Hristiyanların ana mezhebi olan katolikler ise büyüye şiddetle karşıdır.Yiğidi öldür hakkını yeme demişler.Orta Çağda laik kafirler Katolik Kilisesinin gücünü kırmadan önce Katolikler bütün büyücüleri cadıları ve pagan kafirleri kazıklarda yakıyorlardı.Üzülerek söylüyorum aynı dönemde yani 1400'lerden başlayarak 1800lere kadar ne yazık ki İslam Alemi Osmanlı'nın cahil yönetimi altında hoca adı altında büyücülere giderken Katolik Avrupa bu konuda bizden daha bilinçliydi.Büyücülerin hepsini yakıyorlardı.Bunda Osmanlıların büyü ve sihri serbest bırakmasınında ne yazık ki çok büyük etkisi vardır.Osmanlı padişahları bizzat kendileri müneccimler tutup haşa gelecek hakkında onlardan birşey öğrenmeye çalışıyorlardı.Abbasi Hilafetinin 1250'lerde çöküşüyle İslam Ümmetinin dini ilimlerdeki gerilemesi ve dini- ilmi cahilliği başlamış ve bugünlere kadar gelmiştir.Bundan Osmanlı'nın payı da ne yazık ki yadsınamaz.
(Elbette Osmanlıları tekfir etmiyorum yanlış anlaşılma olmasın ama Osmanlı'nın dini cahilliği İslam Ümmetine çok büyük zararlar verdi.Allah onlarıda bizleride affetsin)
Akhi bunda hangi araştırmayı referans alıyorsunuz? Aksine İstanbul'da bir rasathanenin yıkılma olayı var mesela, rasathanedekilerin gaybı bildikleri izlenimini vermelerinden dolayı.
İlimlerin gerilemesi konusunu ise Osmanlı idaresine bağlamak kolay değildir. Örneğin
Chaney (2016) Islamic Science yazılan kitap sayılarına bakar
müspet ilimlerin 12.yüzyıldan itibaren gerilemeye başladığı sonucuna varıyor. Ayrıca bu gerilemenin doğudan başladığını ve Nizamiye medreselerinin yaygınlaşmasını takiben Batı'ya doğru ilerlediğini ifade ediyor. Sebep olarak da medreselerin şeri ilimlere odaklanmasını gösteriyor ve ardından bunun altında ulemanın ilim ve felsefe düşmanlığı yattığını iddia ediyor.
Yaptığı bazı çıkarımlar sathi ve dayanaksız olsa da, medreseler konusunda isabet etmiş olabilir. Selçuklular İslam tarihine medrese ve vakıflar yoluyla yeni bir merkeziyetçilik örneği getirdiler. Ulema, kadı ve katipler de bu merkeziyetçiliğin bir parçasıydılar. Bu aynı zamanda Maverdi ve Ebu Ya'la gibi alimlerin siyaseti sultaniyye eserleri yazdıkları döneme tesadüf ediyor. Daha önceleri ilim bu kadar kurumsallaşmamıştı. Kurumsallaşma da müspet ilimleri göz ardı etmişti. Ancak G. Saliba gibi tarihçilerin bulgularına göre, örneğin astronomi sahasında 15. yüzyıl sonuna kadar büyük ilerlemeler devam etmiştir.
Şeri ilimlere gelince bunlar aksine güçlenmiştir 12. ve 13. yüzyıllarda. Ardından telifat sayısı düşüyor, en azından Chaney'nin 942 kitaplık örneğinde. Bunun sebebine gelince, Osmanlı yüzünden oldu demek kolay değildir. Bu daha kapsamlı bir araştırmayı gerektirir. En azından hangi yolla olduğunu (tahminen de olsa) açıklamak gerekir. Sosyal medyada bir kullanıcı Fatih Sultan Mehmed'in ulemayı İstanbul'a çağırma siyasetini sorumlu tutuyor ve Osmanlı'nın ilme veya vakıflara daha az yatırımda bulunduğunu iddia ediyordu. Ancak dönemin daha geniş olayları çoğu zaman görmezlikten geliniyor. Örneğin 14.yüzyılda Avrupa'nın üçte birini helak eden, Mısır, Şam, Irak ve Yemen'e de yayılan büyük bir
veba ortaya çıktı. Bu gibi olaylar çok önemli ve bunların iktisada da etkisi oldu. J. Abu-Lughod kitabında Mısır'ın iktisadi gerilemesinin Osmanlı değil,
dünya ekonomik düzeninin değişmesi sebebiyle olduğu belirtiyor. Avrupa vebadan kurtulduktan sonra yükselişe geçti ve deniz ticareti ile 1500'lerde başlayan bir sürçe sonucunda dünyanın merkezine oturdu. İslam beldelerini zengin kılan ipek yolu ticareti sona erdi böylece. İktisadın vakıflar ve ulema üzerinde de büyük bir etkisi vardır. Tabi tek sebep budur denilemez, sadece meselenin karışık olduğunu göstermek için bunu zikrediyorum.
Ayrıca bir mesele daha var.
İlmi üretkenlik tek başına bir şey ifade etmez. Endülüs ilim olduğu halde düştü. Osmanlı ise ilmi üretkenliği az olsa dahi Rumeli'yi fethetmiştir. Cihad dersten, derin bahisten üstündür. Onun dışında ilmi üretkenliğin (telifat sayısı)
toplumdaki ahlak/rüşt seviyesini ne kadar yansıttığı da tartışılabilir, çünkü halk arasında ilim ve edep şiir ve kıssalar yoluyla sözel veya belli başlı tergip kitapları vasıtasıyla yayılmıştır. Kaç kişi okuma yazma biliyordu ki kitap okusunlar? Kitap yerine medrese sayılarına bakmak da faydalı olacaktır, ki bunların yayıldığını tahmin ediyorum.
İlmi üretkenlikten öte "Osmanlı'nın dini cahilliği"nden bahsetmek ise tüm bunların ötesinde çok basit ve Arap/Türk milliyetçilerinden kalma bir söylemdir. Karşılaştırmak lazım, Emevi veya Abbasi ümerası daha mı eğitimli ve dindarlardı. Yakın zamanın ayıplanması, bilinmeyen önceki zamanların da ona nispeten masumlaştırılması yaygın bir eğilimdir bizdeki tarih yazımında.
