hayatının büyük kısmını Kuzey Afrika'da geçirmesi dolayısıyla Mağribî nisbele-riyle de anılmıştır. İbn Hazm onun şeceresini vermiş (Cemhere, s. 430) kendisi de et-Ta'rîf adlı eserinde bu şecereyi nakletmiş, ancak bunu şubheyle karşıladığını ve eksikleri olduğunu belirtmiştir.

İbn Haldun'un mensub olduğu kabilenin reisi olan atası Vâil b. Hucr bir heyetle Medine'ye giderek Peygamber'i ziyaret etmiş, Rasûl-u Ekram'in "Allahım, Vâil'i ve soyunu mubârak kıl!" şeklindeki duasını almış, ülkesine dönerken Muâviye b. Ebû Sufyân da onunla birlikte gönderilmişti. Vâil, Peygamber'den yetmiş kadar hadis rivayet etmiştir. (et-Tacrif, s. 2; İbn Abdülber, III, 605; İbn Hacer, et-İşâbe, ili, 592) Vail'in torunları Endülüs'ün fethi sırasında buraya gelip Karmûne (Carmona) şehrine yerleşmişlerdi. Bu aileden Endülüs'e ilk gelen Hâlid b. Osman b. Hânî'dir. Hâlid ed-Dâhil olarak da bilinen Hâlid'in ismi Endülüs'te âdet olduğu üzere saygı ifadesi olarak "Haldun" şeklinde söylenmeye başlanmış, onun soyundan gelenler de Benî Haldun diye tanınmıştır. Karmûne'de bir süre ikamet eden Haldûnoğulları, daha sonra yerleştikleri İşbîliye'de (Sevilla) saygın bir aile olarak tanınmışlar, Endülüs'te ve Kuzey Afrika'da siyasî ve ilmî alanda önemli rol oynamışlardır. Tarihçi İbn Hayyân el-Kurtubî bu ailenin siyaset ve ilim alanındaki ününe işaret etmiştir. (et-Tsfrîf, s. 5)

Endülüs Emevî hükümdarlarından Emîr Abdullah zamanında (888-912) çıkan karışıklıklar sırasında İşbîliye'nin önde gelen ailelerinden Benî Ebû Abde ve Benî Haccâc ile birlikte Benî Haldun da ayaklanmış ve bu üç aile İşbîliye'de yönetimi ele geçirmişti. Bu sırada Benî Haldun'un başında Kurayb b. Osman ve kardeşi Hâlid bulunuyordu. Küreyb'in, X. yüzyılın başlarında ayaklanan İbrahim b. Haccâc tarafından öldürülmesi Benî Haldun'un siyasî hayattaki etkisini azaltmıştı. İbn Ab-bâd Mu'temid-Alellah ve müttefiki Yûsuf b. Tâşfîn'in Kastilya (Castille) Kralı VI. Alfonso'yu yenilgiye uğrattıkları Zellâka (Sagrajos) Savaşı'nda (1086) Benî Haldun onlarla birlikte hareket etti ve bu olaydan sonra siyasî alandaki itibarı tekrar yükselmeye başladı. Benî Haldun mensupları, İşbîliye'ye hâkim olan İbn Abbâd Mu'temid-Alellah tarafından önemli mevkilere getirildi. Murâbıtlar'ı ortadan kaldıran Muvahhidler Endülüs'ü ele geçirince kendilerini desteklemiş olan Ebû Hafs el-Hintâtî'yi İşbîliye'ye vali tayin ettiler. Ebû Hafs'tan sonra bu görevi oğlu Abdülvâhid ve torunu Ebû Zekeriyyâ yürüttü. Anne tarafından Benî Haldun'un atası olan İbnu'1-Muhtesib Vali Ebû Zekeriyyâ'nın dostu idi. Ebû Zekeriyyâ İfrîkıye'ye geçip Muvahhidler'e karşı bağımsızlığını İlân ettiği sırada (625/1228) Kastilya kralı müslümanlann elinde bulunan şehirleri işgale başlayınca kendilerine güvenli bir yer arayan Benî Haldun, Hafsîler'in merkezi olan Tunus'a yerleşti. İbn Haldun'un atalarından Ebû Bekir Muhammed, Hafsî Emîri I. Ebû İshak döneminde (1279-1282] defterdarlık görevine getirildi. Ancak Tunus'u işgal eden İbn Ebû Umâre tarafından idam edildi.

İbn Haldun'un dedesi Muhammed Bicâye'de (Becija) hâciblik mevkiine kadar yükseldi, daha sonra siyasî hayattan çekilip kendini ibadete verdi. Babası Muhammed ise siyasete girmeyip ilim, eğitim ve öğretimle meşgul oldu. İbn Haldun ilk bilgileri babasından aldı, daha sonra Muhammed b. Sa'd b. Bürrâl el-Ensârfnin derslerine devam etti. Kur'an'ı ezberledi, kıraat ilmini öğrendi. Başta babası olmak üzere Muhammed b. Arabî el-Ha-sâyiri, Muhammed b. Şevvâş ez-Zerzâlî. Ahmed b. Kassâr, Muhammed b. Bahr, Muhammed b. Câbir el-Vâdîâşî gibi âlimlerden Aran dili ve edebiyatı konusunda dersler aldı. Ebû Temmâm ve Müteneb-bî gibi şairlerin şiirleriyle eJ-Eğânfdeki şiirlerin bir bölümünü ezberledi. Vâdîâşî'den ayrıca Şahîh-i Muslim ve el-Muvalta* ile Kütüb-i Sitte'nm diğer kitablarının bazı bölümlerini okudu. Muhammed b. Abdullah el-Ceyyânî. İbn Abdusselâm el-Hewârî ve Muhammed el-Kasîr gibi âlimlerden fıkıh tahsil etti.

Yetiştiği siyasî ve içtimaî ortam İbn Haldun'un ilmî kişiliğinin oluşması bakımından büyük önem taşır. Onun zamanında Tunus'ta Hafsîler, Fas'ta Merînîler, Tilimsân'da Abdülvâdîler, Endülüs'te Nasrîler Mısır'da Memlükler hüküm sürmekteydi. Kuzey Afrika ve Endülüsteki devletler hem birbiriyle mücadele ediyor hem de kendi içlerinde sık sık taht kavgalarına girişiyorlardı. İbn Haldun on altı yaşında iken Merînî Hükümdarı Sultan Ebu'l-Hasan Tunus'u işgal etti. Endülüs'ten Fas'a göç etmek zorunda kafan âlimlerin bir kısmını da beraberinde Tunus'a getirdi (748/1347) Tunus'a gelen Muhammed b. Suleyman es-Sattî, Ah-med ez-Zevâvî, Muhammed b. İbrahim el-Âbilî, Ebu'l-Kâsım İbn Rıdvan. Ebû Muhammed Abdulmuheymin el-Hadramî gibi âlimlerden faydalanan İbn Haldun, Abdulmuheymin'den hadis ve siyer, Zevâvî'den kıraat, Sattî'den fıkıh, Âbilî'den fıkıh usulü, kelâm, mantık, felsefe ve matematik dersleri aldı. Fahreddin er-Râzî'nin kelâm ilmindeki usulünü öğrendi. İbn Haldun, 749'daki (1348) veba salgınında anne ve babasıyla hocalarının bir kısmını kaybetti. Bu sırada Tunus'u işgal etmiş olan Sultan Ebü'l-Hasan Fas'a dönmek zorunda kaldı. Beraberinde getirdiği âlimler de onunla birlikte Fas'a döndü. Hocalarıyla beraber Fas'a gidip öğrenimine orada devam etmeye karar veren İbn Haldun'u ağabeyi Muhammed bu fikirden vazgeçirdi. Sultan Ebu'l-Hasan Tunus'tan ayrıldıktan sonra Hafsîler Tunus'ta tekrar iktidarı ele geçirdiler. Hafsî Sultanı II. Ebû İshak'ı vesayeti altına alıp bütün yetkileri elinde toplayan Vezir İbn Tafragîn, İbn Haldun'u sultanın "alâmet kâtibliği" görevine getirdi.

Hafsîler'in Kostantîne Emîri İbn Umâre Tunus üzerine yürüyünce sultanın ordusu Merre-Mâcenne'de yapılan savaşta bozguna uğradı (754/1353). Savaşa katılmış olan İbn Haldun Biskre'ye kaçtı. Kışı burada geçirdikten sonra Tilimsân'a gitti. Tilimsân'da, babası Ebü'l-Hasan'ı tahttan uzaklaştırarak yerine geçen Merînî Sultanı Ebû İnan ve veziri Hasan b. Ömer'le görüştü. Vezirle birlikte geldiği Bicâye'de kışı geçirip Ebû İnân'ın daveti üzerine 755'te (1354) Merînîler'in başşehri Fas'a gitti. Kendisine yakın ilgi gösteren sultan onu ilim meclisini oluşturan âlimler arasına aldı. Bir yıl sonra da kâtiplik ve ımü-hürdarlık görevine getirdi. İbn Haldun bu sırada Fas'taki kütüphanelerde çalışmalar yaptı. Endülüs'ten buraya göç eden âlimlerden de faydalanarak bilgisini genişletti. Muhammed b. Muhammed el-Makkarî. İbnu'l-Hâc el-Billiffki, Ebû Abdullah el-Alevî, Ebu'l-Kâsım Muhammed b. Yahya el-Bercî, Muhammed b. Abdürrez-zâk onun Fas'ta faydalandığı hocalardır.

İbn Haldun, sultanın kendisine verdiği görevi ailesinin daha önce bulunduğu görevlerden aşağı görüyordu. Daha yüksek mevkilere ulaşmak için Sultan Ebû İnan aleyhinde düzenlenen bir komploya katılmakta sakınca görmedi. Ebû İnan, Bicâye'yi ele geçirdiği zaman buranın Hafsî Emîri Ebû Abdullah Muhammed'i esir alıp Fas'a getirmişti. İbn Haldun, tekrar Bicâye emîri olması halinde kendisine hâciblik görevi verilmesi karşılığında esaretten kurtulması İçin çalışacağı hususunda Ebû Abdullah iîe anlaştı. Sultan bu durumu öğrenince her ikisini de hapsetti (758/ i 357). Emîr Ebû Abdullah Muhammed bir süre sonra serbest bırakıldı, ancak İbn Haldun iki yıl hapiste kaldı. Affedilmesi için sultana kasideler yazdıysa da ilgi görmedi. Sultan Ebû İnân'ın ölümü üzerine (759 / 1358) veziri Hasan b. Ömer diğer tutuklularla birlikte İbn Haldun'u da serbest bıraktı ve onu eski görevine iade etti, ihsanlarda bulundu, ancak ülkesine dönmesine izin vermedi.

Veliaht Ebû Zeyyân'ı tahttan uzaklaştırarak Ebû İnân'ın küçük yaştaki oğlu Ebû Bekir es-Saîd'i tahta çıkaran Hasan b. Ömer bütün yetkileri elinde topladı. Merînîler'in ileri gelenleri vezire karşı ayaklanınca İbn Haldun da bu harekete destek oldu. Taht kavgaları sırasında Endülüs'e kaçan Ebû İnân'in kardeşi Ebû Salim lehinde faaliyetlere başladı. Ebû Salim 760'ta (1359) Merînî sultanı olunca İbn Haldun'un itibarı arttı ve sır kâtibliğine getirildi. Sultan adına resmî yazılar yazma görevini üstlenen İbn Haldun, bu görevleri yürütürken resmî yazıların dilini sadeleştirme yönünde gayret gösterdi. Şiir yazmaya daha fazla önem verdi. İki yıl sonra da hâkimlik görevine getirildi. (et-Ta'rîf, s. 77)

Vezir Ömer b. Abdullah öncülüğünde 762'de (1361) başlayan ayaklanma sonunda Sultan Ebû Salim öldürülüb Tâşfîn tahta çıkarıldı. Bu dönemde de görevde kalmayı başaran İbn Haldun'un gözü daha yüksek mevkilerde idi. Bu husustaki çabaları sonuç vermeyince vezirle arası açıldı ve görevini bıraktı. Tilimsân ve çevresini Merînîler'den geri alan Abdulvâdîler'in hükümdarı Ebû Hammû'nun yanına gitmeye karar verdiyse de Ömer b. Abdullah buna engel oldu. Ancak Vezir Mes'ûd b. Rahhû'nun ricası üzerine Tilimsân'a gitmemesi şartıyla Fas'tan ayrılmasına izin verilince Endülüs'e gitmeye karar verdi ve ve 8 Rebîulevvel 764'te (26 Aralık 1362) Gırnata'ya (Granada) ulaştı. Nasrî Hükümdarı Muhammed'in veziri ünlü müellif Lisânuddin İbnu'l-Hatîb Fas'ta sürgünde iken İbn Haldun kendisine yardımcı olmuş, aralarında dostça ilişkiler kurulmuştu. Bu sayede İbn Haldun büyük itibar gördü. Sultan onu, Kastilya Kralı Zalim Pedro ile görüşmelerde bulunmak ve siyasî ilişkileri düzeltmek için İşbîliye'ye gönderdi (765/1364). Pedro'nun, İşbîliye'de kalması halinde atalarının buradaki eski emlâkini kendisine vereceği yolundaki teklifini geri çevirdi. Bu görevdeki başarısı sultan nezdindeki itibarını daha da arttırdı. (et-Ta'rif, s. 85)

Ailesini de yanına alan İbn Haldun, Gırnata'da bir süre refah içinde yaşadıysa da çok geçmeden Vezir İbnu'l-Hatîb'le arası açıldı. Bu durum sultanın da ondan uzaklaşmasına sebep oldu. Endülüs'ten ayrılmayı düşünürken bir süre hapishanede birlikte kaldığı Bicâye'nin eski Hafsî emîri Ebû Abdullah Muhammed'in Bicâye'yi tekrar ele geçirdiğini ve kardeşi Ebû Zekeriyyâ İbn Haldun'u vezir yaptığını öğrendi. Bir süre sonra Bicâye emîrinden hâciblik teklifi aldı. Nasrî sultanından izin alarak 766'da (1365) Bicâye'ye giden İbn Haldun parlak bir törenle karşılandı. En yetkili kişi olarak devleti yönetmeye başladı. Öte yandan hatiblik ve ders verme işini de sürdürdü.

Bu sırada Emîr Ebû Abdullah ile amcasının oğlu Kostantîne Emîri Ebu'l-Abbas Ahmed arasında meydana gelen anlaşmazlık savaşla sonuçlandı ve Ebû Abdullah öldürüldü (767/1366). Ebu'l-Abbas Bicâye üzerine yürümeye başlayınca devlet adamları İbn Haldun'a. Emîr Ebû Abdullah'ın çocuklarından birinin sultan ilân edilmesini, Bicâye'nin savunulmasını teklif ettiler. Ancak bu teklifi kabule yanaşmayan İbn Haldun şehri Ebu'l-Abbas'a teslim etti ve onun hizmetine girmekte bir sakınca görmedi. Sultan da onu görevinde bırakarak ödüllendirdi. Fakat kısa bir süre sonra ondan şubhelenmeye başladı. Sultanın kendisine karşı tavrının değiştiğini farkeden İbn Haldun izin alarak Bicâye'den ayrıldı. Bu arada sultan âni bir kararla onun tutuklanmasını emretti, kendisini yakalatamayınca kardeşi Ebû Zekeriyyâ Yahya'yı Bûne'de (Bone) hapsetti. İbn Haldun, bir süre bazı Arap kabileleri arasında dolaştıktan sonra Biskre'ye geldi ve buraya yerleşti. Altı yıl kaldığı Biskre'de göçebe kabileleri yakından tanıdı. Kabilelerin siyasî desteğini sağlama konusunda usta olduğundan bu dönemde emîrler ve sultanlar onun bu yeteneğinden faydalanmaya çalıştılar. İbn Haldun, bu yıllarda Tilimsân Sultanı Ebû Hammû'dan hâciblik teklifi aldıysa da kabul etmedi. Fakat kabileler arasında sultana destek sağlama görevini yürütmek zorunda kaldı. Daha sonra Merîni Sultanı Ebû Fâris Abdulazîz b. Hasan'ın Tilimsân üzerine yürümeye hazırlandığını haber aldı. Ebû Hammû'nun tahtını kaybedeceğini anlayınca tekrar Endülüs'e gitmek için izin aldı. Liman şehri Hüneyn'de iken yakalanıp Sultan Ebû Fâris'in huzuruna getirildi. Ebû Fâris, Merînîler'in hizmetini bırakıp düşmanlarını desteklediği için onu şiddetle kınadı. İbn Haldun kendisinden özür dileyib Bicâye'nin ele geçirilmesi konusunda faydalı bilgiler verince sultan onu serbest bıraktı. İbn Haldun, bu olaydan sonra Tilimsân yakınındaki Ubbâd'da bulunan ünlü sûfî Ebû Medyen'in türbesine giderek burada inzivaya çekildi. Kısa bir süre sonra Tilimsân'ı ele geçiren Ebû Fâris, onu kabileler arasında Ebû Hammû aleyhinde faaliyette bulunmak için görevlendirdi. Ebû Hammû'nun ağır bir yenilgiye uğramasıyla sonuçlanan bir baskına İbn Haldun da katıldı.

Biskre'de bir müddet daha ikamet eden İbn Haldun bu arada Tilimsân'a gidip Sultan Ebû Fâris'i ziyaret etti, ihsanına nail oldu. Sultan ona bazı kabileleri kendisine bağlama görevi verdi. İbn Haldun, bu konuda başarılı olamamakla birlikte sultanın veziri İbn Gâzî'nin isyancılara karşı giriştiği harekâtta faydalı hizmetler yaptıktan sonra Biskre'ye döndü. Biskre Emîri Ahmed b. Yûsuf un isyan hazırlığı içinde bulunduğunu hissedince ailesini de yanına alarak Tilimsân Sultanı Ebû Fâris'in yanına gitmek üzere yola çıktı. Yolda sultanın vefat ettiğini, oğlu Saîd'in tahta geçtiğini haber alınca Fas'a gitmeye karar verdi. Ebû Hammû'nun kışkırttığı eşkıyanın baskınından canını zor kurtarıp güçlükle Fas'a ulaştı. Sultan Saîd'i vesayeti altında bulunduran Vezir İbn Gâzî onu iyi karşıladı. Bir süre burada ilmî faaliyetlerine devam etti ve ders verdi.

İbn Haldun, Faşta çıkan karışıklıklar sonucunda Sultan Saîd ve veziri İbn Gâzî'nin görevden uzaklaştırılıp eski sultan Ebû Sâlim'in oğlu Ebu'l-Abbas Ahmed'in tahta çıkması üzerine (776/1374) kendisine güvenmeyen yeni yönetim tarafından tutuklandı. Serbest bırakıldığında artık Fas'ta rahat edemeyeceğini, gidecek başka bir yeri de olmadığını anladı. Bu sırada Lisânuddin İbnu'l-Hatîb'i idamdan kurtarmak için yaptığı teşebbuslerden bir sonuç alamadı. Ailesini Fas'ta bırakarak 1374'te Endülüs'e gitti. Fas yönetimi, Endülüs'te kendi aleyhlerinde birtakım entrikalar çevireceğinden kaygılandığı için Nasrî sultanından onun geri gönderilmesini istedi. Sultan bu isteğe uyup İbn Haldun'u ülkesinden uzaklaştırdı. Liman şehri Hüneyn'de bir süre kalan İbn Haldun, Tilimsân'a dönmek için bazı aracılar yoluyla Sultan Ebû Hammû'dan ricada bulundu. Sultan ricasını kabul edince ailesiyle birlikte 1 Şevval 776'da (5 Mart 1375) Tilimsân'a geçti. Burada kendini ilme ve öğretime adamaya karar verdi. Ancak Ebû Hammû kısa bir süre sonra onu bazı kabileler arasında çıkan anlaşmazlıkları yatıştırmakla görevlendirdi. Bu görevi istemeyerek kabul eden İbn Haldun yolda fikir değiştirip Benî Arif kabilesinin yanına gitti. Kabilenin ileri gelenleri, aralarında kalması ve ailesinin de yanına gönderilmesi için Ebû Hammû'dan izin aldılar. Benî Tûcîn beldesindeki İbn Selâme Kalesi'ne yerleşen İbn Haldun burada dört yıl sakin bir hayat yaşadı, el- cîber adlı tarihini yazmaya başladı, el Ciber'in birinci kitabını oluşturan ünlü Mukaddime'-sinin musveddelerini 779'da (1377) tamamladı. (s. 1365; et-Ta'rif, s. 229) Daha sonra el-'İber"m Arab, Berber ve Zenâte kısmını yazmaya koyuldu. Kitabı için kaynak eserlere ihtiyacı olduğundan Sultan Ebu'l-Abbas'tan izin alarak 780'de (1378) Tunus'a gitti. Sultanın himayesinde ilmî çalışmalarına devam ederken aynı zamanda ders verdi. el-ciber tamamlayarak sultana ithaf etti. Eserin "Tunus nushası" diye bilinen bu nüshası Mukaddime ile Kuzey Afrika'daki Arab ve Berber hanedanlarını, İslâm öncesi ve sonrası Arab tarihini konu alan kısmı ihtiva etmektedir.

Tunus'ta sakin bir hayat yaşayan, bu arada çevresinde toplanan öğrencilere ders veren İbn Haldun baş müftü İbn Ara-fe'nin şiddetli muhalefetiyle karşılaştı. 783'te (1381) sultanın İbn Yemlûl'e karşı açtığı sefere istemeyerek katıldı. Ertesi yıl da sultanın çıkacağı sefere iştirak etmek zorunda kalacağını hesaplayan İbn Haldun, hacca gitmek istediğini söyleyerek Tunus'tan ayrılmak için sultandan izin aldı. Ramazan bayramında İskenderiye'ye ulaştı. (1-3 Şevval 784/8-10 Aralık 1382) Bir süre sonra hacdan vazgeçip Kahire'ye gitmeye karar verdi. Memlûk Sultanı el-Meliku'z-Zâhir Berkuk'un tahta çıkmasından kısa bir müddet sonra Kahire'ye ulaşan İbn Haldun burada iyi karşılandı. Çevresinde pek çok öğrenci toplandı, Ezher Camii'nde verdiği dersler büyük ilgi gördü. (et-Ta'rif, s. 248)

Makrîzî, İbn Tağrîberdî ve Sehâvî gibi tarihçiler İbn Haldun'un geniş bilgisi ve etkili hitabetiyle hayranlık uyandırdığını kaydederler. Altunboğa el-Cubânî tarafından himaye edilen ve Sultan Berkuk'la iyi ilişkiler kuran İbn Haldun ailesinin Tunus'tan ayrılmasını sağladı. Bir süre sonra Kamhiye Medresesi muderrisliğine tayin edildi. Burada verdiği ilk derste birçok âlim ve devlet adamı da hazır bulundu. Sultan Berkuk, Mâliki Kâdılkudâtı Cemâleddin Abdurrahman b. Suleyman'ı azledip 19 Cemâziyelâhir 786'da (8 Ağustos 1384) yerine İbn Haldun'u tayin etti ve kendisine "Veliyyuddin" unvanını verdi. Sâlihiyye Medresesi'nde düzenlenen bir törenle göreve başlayan İbn Haldun görevini başarılı bir şekilde yürüttü. Bu durum, çıkarları zedelenen bazı önemli kişiler tarafından eleştirilmesine sebeb oldu. Birkaç ay sonra ailesinin de içinde bulunduğu geminin İskenderiye yakınında battığını öğrendi. Bu sırada kadılık görevinden alınıp Zâhiriyye-Berkukıyye Medresesi muderrisliğine tayin edildi.

789 (1387) yılında hac görevini yerine getirdikten sonra Kahire'ye dönen İbn Haldun, Muharrem 791'de (Ocak 1389) Sargatmışiyye Medresesi müderrisliğine getirildi. Burada hadis dersleri verdi. Üç ay sonra Sultan Baybars tarafından inşa edilen Baybars Hankahı başkanlığına tayin edildi. Aynı yıl Haleb Valisi Yelboğa en-Nâsırî, Sultan Berkuk'u tahttan uzaklaş-tınnca bütün görevleri sona erdi. Ancak kısa bir süre sonra Sultan Berkuk tekrar tahta geçince onu eski görevlerine iade etti. Fakat Sultan Berkuk'un azli için verilen fetvada imzası bulunduğundan Baybars Hankahı başkanlığından azledildi. (et-Ta'rif, s. 330) Bunun üzerine bir kaside yazarak sultanın gönlünü alan İbn Haldun 15 Ramazan 801'de (21 Mayıs 1399) Mâliki başkadılığına getirildi. Aynı yıl Sultan Berkuk'un yerine geçen oğlu el-Meliku'n-Nâsır Ferec ondan görevlerini sürdürmesini İstedi. Sultanın 1400'de Suriye'ye yaptığı sefere katılan İbn Haldun sefer dönüşü Kudûs'ü, Beytulahm'ı (Beytlehem) ve İbrahim (a.s.)'in kabrini ziyaret etti. Kahire'ye dönüp kadı'lık görevine devam etmeye başladıktan kısa bir süre sonra bu görevden alındı. (15 Muharrem 803 / 5 Eylül 1400)

Timur'un Suriye'ye saldırıp Haleb'i zaptettiği ve Dımaşk'a yürüdüğü haberi Kahire'ye ulaşınca Sultan Ferec ordusuyla Dımaşk'a geldi; İbn Haldun da onun yanında bulunuyordu. İki ordu arasında küçük çatışmaların meydana geldiği bir sırada sultan Kahire'de bir ayaklanma teşebbüsü olduğu haberini alınca Mısır'a döndü. Dımaşk valisi, ulemânın barış yoluyla şehrin Timur'a teslim edilmesi teklifini kabul etmeyip şehri savunmaya devam ederken İbn Haldun ulemâ ile de istişare ederek Timur'la görüşmek için gizlice ordugâha gitti. Timur'a Kuzey Afrika ve asabiyet teorisi konusunda bilgi verdi. Onun isteği üzerine bu bilgileri yazılı olarak da kendisine sundu (803/1401). Bu görüşme sırasında Timur'u uzun uzadıya Övmüş, kâhinlerin ve muneccimlerin gelmesini bekledikleri ulu hakanın kendisi olduğunu söylemiştir. (et-Ta'rif, s. 370-373; îbn Arabşah, s. 353-356)

İbn Haldun Mısır'da iken el- Ciber üzerindeki çalışmalarına devam etti. Doğu'daki kavimlerin ve hanedanların tarihlerini de ekleyerek eseri genel bir tarih haline getirdi. Mukaddime diye bilinen birinci kitabına birtakım ilâvelerde bulundu ve düzeltmeler yaptı. "et-Tacrîf bi'bni Haldun mü'ellifi hâze'l-kitâb" adıyla düzenlediği otobiyografisini sonuna ekledi ve son şeklini verdiği nüshayı Faşta Câmiu'l-Karaviyyîn Kütübhanesi'ne vakfedilmek üzere Sultan Ebû Fâris Ab-dülazîz b. Hasan'a gönderdi. el-faer'in ve Mukaddime'nin Tunus nushasından farklı olan bu nüshası "en-nushatu'l-Fâri-siyye" diye bilinmektedir. İbn Haidûn 803-808 (1401-1406) yılları arasında dört defa daha kadılık makamına getirildi. Bu görevi yürütürken 26 Ramazan 808'de (17 Mart 1406) vefat etti ve Bâbun nasr karşısındaki Sûfiye Kabristanı'na defnedildi. Bugün kabrinin yeri tam olarak bilinmemektedir.

Hayatının ilk yirmi yılını Tunus'ta, yirmi altı yılını Cezayir, Fas ve Endülüs'te, dört yılını yine Tunus'ta, son yirmi dört yılını da Kahire'de geçiren İbn Haldun iyi bir eğitim görmüş, küçük yaştan itibaren ilim ve fikir hayatına ilgi duymuş, ancak siyasetin cazibesinden kurtulamamıştır. Devletin en üst kademelerinde bulunma hırsı takibata uğramasına, sürgün ve hapsedilmesine sebeb olmuştur. Sıkıntılı bazı dönemleri olmakla birlikte genellikle saray ve konaklarda refah içinde itibarlı bir hayat sürmüştür. Merîni, Hafsî ve Abdulvâdî hanedanlarının yönetiminde bazan sultan ve emîrler kadar etkili olmuş, iktidarların el değiştirmesinde önemli roller oynamış, bu özelliğiyle hem desteğine ihtiyaç duyulan hem muhalefetinden korkulan bir kişi durumuna gelmiştir. Diğer taraftan sık sık kabileler arasında dolaşarak bedevî kabile hayatını yakından tanımış, fırsat buldukça da ilim ve öğretimle meşgul olmuştur. Ünlü Mukaddime'sini böyle bir bilgi ve deney birikimiyle kaleme almıştır.

İbnu'l-Hatîb, İbnu'l-Ahmer, Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî ve İbnu'1-Kâdî gibi Endülüslü ve Kuzey Afrikalı müellifler İbn Haldun'u övmüş, ilim ve edebiyat alanındaki geniş bilgisine dikkat çekmişlerdir. Cemâleddin el-Beşbîşî, İbn Hacer ei-Askalânî, Nûreddin el-Heysemî, Şemseddin er-Rakrakî, Bedreddin el-Aynî, Sehâvî gibi Mısırlı ve Doğulu âlimler ise genellikle onu takdir etmekle beraber bazı zaaflarına ve duygusal davranışlarına işaret etmişlerdir. Mısır'da Mağrib kıyafetiyle dolaşması, azledilince alçakgönüllü davranması, göreve gelince kimseyi tanımaması, çıkarını ve makamını korumak için dostlarına ve velinimeti olan kişilere zarar verecek faaliyetlere girişmekten çekinmemesi, Haleb naibi Yelboğa en-Nâsırî'nin isyanı sırasında Sultan Berkuk'un azli yönünde ulemânın hazırladığı fetvaya imza atması. Fâtımîler'in Huseyin'in soyundan geldiklerini söylemesi, Şemseddin er-Rekrakî aleyhinde sahte bir evrak düzenlemesi vb. birçok zaafından bahsedilmiştir. Tunus Kadısı İbn Arafe onun fıkıh bilgisinin yetersiz sayıldığını, İbn Hacer el-Heytemî Hz. Hüseyin'in katlini meşru gördüğünü, Şemseddin er-Rekrakî şer'i ilimleri bilmediğini, aklî ilimlerde orta seviyede, hitabet ve sohbetinin ise fevkalâde olduğunu ileri sürmüşlerdir. İbn Haldun aleyhinde söylenenleri Kitâbu'l-Kudât adlı eserine alan Bihiştî onun birçok şeyle suçlandığını, ancak bunların çoğunun aslının bulunmadığını belirtir. (Abdurrahman Bedevî, s. 328-330)
İbrahim el-Bagunî, Muhammed b. Ammâr el-Kâhirî el-Mâlikî, Ebû Hâmid İbn Zahire ve öğrencisi Makrîzî İbn Haldun'u övmüşler, özellikle Mukaddime'deki görüşlerinin önemine işaret etmişlerdir. İbn Haldun'un el-ciber'de Kuzey Afrika konusunda verdiği bilgileri takdir eden Aynî onun Doğu İslâm dünyasını iyi bilmediğine işaret eder. (Abdurrahman Bedevî, s. 335) Bir bakıma İbn Haldun'un öğrencisi sayılan İbn Hacer el-Askalânî ise Makrîzî'nin onu övmesini abartılı bulur, üstadının daha çok Câhiz gibi kelime oyunları yaptığını ve belagatla tanındığını söyler. (Abdurrahman Bedevî, s. 331) İbn Hacer'in bu değerlendirmesine katılan Sehâvî İbn Haldun'un özellikle tarihçiliğini över.

İbn Hacer el-Askalânî ve Bedreddin el-Aynî gibi çağdaşı olan âlimler İbn Haldun'u anlatırken tarih, toplum ve devlet konusundaki özgün görüşlerinin farkında olmamışlar, Makrîzî dışındaki müellifler ise onu sıradan bir tarihçi gibi görmüşlerdir. Makrîzî, İbn Tağrîberdî ve Kalkaşendî gibi Mısırlı tarihçiler İbn Haldun'dan övgüyle bahsetmişler ve eserlerinden faydalanmışlardır. Makrîzrnin de dediği gibi faziletine, asaletine ve şerefine rağmen İbn Haldun'un düşmanı, çekemeyeni ve muhalifleri hiçbir zaman eksik olmamıştır. (Abdurrahman Bedevî, s. 334) Kendine mahsus fikir ve metoduyla sonraki nesiller üzerinde derin etkiler uyandıran İbn Haldun'un adına nisbetle Tunuslu Hayreddin Paşa tarafından 22 Aralık 1896'da el-Cem'iyyetu'l-Haidûniyye adlı bir kültür cemiyeti kurulmuştur.

Eserleri:

1. Lubabu'l-Muhaşşaliîuşû-li'd-dîn.
İbn Haldun'un Safer 752'de (Nisan 1351) tamamladığı eser, Fahreddin er-Râzfnin el-Muhaşşal'mın kısaltılmış şekli olub bedîhiyyât, ma'lûmât, ilâhiyyât ve sem'iyyât adlı dört bölüm ve bir hatimeden meydana gelir. Müellif el-Muhaşşal'ı kısaltırken metne bağlı kaldığını, Nasîruddîn-i Tûsî"nin bu esere yazdığı Tel-his'ten yararlanarak metne bazı ilâveler yaptığını, kendinden çok az şey kattığını ifade eder. Lubâbu'I-muhaşşal İbn Haldun'un, hocası Âbilî'nin etkisiyle genç yaşta yazmış olduğu bir eser olması bakımından dikkate değer. (Muhammed Abdullah inan, s. 150-153; Abdurrahman Bedevî, s. 33-38) Muellif hattıyla olan nüshası İspanya'da Escurial Library'de (nr. 1614) bulunan eser Luciano Rubio tarafından neşredilerek İspanyolca'ya çevrilmiş (Tetuan 1952), ayrıca Refikel-Acem (Beyrut 1995) ve Abbas M. H. Suleyman (İskenderiye 1996) tarafından yayımlanmıştır.

2. Şifâ'u's-Sâ li-tehzîbi'1-mestfil.
Bu kitab hakkında ne çağdaşı İbnü'l-Hatîb'in ne de İbn Haldun'un kendi eserlerinde bilgi bulunmaktadır. Şeyh Zerrûk, Abdul-kâdir el-Fâsî, Ebû Abdullah el-Misnâvî gibi bazı Kuzey Afrikalı müellifler onun bu adı taşıyan bir eseri bulunduğunu söylemişler, Ali Abdulvâhid Vâfî (Mukaddime, neşredenin girişi, I, 152) ve M. Abdulganî Hasan ise (Mecelle |Mayıs 19611, s. 66-67) Şifû'u's-sâ'li'in İbn Haldun'un babasının amcası Abdurrahman'a ait olduğunu ileri sürmüşlerdir. Muhammed Abdullah İnan, Abdurrahman Bedevî ve Muhammed b. Tâvît et-Tancî gibi çağdaş araştırmacılar eserin İbn Haldun'a ait olduğunu savunmuşlardır. İbn Haldun'un bu eseri Mukaddime'den önce 1372-1374 yılları arasında Fas'ta iken yazdığı kabul edilmektedir. İbrahim eş-Şâtıbî (ö. 790/1388), Fas âlimlerine bir mektup göndererek tasavvufa girmek isteyen bir kişinin şeyhe bağlanmasının şart olup olmadığını sormuş. İbn Haidûn da soruyu bu eseriyle cevaplandırmıştır. Muhammed b. Tâvît et-Tana tarafından yayımlanan eseri (İstanbul 1957) Süleyman Uludağ Tasav-vufun Mahiyeti adıyla Türkçe'ye çevirmiştir (İstanbul 1977).

3. Kitâbu'l-'İber (Kitâbu Tercemâni'l-ciber) ve dîvânu'l-mubtede' ve'l-haber fî eyyâmi'l-'Arab ve'l-VVcem ve'1-Berber ve men-âşarahüm min -zevi'ssultâni'l-ekber.
İbn Haldun'un bir dünya tarihi niteliği taşıyan bu eseri önsöz ve giriş mahiyetinde kaleme aldığı ve "mukaddime" adını verdiği bölümle üç kitabtan oluşan yedi ciltten meydana gelir. Müellif girişte tarih ilminin önemine, tarih yazımında takip edilen usullerin araştırılmasına, tarihçilerin düştükleri hatalara, sahip oldukları asılsız kanaatlere ve bunların sebeblerine temas etmiş, tarih ilminin kapsamlı bir tarifini yaparak kendi tarih anlayışını ortaya koymuştur. "Beşerî umran ilmi" adını verdiği yeni ve özgün bir ilim dalı kurduğunu, kendisinden önce bu alanda hiç kimsenin araştırma yapmadığını ve bu ilmi kurarken kimseden faydalanmadığını belirten İbn Haldun, güttüğü amaç ve buna ulaşmak için izlediği yöntem hakkında da sağlıklı bilgiler verir. Bu sebeplearaştırmacılar bu girişe ayrı bir değer vermişlerdir. İbn Haldun'un Mukaddime* olarak bilinen meşhur eseri el-ber'in birinci kitabıyla bu önsöz ve girişten meydana gelir. İbn Haldun'a haklı bir şöhret kazandıran. İslâm ve hatta dünya düşünce tarihinin en özgün eserlerinden biri olan Mukaddimeye, bu adı İbn Haldun vermemiştir. ei-'/ber'in altı ana bölüme ayrılan 1. cildi zamanla Mukaddime diye anılır olmuştur. Bu birinci kitap çok defa diğer kitaplardan ayrı olarak istinsah edilmiştir. Mukaddime ilk olarak Nasr el-Hûrînî tarafından basılmış Etienne-Marc Quatremere de üç cilt halinde tenkitli neşrini yapmıştır (Paris 1858). Eserin daha sonra da birçok baskısı yapılmış ve çeşitli dillere tercüme edilmiştir, el- ciber'in ikinci kitabı, başlangıçtan İbn Haldun'un zamanına kadar kavimlerin ve hanedanların, başta Arablar olmak üzere onlara komşu olan Nabatîler, Süryânîler. Farslar, yahudiler, eski Mısırlılar, Yunanlılar, Rumlar. Türkler ve Franklar gibi milletlerin tarihini kapsar. Eserin Il-V. ciltlerini oluşturan bu kitapta İbn Haldun kısaca Peygamber, Hulefâ-yi Râşidîn, Emevîler ve Abbasîler, Doğu İslâm dünyasındaki diğer müslüman hanedanların tarihine de yer vermiştir. İbn Haldun, el- Ciber'in fazla özgün kabul edilmeyen bu bölümünü yazarken geniş ölçüde Taberî ve Mes'ûdî gibi tarihçilerin verdikleri bilgileri aktarmakla yetinmiştir. Bununla beraber bu kısımda yer yer güzel tahlillere, mâkul açıklamalara ve gerçekçi yorumlara da rastlanır. el-cİber'üe olayları Taberî gibi kronolojik değil Belâzürî ve Mes'ûdî gibi konularına ve dönemlere göre anlatan İbn Haldun'un tarihî olayları Mukaddimede ortaya koyduğu esaslara uygun ve tenkitli bir şekilde yorumlayıp yorumlayamadığı, tarih felsefesiyle ilgili teorisini eserine uygulayıp uygulamadığı tartışılan bir konu olmuştur, el-c/ber'in üçüncü kitabı, Berberilerin ve Zenâteliler'in tarihini ele alan bir Kuzey Afrika (Mağrib) tarihi olup eserin VI ve VII. ciltlerini oluşturur. Bu bölümde İbn Haldun, Doğulu İslâm tarihçilerinin fazla bilgi sahibi olmadıkları için eserlerinde yeterince yer vermedikleri Mağrib tarihiyle ilgili çok değerli bilgiler verir. Ayrıca bu bilgilerin büyük bir kısmı şahsî gözlemlerine, sözlü rivayetlere ve günümüze ulaşmamış bazı belgelere dayanmaktadır. İbn Haldun, el-Ciber'in son cildine "et-Tacrîf bi'bni Haldun mu'ellifi hâze'l-kitâb" başlığı altında kendi biyografisini de eklemiştir. Başlangıçta hayatının 797 (1395) yılına kadar olan kısmını anlattığı bu bölümü bir zeyli olarak düşünen İbn Haldun (bu bölüm 1284'te |1867| el-ciber'in zeylinde, 1322de |1904] Mukaddıme'nin hamişinde yayımlanmıştır) daha sonra eseri tekrar ele almış, hayatının 807'ye (1405) kadar olan kısmını yazmıştır. İbn Haldun, son şekliyle et-Tacrîri ayrı bir kitap olarak düşündüğünden et-Ta'rif bi'bni Haldun mü'ellifi'l-kitâb ve rihletuhû ğorben ve şarken şeklinde adlandırmıştır. Eserin bu genişletilmiş şekli Tancî tarafından yayımlanmıştır. XI. (XVII.) yüzyıldan sonra eserin adı bazı kaynaklarda ve kataloglarda (meselâ bk. Brockelmann, GALSuppl., I], 342) Rihletu İbn Haldun şeklinde kaydedilmiş, bu durum İbn Haldun'un bu isimde ayrı bir eseri bulunduğu şeklinde bir yanlış anlamaya sebep olmuştur. Eserin tenkitli neşrini yapan Tancî'nin belirttiğine göre İbn Haldun et-Ta'rîf'ı Tunus'ta yazmış, daha sonra da eklemeler yapmıştır. Bedevi ise kitabın iki aşamada Kahire'de yazıldığı görüşündedir. (Mu'ellefâtü İbn Haldun, s. 74) İbn Haldun'un sonradan yaptığı ilâveden önceki şeklini 797'-de (1395) Mısır'da tamamladığını belirtmesi (et-Ta'rif, s. 278) eserin Kahire'de yazıldığını göstermektedir. İbn Haldun, et-Ta'rif'te sadece kendi hayatına dair bilgivermekle yetinmeyip şahit olduğu veya içinde yaşadığı içtimaî, siyasî, tarihî, edebî ve kültürel faaliyetler hakkında geniş açıklamalar yapmıştır. Görev yaptığı hanedanlıklar, devlet düzeni ve saray hayatına dair verdiği bilgiler Mukaddime'-deki teorilerini aydınlatıcı, el ciber'deki bilgileri tamamlayıcı mahiyettedir. Bu eserde yer alan bazı resmî yazışmalar, fermanlar, hükümdarlar arasında teati edilen mektuplar tarihî birer belge niteliğindedir. Başta Lisânuddin İbnu'l-Hatîb olmak üzere İbn Haldun'un dostlarına, devlet adamlarına, âlimlere, şairlere, ediplere yazdığı mektublar da o çağdaki içtimaî, siyasî ve edebî hayat hakkında değerli bilgiler ihtiva etmektedir. Şür yazmaya da heves eden İbn Haldun 380 beyit kadar şiirini bu eserine almıştır. Kam-hiyye, Zâhiriyye ve Sargatmışiyye medreselerine müderris tayin edilmesi dolayısıyla yaptığı açış konuşmaları, hitabeleri, verdiği ilk dersler onun nesir ve hitabet kabiliyeti hakkında bir fikir vermektedir. (et-Ta'rif.s. 280, 293)
İbnu'l-Hatîb ile mektublaşmaları (et-Ta'rif.s. 85, 155) Gırnata sultanının veziri İbn Zemrek ile Gırnata Kadısı Ebu'l-Hasan el-Binnînin ona yazdıkları iltifat ve övgü dolu mektuplar o dönemin edebiyat, sanat anlayışı ve dostluk ilişkileri konusunda bilgi vermesi bakımından önemlidir. İbn Haldun, et-Tacrîl uzun bir zaman dilimi içinde yazdığından eserde yer yer tekrarlara rastlanır. Müellifin eserde izlenimlerine ve duygularına çok az yer verdiği görülmektedir. Olayların kendisini nasıl etkilediğini fazla anlatmaz. Meselâ iki yıl süren hapishane hayatı, veba salgını yüzünden ölen annesi, babası ve hocaları, batan gemide boğulan ailesi hakkında kısa bilgiler vermekle yetinmiştir. Evlilikleri, çocukları ve kardeşlerine dair verdiği bilgiler de çok sınırlıdır. Sadece Mısır'da kadı olduğu zaman irat ettiği hutbede ve Timur'la görüşmesini anlattığı bölümde izlenimlerine yer vermiş, duygularını dile getirmiştir. Bütün bunlardan, onun bu eserde daha çok övünmeye vesile olan hususlara yer verdiği anlaşılmaktadır. et-Tcfrif ayrıca, İbn Haldun'un Mukaddime'öe söz konusu ettiği tarih ve toplumla ilgili görüşlerinin oluşum biçimini ve niteliğini anlamaya yardımcı olması bakımından önem taşır. Eser aynı zamanda bir tür itiraflar niteliğinde de görülmüştür. İbn Haldun bu eserinde bazı zaaflarından ve hatalarından bahsetmiş, yaptığı hataları mazur göstermeye çalışmıştır. et-Tacrîi, Baron Mac-Guckin de Slane tarafından Fransızca'ya. (Autobiographie d'Ibn Khaldun", JA, III 11844], s. 5-60, 187-210,291-308,325-353)

VValter Joseph Fischel tarafından da İngilizce'ye (ibn Khaldun's Autobiography İn the Light of External Arabic Sources", Stildi Orientaiistici in onore di Giorgio LeviDella Vida, I |Rome 1956|, s. 287-308) tercüme edilmiştir. el- Ciber'in Mukaddime ve et-Tcfrîf bölümlerinin ayrı baskıları yanında tamamının ilk baskısı yedi cilt halinde Mısır'da yapılmıştır (Bulak 1284; Beyrut 1399/1979). Abdullatif Subhî Paşa, Mehmed Ali Paşa'nın teşvikiyle el-ciber'in ikinci ve üçüncü kitabını Türkçe'ye çevirmeye başlamış ve İran'da Sâsâ-nîler sülâlesine kadar olan kısmı tamamlayıp Miftâhu'l-Cier adıyla neşretmiş (İstanbul 1276), daha sonra da iki cûz halinde Selefkiler ve Eşkâniyân'dan bahseden ve onların paralarını inceleyen bir zeyil yazarak Tekmiletu'l-ciber adıyla yayımlamıştır (İstanbul 1278). Bu zeyil Halîl el-Hûrî tarafından Arapça'ya tercüme edilmiştir. (Beyrut, ts) el-'İbefm Mağrib tarihine ait VI ve VII. ciltleri Histoire des berberes et des dynasties musul-manes de l'Afrique septentrionale adıyla Baron Mac - Guckin de Slane tarafından Fransızca'ya tercüme edilmiş ve Kitâbü Tânhi'd-duveli'l-İslâmiyye bi'l-Mağrib adıyla Arabca metniyle birlikte iki cilt halinde basılmıştır (Alger 1847-1851). Nas-rîler'le ilgili bölümün De Slane'ın tercümesinde mevcut olmayan kısmını da Maurice Gaudefroy-Demombynes tercüme etmiş [587] Abdulmuhammed Âyetî eseri el-İber Târîh-i îbn-i Haldun adıyla Farsça'ya çevirerek dört cilt halinde yayımlamıştır (Tahran 1368).

Bunlardan başka İbnu'l-Hatîb, İbn Haldun'un İbn Ruşd'un eserlerini özetlediği bir kitabıyla Merînî Hükümdarı Ebû İnân'a veya Nasrî Hükümdarı V. Muhammed el-Ganî- Billâh'a sunmak üzere mantık konusunda yazdığı rivayet edilen bir risalesi, hesaba dair bir kitabı, kendisinin fıkıh usulüne dair bir manzumesi ve Bûsîrrnin Kaşîdetu'l-burde'sine yazdığı bir şerhi olduğunu söyler. (et-İhâta, III, 507-508) Kâtib Çelebi de Şerhu Kaşîdeti İbn 'Abdûn adlı bir eseri ona nisbet eder. (Keşfu 'z-zunûn, II, 228) İbn Haldun, Timur'un isteği üzerine Kuzey Afrika ülkelerini kısaca tanıtan on iki sayfalık bir risale yazdığını, bunun Moğol (Tatar) diline tercüme edildiğini söyler. (et-Ta'rîf, s. 370; AbdurrahmanBedevî, s. 286-287)

O-Atmaca · 12 Nis 2015

Abdulmuizz Fida abi İbni Haldunun mukaddime adlı eserini yanlı çeviren de var. Acaba bu eseri okuyabileceğim bir kaynak önerebilir misiniz ?

Abdulmuizz Fida · 12 Nis 2015

O-Atmaca' Alıntı:
Abdulmuizz Fida abi İbni Haldunun mukaddime adlı eserini yanlı çeviren de var. Acaba bu eseri okuyabileceğim bir kaynak önerebilir misiniz ?

Bilmiyorum, açıkcası kendisini merak da etmiyorum.

	Benzer konular	Forum			Tarih
	İmam Nevevi ve İbni Hacer gibi Alimleri Tekfir Edenlere Çok İyi Dikkat Edelim! Kim bunlar?	Serbest Kürsü	6	694	5 Tem 2024
A	Soru Takiyyudin es-Subki'nin İbni Teymiyye'ye Muhalefet Ettiği Doğru mudur?	Üyeler Arası Soru - Cevab	6	1K	11 Mar 2022
A	Şia nin ibni Arabi sevgisi	Serbest Kürsü	0	730	17 Ocak 2022
O	İbni Teymiyye, Sırat-ı Mustakim, D Y G, Peyğamberimizden Önceki Durum	İslami Kitaplar - Online Kitap Oku	0	977	28 Kas 2021
K	Çözüldü Muhyiddin İbni Arabi'nin Naklettiği Peygamber Efendimiz ile Şeytanın Konuşması Gerçek midir?	Hadis ve Hadis Usulu	5	4K	22 Eki 2021
	İlmi Konu Şeyhulİslam Ahmed İbni Teymiye'ye Atılan İftiralar	Akide - İtikad	0	1K	5 Eki 2021
	Makale MÜSLÜMAN BİLİNEN İBNİ SİNÂ’NIN KÜFÜR OLAN GÖRÜŞLERİ	Necati Koçkesen	9	5K	15 Eyl 2021
	Çözüldü Hazn İbni Ebî Vehb adında sahabi var mıdır? İsminin Değişmesini Kabul Etmediği Hadis Sahih midir ve Neden Kabul Etmediği Biliniyor mu?	Hadis ve Hadis Usulu	2	1K	14 Eyl 2021

Ara

Ara

Çözüldü İbni Haldun Kimdir?

O-Atmaca

İyi Bilinen Üye

Abdulmuizz Fida

فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ

O-Atmaca

İyi Bilinen Üye

Abdulmuizz Fida

فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ

Benzer konular