R İ D D E T
İrtidatla İlgili Bazı Hükümler:
1 - İrtidatın Manası:
İrtidatın sözlük manası; bir şeyden dönmektir.
İrtidatın şer’i manası konusunda ise alimler farklı görüşler söylemişlerdir:
İmam Malik’e göre irtidat; bir müslümanın açık bir ifade ile veya irtidatı gerektiren bir söz veya hareketle kafir olmasıdır.
Hanefilere göre irtidat; imandan dönmek ve yüz çevirmekten ibarettir.
Şafiilere göre irtidat; küfür niyeti, küfür sözü veya küfür ameli ile İslam’dan çıkmaktır. Küfrü gerektiren sözün şaka veya inat olması ile bir inanç eseri olması arasında fark yoktur.
Hanbelilere göre irtidat; müslüman olduktan sonra, gerek şaka ve gerek gerçek zorlama yolu ile olsun, gönüllü olarak küfrü kabul etmektir.
2 - İrtidatın Şartları:
Bir müslümanın mürted sayılabilmesi için kendisinde bazı şartların bulunması gerekmektedir. Bu şartlar;
a) - Büluğ (Erginlik)
b) - Akıl (Delinin irtidatı ve İslam’ı geçerli değildir.)
c) - İhtiyar (Serbest irade): Tam ve zorlayıcı baskı ihtiyarı ortadan kaldırır. Zorlayıcı olmayan baskılar ise ihtiyarı ortadan kaldırmaz.
3 - İrtidatın Çeşitleri:
a - İtikadi İrtidat: Şehadetin manasını bozacak veya ters düşecek herhangi bir düşünce veya inançtır. Allah (c.c)’a şirk koşmak, isim ve sıfatlarından biriyle alay etmek, kendisiyle Allah arasında aracılar tayin etmek, Kur’an’ın tümünü veya bir kısmını inkar etmek, Rasulullah’ın haber verdiği şeylerde yalancı olduğunu söylemek gibi...
b - Sözlü İrtidat: Şehadetin manasını bozacak veya ters düşecek herhangi bir sözün söylenmesidir. Allah’a, kitaba ve Rasulullah (s.a.s)’a sövmek gibi...
c - Ameli İrtidat: Şehadetin manasını bozacak veya ters düşecek bir amelin yapılmasıdır. Küfre rıza göstermek, İslam’ı ve ehlini küçük görmek, küfrü ve ehlini yüceltmek, taguta muhakeme olmak, Allah (c.c)’ın hükmü dışındaki kanunlarla hükmetmek, Kur’an ayetlerini ve Rasulullah (s.a.s)’ın hadislerini bilerek çöpe atmak ve başkasının kafir olmasına sevinmek gibi...
d - Terk İrtidatı: Allah (c.c)’ın farz kıldığı bir amelin inkar edilerek terkedilmesiyle olur. Namazın terki, zekatın terki gibi...
4 - İrtidatın Tesbiti:
Bir kimsenin İslam’dan dönerek mürted olduğu ya kendisinin itirafıyla veya iki adil erkek şahidin şahitliğiyle tesbit edilir. Şahitlerin “bu kişi kafir oldu” sözüyle yetinilmeyip, onlardan gördükleri ve duyduklarını ayrıntılı olarak açıklamaları istenir.
5 - Mürtedin Cezalandırılması:
Mürted erkek ve kadın irtidatlarından tevbe edip dönmediklerinde öldürülürler.
Rasulullah (s.a.s) şöyle buyurdu:
“Dinini değiştireni öldürün!” (Buhari, Ebu Davud, Tirmizi, Nesei, İbni Mace)
Rasulullah (s.a.s) Zamanında İrtidat Edenler:
Rasulullah (s.a.s) zamanında üç kabile mürted oldu. Bunlar;
1 - Beni Mudlic Kabilesi: Bu kabilenin reisi, bir kahin olan El Esved el Ansi’dir. Yemen’de nebi olduğunu iddia etmiştir. Onu, Feyruz ed Deylemi (r.a) öldürmüştür.
2 - Müseyleme’nin Kavmi Beni Hanife: Müseyleme, Yemame’de nebi olduğunu iddia etmiştir. Rasulullah’a bir mektup yazarak nübüvvette ortağı olduğunu ve yeryüzünün ikiye ayrıldığını, bir kısmının kendisine diğer kısmının ise Rasulullah (s.a.s)’a ait olduğunu söylemiştir. Rasulullah (s.a.s) onun mektubuna şöyle cevap vermiştir:
“Allah (c.c)’ın Rasulü Muhammed’den, yalancı olan Müseyleme’ye...
Hidayete tabi olanlara selam olsun!
Bilinsin ki, yeryüzü Allah (c.c)’ındır. O, kullarından dilediğine verir. İyi sonuç, Allah (c.c)’tan korkanlar içindir.” (İbni Hişam-Siyre, İbni Kesir - El bidaye ve’nnihaye)
Müseyleme’ye Ebu Bekir (r.a) savaş açmış ve onu Hamza (r.a)’yı öldüren Vahşi (r.a) öldürmüştür.
Vahşi (r.a) şöyle demiştir:
“Cahiliyede, insanların en hayırlısını öldürdüm. Müslüman olduğumda ise insanların en şerlisini öldürdüm.” (İbni KesirElbidaye ve’nnihaye)
3 - Beni Esed Kabilesi: Tuleyha b. Huveylid’in komutası altında bulunuyorlardı. Ebu Bekir (r.a) hilafeti zamanında ona savaş açtı. Fakat o, Şam’a kaçtı. Sonra müslüman oldu ve iyi bir müslüman olarak yaşadı.
Ebu Bekir (r.a) Zamanında İrtidat Edenler:
Ebu Bekir (r.a) zamanında yedi kabile mürted oldu. Bunlar:
1 - Gatafan Kabilesi: Liderleri Kurrat b. Seleme’dir.
2 - Fezare Kabilesi: Uyeyne b. Hısn’ın kavmi’dir.
3 - Beni Suleym Kabilesi: El Fucaa Abdu Ya Leyl’in kabilesidir.
4 - Beni Yurbu Kabilesi: Malik b. Nuveyre’nin kavmidir.
5 - Beni Temim Kabilesinin Bir Kısmı: Secah binti Münzir’in liderliği altında toplanmış bir kavimdir. Secah binti Münzir kahine idi. Aynı zamanda Müseyleme’nin de hanımıdır. Müseyleme’nin ölümünden sonra nebi olduğunu iddia etti.
6 - Kinde Kabilesi: El Eş’as b. Kays’ın kavmidir.
7 - Beni Bekir İbnu Vail El Hutan b. Zeyd kabilesi.
Ömer (r.a) Zamanında İrtidat Edenler:
Ömer (r.a) zamanında Cebele b. Eyhe el Gassani mürted oldu. Bu adam Ka’beyi tavaf ederken Fezari kabilesinden bir adam, yanlışlıkla izarına bastı. Bunun üzerine Cebale ona tokat atarak burnunu kırdı. Fezari kabilesinden olan adam onu Ömer (r.a)’e şikayet etti. Ömer (r.a)’in hükmü; ya kısas ya da Fezari’nin affetmesi şeklindeydi. Fakat Fezari, Cebale’yi affetmedi. Bunun üzerine Cebale Ömer (r.a)’e şöyle dedi:
“Ben bir kralım, o ise benden daha aşağıda olan bir kimsedir. Durum böyleyken bana nasıl kısas cezası verirsin?” Ömer (r.a) ona şöyle cevab verdi:
“İslam dini sizi eşit kılmıştır ve senin İslam nazarında ondan bir farkın yoktur.” Cebale ertesi güne kadar mühlet istedi ve Ömer (r.a) ona mühlet verdi. Bu mühlet içerisinde Cebale Şam’a kaçtı ve orada hristiyan oldu. (Bu bilgiler, Razi tefsiri c: 2 s: 576621, İbni Hişam - siyre, İbni Kesir - El Bidaye ven-nihaye c: 5 s: 4852, Tarihul Hulefa s: 76’da geçmektedir.)
R İ D D E T
1-Reddemek, geri çevirmek ve her işten rücû etmek gibi mânâlara gelir
2-Istılâhta, iman ettikten sonra, İslâm'dan dönmeye verilen isimdir.
3- Kur'ân-ı Kerim'de:"Sizden her kim dininden döner ve kâfir olarak ölür ise, işte onların dünya ve âhirette amelleri geçersizdir ve kendileri de cehennem ehlidir. Onlar cehennemin ebedî sakinleridir."(BAKARA:217)
Riddet ,niyyetle yâni kalbinden dinden çıkmaya karar vermekle yâhut küfr olan söz veya fiil ile İslâm'dan ilgiyi, alâkayı kesmek ile olur.
İRTİDAT :İrtidat Arapça bir kelime olup; ridde'nin türevidir.
İrtidâd etme: İslâm dîninden çıkma. (İrtidâd ve Mürted)
Dolayısıyla bu tanımlamalardan sonra irtidat konusunun üzerinde durmak gerekir herhalde mustafa sabri bu sebepten direk irtidatı anlatmış olabilir.
soru.1.
riddet nedır nasıl olur?
cevap.1.
Riddet: Lugatta; "birşeyden başka birşeye dönüş," demektir. Terim olarak riddet; akıllı ve ergen bir müslüma-nın herhangi bir zorlama olmadan kendi isteğiyle İslâm'dan küfre dönüşüdür.
Müslüman ne zaman mürted (dinden dönen) olur?
Müslüman, kalbi küfürle rahatlayıp bilfiil küfre girmedikç e İslâm'ın dışında sayılmaz ve mürted olduğuna hüküm verilmez. Çünkü bu konuda Allah şöyle buyurur: "Gönlü imanla dolu olduğu halde, zor altında olan kimse müstesna, İnandıktan sonra Allah'ı inkar edip gönlünü kâfirliğe açanlara Allah katından bir gazab vardır, büyük azab da onlar içindir.". (Nahl: 106)
Hz. Ömer şöyle der: "Peygamberimizi şöyle derken işittim: "Ameller niyetlere göredir, herkes için neye niyet etmişse o vardır."
Kalbde olan şeyler sadece Allah'ın bildiği gizli, bir yoruma ihtimali olmayan kesin ifadeler olması gerekir.
İbn Abidin şöyle der: "Kişiyi imanından ancak İslâm'a girdiği şeyi inkar etmesi çıkarır. O şeyi reddettiği kesin anlaşılınca riddetine hükmedilir. Reddi konusunda şöphe varsa riddetle hükmedilmez. Çünkü sabit olan İslâm, şüpheyle yok olmaz."
Bir kitab'da şöyle denilir: "Küfür, çok dehşetli bir şeydir. En küçük bir rivayet de olsa bulunduğu zaman hiçbir mümini kafir telakki etmez."
Hulasa diğer kitap'larda şöyle denir: Bir konudaki bütün yönler tekfiri, tek bir yön de küfrüne engel olur nitelikte olsa müftünün, küfrü engelleyen yöne yönelmesi gerekir. Bu müslüman hakkındaki güzel zannın gereğidir.
Bezzaziye isimli kitap'ta şu da eklenmiştir:'Ancak küfrü gerektiren ve yoruma da ihtimali olmayan bir şeyi açıkça söylerse müslümanlığına hükmedemeyebiliriz."
Tatarhaniy'yede şöyle denir: "İhtimale dayalı olan bir şeyle kişi kafir sayılmaz, çünkü küfür, suçun son noktasıdır ve cezanın da son noktasını gerektirir, ihtimalli olmak son nokta değildir."
Kişinin riddetini veya küfrünü gösteren örnekler
1) Allah'a ortak koşmak (şirk), yahut O'nun Rab'liği-ni, birliğini veya sıfatlarından birini inkar etmek.
2) O'nun eşi veya çocuğu olduğuna inanmak.
3) Peygamberlerinden birini inkar etmek.
4) Kitab'larından birini inkar etmek.
5) Kur'an'ı Kerim'den birşeyi inkar etmek.
6) Beş vakit ibadetin farziyyetini veya onlardan birini inkar etmek.
7) Dinin zarurî olarak yönlerini inkâr etmek. Mesela Allah'ın bu âlemi yarattığını, meleklerin ve cinlerin varlığını, Kur'ân'ın Allah'dan gelen bir vahiy olduğunu, yeniden dirilmeyi, hesaba çekilmeyi, cenneti cehennemi inkar etmesi gibi...
9) Kur'ân ve hadislerde helal kılınmış olan ve bütün müslümanların da helal olduğuna fikir birliği ettikleri bir-şeyin haram olduğuna inanmak. Mesela alış-veriş, evlenme ve temiz yiyecekler gibi.
10) Allah ile veya ayetleriyle veya Peygamberleriyle veya kitablarıyla eğlenmek; onları alaya almak.
Şöyle buyurulur: "Onlara soracak olursan, "Biz and olsun ki, eğlenip oynuyorduk." diyecekler. De ki:
Allah'la ayetleriyle, peygamberleriyle mi alay ediyordunuz?" Özür beyan etmeyin, inandıktan sonra inkar ettiniz." (Tevbe: 65-66)
11) Peygamberimizden sonra peygamberlik iddiasında bulunmak veya böyle birini tasdik etmek.
12) Kur'an'ı veya hadis kitaplarını, içlerinde yazılı olanları küçümseyerek veya hafife alarak, pisliklerin içine atmak.
13) Allah'ın kitabını ve peygamberinin sünnetini kusurlu bulmak, hayata uygun olmadıklarına inanarak onlarla hükmetmeyi terketmek, Kur'ân ve hadisler üzerine beşeri kanunları üstün tutmak.
14) Bir puta veya güneşe veya yaratılmışlardan olan bir şeye secde etmek.
Yeni müslüman olan birisi, İslâm'ın hükümlerini ve dinî sınırlarını bilmeyerek bir şeyi inkar etse kafir olmaz. Müslümanların icma ettikleri fakat sadece üst düzeydeki alimlerin bileceği meseleleri bilmeyerek bir kişi inkar etse yine kafir olmaz, çünkü bilmemesiyle özürlü kabul edilir. Bu tür bilgiler umum halk arasında yaygın olmayabilir. Mesela, kasden murisini Öldüren kişinin varis olamayacağı, ninenin mirasdan 1/ 6 hak alacağı vb. konularda olduğu gibi. İnanması için inkar edene doğru olan öğretilir, ama öğrendikten sonra inkar ederse kafir olur. Bunun kuralı, kişi birşeyi bilerek inkar ediyorsa kafir olur.
Bazen insan nefsini çevreleyen vesveselere ve şeytanın fısıltılarına itibar yoktur. Allah kişiyi bunlarla sorumlu tutmayacaktır. Ta ki kişinin yanında küfre tam bir kasd bulunsun, veya bunu konuşsun veya bunu amel etsin, o zaman kafir olur. Müslim'de Ebu Hureyre'den naklen Peygamberimiz şöyle buyurur:
"Allah, dil ile söylemedikleri, yahut fiilen yapmadıkları müddetçe ümmetimin gönüllerinden geçirdikleri günahlarını cezalandırmamıştır." (Müslim-İman, 201)
Ne kadar büyük olursa olsun büyük bir veya daha fazla günahı işlemekle kişi, Allah'a ortak koşmadığı veya İslâm'ın açıkça bilinen bir hükmünü inkar etmediği sürece kafir olacağına veya mürted olacağına hükmedilmez. Yukarıda sıralanan şeyleri de tabiki inkar etmemelidir. Ha-ramlığında, farz oluşunda imamların ihlilaf ettikleri, Kur'an'da veya mütevatır sünnetten kesin bir delil de olmayan konularda bir hükmü inkar etmek küfrü gerektirmez. Çünkü bir kişiye kafir, diyebilmek çok büyük bir iştir. Buhari'de Peygamberimiz şöyle buyurur: "Allah'dan başka hiçbir ilah olmadığına şehadet eden, kıblemize yönelen, namazımızı kılan, kestiğimizi (hayvanı) yiyen müslümandır. O kişiye, müslümanın lehindeki ve aleyhindeki hükümler aynen geçerli olur."
Peygamberimiz müslümanlan birbirlerine kafir, dememeleri konusnada uyarmıştır. Çünkü bu suçun vebali büyüktür.
Müslim'de Hz. Ömer'den naklen Peygamberimiz: "Kişi (din) kardeşini kafirliğe nisbet ettiği zaman muhakkak ikisinden biri o küfür kelimesiyle dönmüştür.". (Müslim: İman/ 111)
Durum böyle olunca, fetvayı ve serî hükmü açıklamaya salahiyetli olan kişinin, müslümanlardan birini küfre nisbet eden hükme adım atmadan önce iyice düşünmesi ve ihtiyatlı olması gerekir. Aslında her müslümanın dinini yaşarken ihtiyatı (tedbiri) elden bırakmaması, dini vazifelerini yerine getirmede hırslı olması, dinî yasaklardan uzak durması, günahlara ve dinen kötü sayılan şeylere bulaşmaması, gerekir. Kişi bazı ters düşüncelere sahib olur da birtakım günahlar işlerse hemen tevbe ederek Allah'ın affedeceğine tevekkül eder.
Kur'ân'da şöyle buyurulur: "Allah kendisine ortak koşmayı elbette bağışlamaz, bundan başkasını ise dilediğine bağışlar.". (Nisa: 48)
Başka bir ayette de: "Ettiği zulümden sonra tevbe edip düzelen kimse, bilsin ki Allah onun tevbesini kabul eder. Allah şübhesiz bağışlayandır, merhametli olandır.". (Maide: 39) buyurulur.
