1 - Rububiyyet Tevhidi
2 - Uluhiyyet Tevhidi
3 - Allah'ın İsim ve Sıfatları Tevhidi
Allah'a iman bu üç Tevhidi de kapsamına alır.
1 - Rububiyyet Tevhidi
Allah-u teala'nın bu kainatı tek başına yarattığına, yarattıklarının sahibi olduğuna, hükmünde takipçisi olmadığına, dirilten, yaşatan ve öldürenin O olduğuna, bütün canlıların rızıklandırıcısı, her şeyin yöneticisi olduğuna, Allah'tan başka hiç kimsenin ve hiçbir şeyin ne kendi nefsine ne de başkasına O'nun izni ve dilemesi olmadıkça zarar ve fayda vermeyeceğine, dualara yalnızca O'nun icabet edeceğine inanmaktır. Allah'ın kaza ve kaderine inanmak da bu tevhidin kapsamına girer.
Allah-u teala şöyle buyuruyor:
"Rabbiniz gökleri ve yeri altı günde yaratan ve sonra arşa istiva eden, gündüzü durmadan kovalayan gece ile bürüyen, güneşi, ayı, yıldızları hepsini buyruğuna baş eğdirerek yaratan Allah'tır. Bilin ki yaratma da emir de O'nun hakkıdır. Alemlerin Rabbi olan Allah yücedir." (A'raf: 54)
"And olsun ki onlara: "Gökleri ve yeri yaratan, güneşi, ayı buyruğu altında tutan kimdir?" diye sorsan, şüphesiz Allah'tır derler. Öyleyse niçin (aldatılıp) döndürülüyorlar?
Andolsun ki onlara: "Gökten su indirip onunla ölümünden sonra yeri dirilten kimdir?" diye sorsan, şüphesiz "Allah'tır" derler. De ki: "Hamd Allah içindir." Fakat çoğu bunu akletmezler." (Ankebut: 61-63)
2 - Uluhiyyet Tevhidi
Uluhiyyet tevhidi; ibadeti eşi ve benzeri olmayan Allah'a has kılmak, O'na kayıtsız şartsız itaat etmek ve boyun eğmektir.
"İlah" da kendisine ibadet edilen demektir.
Uluhiyyet tevhidi; zahiren ve batinen bütün ibadetleri Allah'a has kılmaktır. Bu tevhid hiç bir ibadeti az da olsa bir mahluka yapmamayı gerektirir.
Uluhiyyet tevhidi diğer iki Tevhidi de içine almasına rağmen bu tevhid türleri Uluhiyet tevhidini kapsamaz.
Rububiyyette tevhidi sağlayan kişi bunu yapmakla Uluhiyette de tevhidi sağlamış sayılmaz.
Aynı şekilde bu kişi Allah'ı isim ve sıfatlarda birlemiş olsa bile yine de Uluhiyyet tevhidini gerçekleştirmiş sayılmaz. Ama Uluhiyyet tevhidini sağlayan kişi bununla birlikte her iki tevhidi de sağlamış olur. Çünkü kişi bu şekilde bütün ibadetleri yalnızca Allah'a has kılmıştır. Dolayısıyla Allah-u teala'nın bu alemin yaratıcısı olduğunu ve kemal isim ve sıfatlara sahip olduğunu kabul etmiştir.
Allah-u teala şöyle buyuruyor:
"De ki: "Ey kitap ehli! Ancak Allah'a kulluk etmeniz, O'na hiçbir şeyi eş koşmamak, Allah'ı bırakıp birbirimizi rab olarak benimsememek üzere bizimle sizin aranızda müşterek bir söze gelin. Eğer yüzçevirirlerse; "bizim müslüman olduğumuza şahid olun" deyin." (Al-i İmran: 64)
"Allah'la beraber delili olmadığı halde Allah'a eş koşanların hesabını Rabbi görecektir. Allah kafirleri kurtuluşa erdirmez." (Mü'minun: 117)
3 - Allah'ın İsim ve Sıfatları Tevhidi
Allah'ın kendini Kuran'da vasfettiği, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'in sahih sünnetlerinde bizlere açıkladığı üzere, bütün noksanlıklardan uzak, yani kemal sıfatlara sahip olduğuna, mahlukata benzemediğine ve bu sıfatların varlığına, iptal etmeksizin inanmaktır.
Bu tevhidi sağlayabilmek için üç temel noktaya dikkat etmek gerekir:
1 - Allah'ın isim ve sıfatlarını Kuran-ı Kerim ve sahih sünnette bildirildiği şekliyle kabul etmek.
Bu isim ve sıfatları artırmadan, azaltmadan, saptırmadan, sapık tevillerle tevil etmeden olduğu gibi kabul etmek.
Buhari'nin Şeyhi Naim İbni Hammad şöyle dedi:
"Allah'ı yarattığına benzeten kişi kafir olur. Allah'ın kendisini ve Rasulullah'ın Allah'ı vasfettiği şeyleri inkar eden kişi de kafir olmuş olur." (Er-Ravda en-Nediyye s:22, İthaf il Kainat s: 6)
2 - Allah'ı mahlukata benzetmemek.
Allah-u teala şöyle buyuruyor:
"O'nun benzeri hiç bir şey yoktur. O işitendir, görendir." (Şura: 11)
"Hiç bir şey O'na denk değildir." (İhlas: 4)
3 - Allah'ın sıfatlarının mahiyetini araştırmamak.
Allah'ın sıfatlarını olduğu gibi kabul etmek, mahiyeti hakkında soru sormamak gerekir. Allah'ın sıfatları zatının mahiyetine bağlıdır. Allah'ın zatının mahiyetini insanlar idrak edemeyecekleri için bu konuda soru sormamaları gerekir.
İmam Malik, Allah'ın istivası hakkında soru sorulduğunda şöyle dedi:
"İstiva bilinen bir şeydir. Keyfiyeti ve nasıl olduğu bilinmez. Ona iman farzdır. Mahiyeti hakkında soru sormak bidattir." (Er Ravda en- Nediyye s: 29 )
2 - Uluhiyyet Tevhidi
3 - Allah'ın İsim ve Sıfatları Tevhidi
Allah'a iman bu üç Tevhidi de kapsamına alır.
1 - Rububiyyet Tevhidi
Allah-u teala'nın bu kainatı tek başına yarattığına, yarattıklarının sahibi olduğuna, hükmünde takipçisi olmadığına, dirilten, yaşatan ve öldürenin O olduğuna, bütün canlıların rızıklandırıcısı, her şeyin yöneticisi olduğuna, Allah'tan başka hiç kimsenin ve hiçbir şeyin ne kendi nefsine ne de başkasına O'nun izni ve dilemesi olmadıkça zarar ve fayda vermeyeceğine, dualara yalnızca O'nun icabet edeceğine inanmaktır. Allah'ın kaza ve kaderine inanmak da bu tevhidin kapsamına girer.
Allah-u teala şöyle buyuruyor:
"Rabbiniz gökleri ve yeri altı günde yaratan ve sonra arşa istiva eden, gündüzü durmadan kovalayan gece ile bürüyen, güneşi, ayı, yıldızları hepsini buyruğuna baş eğdirerek yaratan Allah'tır. Bilin ki yaratma da emir de O'nun hakkıdır. Alemlerin Rabbi olan Allah yücedir." (A'raf: 54)
"And olsun ki onlara: "Gökleri ve yeri yaratan, güneşi, ayı buyruğu altında tutan kimdir?" diye sorsan, şüphesiz Allah'tır derler. Öyleyse niçin (aldatılıp) döndürülüyorlar?
Andolsun ki onlara: "Gökten su indirip onunla ölümünden sonra yeri dirilten kimdir?" diye sorsan, şüphesiz "Allah'tır" derler. De ki: "Hamd Allah içindir." Fakat çoğu bunu akletmezler." (Ankebut: 61-63)
2 - Uluhiyyet Tevhidi
Uluhiyyet tevhidi; ibadeti eşi ve benzeri olmayan Allah'a has kılmak, O'na kayıtsız şartsız itaat etmek ve boyun eğmektir.
"İlah" da kendisine ibadet edilen demektir.
Uluhiyyet tevhidi; zahiren ve batinen bütün ibadetleri Allah'a has kılmaktır. Bu tevhid hiç bir ibadeti az da olsa bir mahluka yapmamayı gerektirir.
Uluhiyyet tevhidi diğer iki Tevhidi de içine almasına rağmen bu tevhid türleri Uluhiyet tevhidini kapsamaz.
Rububiyyette tevhidi sağlayan kişi bunu yapmakla Uluhiyette de tevhidi sağlamış sayılmaz.
Aynı şekilde bu kişi Allah'ı isim ve sıfatlarda birlemiş olsa bile yine de Uluhiyyet tevhidini gerçekleştirmiş sayılmaz. Ama Uluhiyyet tevhidini sağlayan kişi bununla birlikte her iki tevhidi de sağlamış olur. Çünkü kişi bu şekilde bütün ibadetleri yalnızca Allah'a has kılmıştır. Dolayısıyla Allah-u teala'nın bu alemin yaratıcısı olduğunu ve kemal isim ve sıfatlara sahip olduğunu kabul etmiştir.
Allah-u teala şöyle buyuruyor:
"De ki: "Ey kitap ehli! Ancak Allah'a kulluk etmeniz, O'na hiçbir şeyi eş koşmamak, Allah'ı bırakıp birbirimizi rab olarak benimsememek üzere bizimle sizin aranızda müşterek bir söze gelin. Eğer yüzçevirirlerse; "bizim müslüman olduğumuza şahid olun" deyin." (Al-i İmran: 64)
"Allah'la beraber delili olmadığı halde Allah'a eş koşanların hesabını Rabbi görecektir. Allah kafirleri kurtuluşa erdirmez." (Mü'minun: 117)
3 - Allah'ın İsim ve Sıfatları Tevhidi
Allah'ın kendini Kuran'da vasfettiği, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'in sahih sünnetlerinde bizlere açıkladığı üzere, bütün noksanlıklardan uzak, yani kemal sıfatlara sahip olduğuna, mahlukata benzemediğine ve bu sıfatların varlığına, iptal etmeksizin inanmaktır.
Bu tevhidi sağlayabilmek için üç temel noktaya dikkat etmek gerekir:
1 - Allah'ın isim ve sıfatlarını Kuran-ı Kerim ve sahih sünnette bildirildiği şekliyle kabul etmek.
Bu isim ve sıfatları artırmadan, azaltmadan, saptırmadan, sapık tevillerle tevil etmeden olduğu gibi kabul etmek.
Buhari'nin Şeyhi Naim İbni Hammad şöyle dedi:
"Allah'ı yarattığına benzeten kişi kafir olur. Allah'ın kendisini ve Rasulullah'ın Allah'ı vasfettiği şeyleri inkar eden kişi de kafir olmuş olur." (Er-Ravda en-Nediyye s:22, İthaf il Kainat s: 6)
2 - Allah'ı mahlukata benzetmemek.
Allah-u teala şöyle buyuruyor:
"O'nun benzeri hiç bir şey yoktur. O işitendir, görendir." (Şura: 11)
"Hiç bir şey O'na denk değildir." (İhlas: 4)
3 - Allah'ın sıfatlarının mahiyetini araştırmamak.
Allah'ın sıfatlarını olduğu gibi kabul etmek, mahiyeti hakkında soru sormamak gerekir. Allah'ın sıfatları zatının mahiyetine bağlıdır. Allah'ın zatının mahiyetini insanlar idrak edemeyecekleri için bu konuda soru sormamaları gerekir.
İmam Malik, Allah'ın istivası hakkında soru sorulduğunda şöyle dedi:
"İstiva bilinen bir şeydir. Keyfiyeti ve nasıl olduğu bilinmez. Ona iman farzdır. Mahiyeti hakkında soru sormak bidattir." (Er Ravda en- Nediyye s: 29 )
