Çevrimdışı
Her ebeveyn çocuğunun doğru davranışlarda bulunmasını, başarılı olmasını, toplum tarafından sevilen ve kabul gören bir birey olmasını arzular. Doğru davranışa teşvik etmek, belki de motivasyonu arttırmak için diğer çocukların yaptıklarını örnek göstermek ebeveynlerin sıklıkla başvurduğu bir yöntem, ancak kıyaslanmak çocukta yetersizlik hissini doğuruyor.
Kıyas Nedir?
Zihnimizdeki kalıplarımız, iyi, doğru ve olması gereken diye kabul ettiğimiz durumlar ve var olan bilgimiz kıyaslamayı doğurur. Zihnimizdeki olması gereken ile mevcut durumu kıyaslarız, iyi olduğuna inandığımız bir şey ile elimizdeki eşdeğerini kıyaslarız. Çocuğumuzun yaptıklarını diğer çocukların yaptıkları ile kıyaslarız. Hayatımızdaki her durum, sahip olduğumuz her şey için bir referans noktamız vardır ve zihnimiz ister istemez sahip olduklarımızı veya içinde bulunduğumuz durumu bu referans noktasına göre değerlendirir.
Kıyaslamanın en çok yapıldığı zaman ise mevcut olanın yetersiz göründüğü, diğerinde olanın daha iyi olarak algılandığı durumlar olur. Çocuğun davranışları arkadaşının daha iyi olduğu düşünüldüğünde kıyaslanmaya başlanır. Kıyas yapılmasının amacı çocuğu olması gereken “daha iyi” davranışa teşvik etmek ve onun iyiliğini düşünmek olsa da yapıcı olmaktan çok yıkıcı sonuçlar doğurur.
Çocuğu Başka Çocuklarla Kıyaslamanın Etkileri Nelerdir?
Bu sorunun cevabını bulmak için kendiniz bir başkası ile kıyaslandığınızı hayal etmeye ne dersiniz?
“Ayşe’nin annesi onunla çok güzel oyunlar oynuyor ama sen benimle hiç öyle oyunlar oynamıyorsun!” Bu cümleyi duymak nasıl hissettirir?
Peki çocuğunuzun “Arkadaşların derslerde kuralları dinliyor, sen neden böyle yanlış davranıyorsun?” gibi cümleler duyduğunda ne hissediyor olabilir?
Başka çocuklarla kıyaslanan çocuğa ulaşan mesaj “Sen yeterince iyi değilsin’’dir. Siz de ilk cümleyi okuduğunuzda yetersiz hissetmediniz mi?
Yeterince iyi olmadığını hisseden çocuk aynı zamanda değersiz de hisseder. Bu duygular çocuğun kendine olan güvenini olumsuz yönde etkileyerek motivasyonunu düşürür, olması gereken davranışlar sergilemesinin ve başarıya ulaşmasının önünde bir engel oluşturur. Sonuçta çocuğu başka çocuklar ile kıyaslayarak elde edilmek istenen sonucun tam tersi bir sonuç ile karşılaşılabilir.
Sürekli başkaları ile kıyaslanan çocuğun akademik başarısı, sosyal ilişkileri ve özgüveni olumsuz etkilenir;
Çabası görülmeyen çocuk derslerine çalışmayı ve çaba göstermeyi bırakabilir.
Sorumluluk almaktan kaçınır ve bir şeyi iyi yapsa ve başarılı olsa da bunu göstermekten çekinir.
Sürekli arkadaşlarının ondan daha iyi olduğu mesajını alan çocuk sosyal ilişkilerinde zorluklar yaşar.
Arkadaşlarını kıskanmaya başlayabilir.
Arkadaşlarından uzaklaşabilir ve ilişki kurmakta zorlanabilir,
Elinden geleni yapmak bu çocuk için yeterli olamaz, sürekli en iyisini başarmak ister ve bu hırsı doğurur.
Yaşamı boyunca kendini sürekli başkalarıyla kıyaslar ve başarısız hisseder.
Sürekli Başka Çocuklarla Kıyaslanan Çocuk Ne Hisseder?
Sürekli başka çocuklarla kıyaslanan çocuk
Yetersizlik
Değersizlik
Başarısızlık duygularını oldukça yoğun bir şekilde hissedecektir.
Bu hisler beraberinde çocuğun
Ebeveynlerinin onu ancak olması gerektiği gibi davrandığında ve başarılı olduğunda sevdiğini,
Çabalarının görülmediğini ve önemsenmediğini
Anlaşılmadığını düşünmesine sebep olur.
Kıyaslanan çocuk;
Öfkeli
Mutsuz
Kıskanç
Çekingen olabilir.
Kardeşleri Kıyaslamanın Etkileri Nelerdir?
Kardeşleri birbiriyle kıyaslamak öncelikle kardeş ilişkisine zarar verir. Kardeşler arasında kaçınılmaz olan kıskançlık duygusunu zarar verici boyuta taşır. Kardeşler arasındaki rekabeti pekiştirir.
Kıyaslanan kardeş daha az sevildiğini hissederken, örnek gösterilen kardeş sürekli en iyi olmak ve beğenilmek için üzerinde bir baskı hisseder.
Çocuğu Motive Etmek İçin Kıyaslamak Yerine Ne Yapılmalı?
Çocuğunuzu iyi tanıyın; beklentilerinizi çocuğunuzun becerilerine uygun oluşturun.
Çocuğunuzun yetenek ve becerilerini geliştirmesine yardımcı olun.
Başka çocukları örnek vermek yerine çocuğunuzun başarabileceğine inandığınızı gösterin.
Çocuğunuzu başka çocuklarla kıyaslamak yerine kendisi ile kıyaslayın; gelişimine vurgu yapın.
Başarısızlıkları yerine başarılarını vurgulayın.
Çocuğunuzu koşulsuz sevdiğinizi hissettirin.
Çocuğunuzu olduğu gibi kabul edin.
uzm. klinik psikolog Hazal Fatma Sarı
Kıyas Nedir?
Zihnimizdeki kalıplarımız, iyi, doğru ve olması gereken diye kabul ettiğimiz durumlar ve var olan bilgimiz kıyaslamayı doğurur. Zihnimizdeki olması gereken ile mevcut durumu kıyaslarız, iyi olduğuna inandığımız bir şey ile elimizdeki eşdeğerini kıyaslarız. Çocuğumuzun yaptıklarını diğer çocukların yaptıkları ile kıyaslarız. Hayatımızdaki her durum, sahip olduğumuz her şey için bir referans noktamız vardır ve zihnimiz ister istemez sahip olduklarımızı veya içinde bulunduğumuz durumu bu referans noktasına göre değerlendirir.
Kıyaslamanın en çok yapıldığı zaman ise mevcut olanın yetersiz göründüğü, diğerinde olanın daha iyi olarak algılandığı durumlar olur. Çocuğun davranışları arkadaşının daha iyi olduğu düşünüldüğünde kıyaslanmaya başlanır. Kıyas yapılmasının amacı çocuğu olması gereken “daha iyi” davranışa teşvik etmek ve onun iyiliğini düşünmek olsa da yapıcı olmaktan çok yıkıcı sonuçlar doğurur.
Çocuğu Başka Çocuklarla Kıyaslamanın Etkileri Nelerdir?
Bu sorunun cevabını bulmak için kendiniz bir başkası ile kıyaslandığınızı hayal etmeye ne dersiniz?
“Ayşe’nin annesi onunla çok güzel oyunlar oynuyor ama sen benimle hiç öyle oyunlar oynamıyorsun!” Bu cümleyi duymak nasıl hissettirir?
Peki çocuğunuzun “Arkadaşların derslerde kuralları dinliyor, sen neden böyle yanlış davranıyorsun?” gibi cümleler duyduğunda ne hissediyor olabilir?
Başka çocuklarla kıyaslanan çocuğa ulaşan mesaj “Sen yeterince iyi değilsin’’dir. Siz de ilk cümleyi okuduğunuzda yetersiz hissetmediniz mi?
Yeterince iyi olmadığını hisseden çocuk aynı zamanda değersiz de hisseder. Bu duygular çocuğun kendine olan güvenini olumsuz yönde etkileyerek motivasyonunu düşürür, olması gereken davranışlar sergilemesinin ve başarıya ulaşmasının önünde bir engel oluşturur. Sonuçta çocuğu başka çocuklar ile kıyaslayarak elde edilmek istenen sonucun tam tersi bir sonuç ile karşılaşılabilir.
Sürekli başkaları ile kıyaslanan çocuğun akademik başarısı, sosyal ilişkileri ve özgüveni olumsuz etkilenir;
Çabası görülmeyen çocuk derslerine çalışmayı ve çaba göstermeyi bırakabilir.
Sorumluluk almaktan kaçınır ve bir şeyi iyi yapsa ve başarılı olsa da bunu göstermekten çekinir.
Sürekli arkadaşlarının ondan daha iyi olduğu mesajını alan çocuk sosyal ilişkilerinde zorluklar yaşar.
Arkadaşlarını kıskanmaya başlayabilir.
Arkadaşlarından uzaklaşabilir ve ilişki kurmakta zorlanabilir,
Elinden geleni yapmak bu çocuk için yeterli olamaz, sürekli en iyisini başarmak ister ve bu hırsı doğurur.
Yaşamı boyunca kendini sürekli başkalarıyla kıyaslar ve başarısız hisseder.
Sürekli Başka Çocuklarla Kıyaslanan Çocuk Ne Hisseder?
Sürekli başka çocuklarla kıyaslanan çocuk
Yetersizlik
Değersizlik
Başarısızlık duygularını oldukça yoğun bir şekilde hissedecektir.
Bu hisler beraberinde çocuğun
Ebeveynlerinin onu ancak olması gerektiği gibi davrandığında ve başarılı olduğunda sevdiğini,
Çabalarının görülmediğini ve önemsenmediğini
Anlaşılmadığını düşünmesine sebep olur.
Kıyaslanan çocuk;
Öfkeli
Mutsuz
Kıskanç
Çekingen olabilir.
Kardeşleri Kıyaslamanın Etkileri Nelerdir?
Kardeşleri birbiriyle kıyaslamak öncelikle kardeş ilişkisine zarar verir. Kardeşler arasında kaçınılmaz olan kıskançlık duygusunu zarar verici boyuta taşır. Kardeşler arasındaki rekabeti pekiştirir.
Kıyaslanan kardeş daha az sevildiğini hissederken, örnek gösterilen kardeş sürekli en iyi olmak ve beğenilmek için üzerinde bir baskı hisseder.
Çocuğu Motive Etmek İçin Kıyaslamak Yerine Ne Yapılmalı?
Çocuğunuzu iyi tanıyın; beklentilerinizi çocuğunuzun becerilerine uygun oluşturun.
Çocuğunuzun yetenek ve becerilerini geliştirmesine yardımcı olun.
Başka çocukları örnek vermek yerine çocuğunuzun başarabileceğine inandığınızı gösterin.
Çocuğunuzu başka çocuklarla kıyaslamak yerine kendisi ile kıyaslayın; gelişimine vurgu yapın.
Başarısızlıkları yerine başarılarını vurgulayın.
Çocuğunuzu koşulsuz sevdiğinizi hissettirin.
Çocuğunuzu olduğu gibi kabul edin.
uzm. klinik psikolog Hazal Fatma Sarı
