Teyemmüm

Kitap, sünnet ile teyemmüm meşrûdur; Kitaptan delili; Allah Azze ve Celle buyuruyor ki; “Ey iman edenler! Siz sarhoş iken -ne söylediğinizi bilinceye kadar- cünüp iken de -yolcu olan müstesna- gusül edinceye kadar namaza yaklaşmayın. Eğer hasta olur veya bir yolculuk üzerinde bulunursa nız, yahut sizden biriniz ayak yolundan gelirse, yahut kadınlara dokunup da (bu durumlard a) su bulamamışsanız o zaman temiz bir toprakla teyemmüm edin: Yüzlerinize ve elleriniz e sürün. Şüphesiz Allah çok affedici ve bağışlayıcıdır.”(Nisa 43)
Sünnetten deliline gelince, bu konuda pek çok hadis vardır. Bunlardan birisi de Cabir r.a.’ın rivayet ettiği hadiste geçen şu ifadelerd ir; “Bana, benden önce kimseye verilmemiş beş şey verildi;… bir de bana yeryüzü temiz bir mescid kılındı. Ümmetimden biri her nerede namaz vaktine yetişirse orada namaz kılar.”
Meşru kılınış sebebi; Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Rasululla h (aleyhissa lâtu vesselâm)'la bir seferde beraber idik. Beydâ adlı mevkiye veya Zâtu'l-Ceyş denen yere gelmiştik ki benim bir kolyem kayboldu. Rasululla h (aleyhissa lâtu vesselâm) onu aramak için kaldı, O'nunla birlikte herkes orada kaldı. Bir su başında da değillerdi. Üstelik beraberle rinde su da yoktu. Halk Hz. Ebu Bekr (radıyallahu anh)'e uğrayıp:
"Aişe'nin yaptığını gördün mü! Hem Rasululla h'ı, hem de herkesi burada oyaladı. Bir su başında değiller, beraberle rinde su da yok!" demişler. Rasululla h başını dizlerimi n üzerine koymuş uyurken Ebu Bekr (radıyallahu anh) çıkageldi.
"Sen Rasululla h aleyhissa latu vesselam'ı da halkı da, burada hapsettin . Bir su başında değiller, beraberle rinde su da yok!" diyerek, babam beni azarladı ve Allah'ın dilediğince başka şeyler de söyledi. (Öfkesini daha da yenemeyip) eliyle böğrüme böğrüme dürterek (canımı yaktı). Rasululla h'ın başı dizimin üzerinde olduğu için kımıldamamaya çalıştım.
Rasululla h aleyhissa latu vesselam sabaha kadar, susuz olarak uyudu. Sabah olunca Allah Teâla Hazretler i, teyemmüm ayeti'ni inzal buyurdu: "...Su bulamazsa nız temiz toprağa teyemmüm edin, yüzlerinizi ve elleriniz i onunla meshedin. Allah size sorluk yapmak murad etmez, bilakis sizi temizleme k, ve üzerinizdeki nimetini tamamlama k ister, ola ki şükredersiniz" (Maide 6).
Üseyd, Hz. Aişe'ye: "Allah sana rahmetini bol kılsın, senin başına hoşlanmadığın her ne gelmiş ise onda Allah senin için de müslümanlar için de bir ferec (sıkıntıdan kurtulma) kılmıştır '' dedi.''
(Hz. Aişe) sözüne devam ederek) dedi ki: "Bindiğim deveyi dürtüp kaldırdım. (Kaybolan) kolye altında çıktı."

Teyemmüm edilecek şeyde toprağın şart olmayışı; Allah Teala buyuruyor ki; “..o zaman temiz bir toprakla teyemmüm edin.”(Nisa 43) Burada toprak kelimesi nekre olarak (belirlili k takısı almadan) gelmiştir. Tıpkı;
“Allah bir sığır kesmenizi emrediyor”(Bakara 67),
“Yanlışlıkla bir mümini öldüren kimsenin, mümin bir köle azat etmesi ve ölenin ailesine teslim edilecek bir diyet vermesi gereklidi r.”(Nisa 92) ayetlerin deki gibi mutlak olarak zikredilm iştir. Yani İsrail oğulları herhangi bir sığır kesselerd i, bu yeterli idi.
Teyemmüm ayetinde geçen; “Saiyd” kelimesi temiz toprak demektir. Yahya Bin Said der ki; “Sert toprağa yapılmış teyemmüm ile kılınan namazda sakınca yoktur.”
Elde tozu kalmasa da yer cinsinden olan her temiz şeyle teyemmüm caizdir. “saiyd” kelimesi Kehf Suresinde şöyle geçer; “وَإِنَّا لَجَاعِلُونَ مَا عَلَيْهَا صَعِيدًا جُرُزًا (Bununla beraber) biz mutlaka oradaki her şeyi kupkuru bir toprak yapacağız.”(Kehf
فَعَسَى رَبِّي أَن يُؤْتِيَنِ خَيْرًا مِّن جَنَّتِكَ وَيُرْسِلَ عَلَيْهَا حُسْبَانًا مِّنَ السَّمَاء فَتُصْبِحَ صَعِيدًا زَلَقًا Belki Rabbim bana, senin bağından daha iyisini verir; senin bağına ise gökten yıldırımlar gönderir de bağ kupkuru bir toprak haline gelir.”(Kehf 40)
Neticede, sert toprak, kum, duvar ve düz kaya gibi şeylerle teyemmüm caizdir.

1- Su bulamayan abdest için su satın alabilir.
2- Su aramak için tayin edilmiş belirli bir mesafe yoktur. Vakit çıkıncaya kadar suyu araştırır.
3- Sadece bazı azalarını yıkayacak kadar suyu olan bunu yapar ve teyemmüm eder. Allah Azze ve Celle buyuruyor ki; “O halde gücünüzün yettiği kadar Allah'tan korkun”(Tegabün 16)
Ebu Hureyre r.a.’den; Rasululla h sallallah u aleyhi ve sellem buyurdu ki; “Size bir şey emrettiğim zaman gücünüz yettiği kadar onu yerine getirin.”
4- Hapis olan ve kendisiyl e su veya toprak arasında bir engel bulunan, o halde namazını kılar. Bu şekilde kıldığı namaz tamdır. İade etmesine gerek yoktur. Bir önceki maddede geçen ayet ve hadis bunun da delilidir .
5- Su kullandığı takdirde vaktin çıkacağından korkan teyemmüm edemez. Namazı meşru sebeplerl e geçirdiyse bile hadisi şerifte; “Kim namazı unutursa veya uyuyakalırsa onun kefareti hatırlayınca kılmasıdır.” Buyrulmuştur. Suyu kullanara k abdestini veya guslünü alır. Yetişirse yetişir, yetişmezse kendisini suçlasın.
6- Su olmadığı zaman kişinin eşiyle cima etmesi mekruh değildir. Ebu Zerr r.a., sudan uzak bir yerde eşiyle birlikte kalmış, cünüp olmuştu. Su olmadığı için o halde namaz kıldı. Rasululla h sallallah u aleyhi ve sellem’in yanına geldiğinde;
“Helak oldum ey Allah’ın Rasulü!” dedi. Rasululla h sallallah u aleyhi ve sellem;
“Seni helak eden nedir?” diye sorunca, o da durumu anlattı. Rasululla h sallallah u aleyhi ve sellem;
"On yıl boyu su bulamasa da, temiz toprak müslümanın abdest suyudur. Suyu bulunca, bedenine onu değdir (yıkan), zira bu daha hayırlıdır.'' buyurdu.
Bir kimsenin on yıl boyunca eşinden uzak durması mümkün olmayacağına göre, su olmadığı zaman eşiyle cima etmesi mekruh değildir.
İbni Abbas r.a.’dan; “Eşiyle beraber seferde olan ve yanlarında su bulunmaya n kişinin eşiyle cima edip teyemmüm etmesinde sakınca yoktur.”

toprak, kum, duvar ve düz kaya gibi şeylerle teyemmüm caizdir.
TEYEMMÜM KİMLER İÇİN CAİZ OLUR?
Cünüp olan veya abdesti bozulan kişi, seferde ve mukim iken aşagıdaki sebep dolayısıyla teyemmüm edebilir;
Su bulamazsa; Allah Azze ve Celle buyuruyor ki; “Ey iman edenler! Siz sarhoş iken -ne söylediğinizi bilinceye kadar- cünüp iken de -yolcu olan müstesna- gusül edinceye kadar namaza yaklaşmayın. Eğer hasta olur veya bir yolculuk üzerinde bulunursa nız, yahut sizden biriniz ayak yolundan gelirse, yahut kadınlara dokunup da (bu durumlard a) su bulamamışsanız o zaman temiz bir toprakla teyemmüm edin: Yüzlerinize ve elleriniz e sürün. Şüphesiz Allah çok affedici ve bağışlayıcıdır.”(Nisa 43)
İmrân İbnu Husayn (radıyallahu anhüma) anlatıyor: "Rasululla h (aleyhissa lâtu vesselâm), bir kenara çekilmiş halkla birlikte namaz kılmayan bir adam gördü.
"Ey fülan! Halkla birlikte niye namaz kılmıyorsun?'' diye sordu. Adam:
"Ey Allah'ın Resulü, cenâbet oldum, su da yok'' deyince:
"Toprağı kullan, o sana yeterlidi r" buyurdula r."
Kuyunun derin olması gibi sebeplerl e suyun çıkarılamayışı, suyun yemek yapmak için, içmek için, necaseti gidermek veya hayvan sulamak için ancak yetecek kadar olması durumlarında su yok kabul edilir, teyemmüm edilebili r.
Hastalık sebebiyle teyemmüm; Hasen el Basri r.a. dedi ki; “Yanında su mevcut olup da, hastalığından dolayı onu kullanama yan teyemmüm eder.” Cumhura göre soğuk sudan zarar görecek olan da bu hususta hasta hükmündedir.
Su ile arasında; yırtıcı hayvan, düşman, yangın veya hırsız gibi engeller bulunan kişi, su bulamayan hükmündedir. Yine suyun Fasıkların bulunduğu yerde olması halinde, kadın su almak için oraya gitmez ve teyemmüm eder.
İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Rasululla h (aleyhissa lâtu vesselâm) zamanında bir adam yaralanmış, sonra da ihtilam olmuştu. Kendisine yıkanması emredildi . Adam yıkandı ve öldü. Onun haberi Rasululla h (aleyhissa lâtu vesselâm)'a ulaşmıştı. (Öfke ile) şunları söyledi:
"Onu öldürmüşler, Allah da onların canını alsın! Madem bilmiyorl ardı, niye sormadılar? Bilgisizl iğin şifası sualdir. Ona, teyemmüm yeterliyd i. Yarasına bir bez sarılmalı ve üzerinden meshedilm eli, sonra da bedeninin geri kalan kısmı yıkanmalıydı.''
Soğuk sebebiyle teyemmüm; Amr İbnu'l-As (radıyallahu anh) anlatıyor: "Zâtu's-Selâsil Gazvesi 'nde, soğuk bir gecede, ihtilam oldum. Yıkandığım takdirde helak olacağımdan korktum. Böylece teyemmüm yapıp, arkadaşlarıma sabah namazını kıldırdım.
Bu hadiseyi Rasululla h (aleyhissa lâtu vesselâm)'a anlattılar. Bana:
"Ey Amr! Sen cünüb olduğun halde arkadaşlarına namaz mı kıldırdın?" diye sordu. Ben de yıkanmama mâni olan durumu haber verdim ve dedim ki:
"Ben Allah'ın şöyle söylediğini işittim: "Kendinizi öldürmeyin, Allah sizlere karşı rahimdir'' (Nisa 29).
Rasululla h (aleyhissa lâtu vesselâm) güldüler ve hiçbir şey söylemediler." Bu hadisi şerif, teyemmüm alan kişinin, abdest almış olanlara imamlık edebileceğine delildir.
Su olduğu halde selamı cevaplama k için teyemmüm; Ebul Cuheym r.a.’den; Rasululla h sallallah u aleyhi ve sellem Cemel kuyusu tarafından geldi, bir adama rastladı. Adam ona selam verdi. Fakat Rasululla h sallallah u aleyhi ve sellem onun selamını hemen almadı, bir duvara varıp yüzünü ve ellerini mesh etti, ondan sonra selamını aldı.”
Cünüp olanın teyemmüm etmesi; Abdurrahm an İbnu Ebzâ anlatıyor: "Bir adam Hz. Ömer (radıyallahu anh)'e gelerek:
"Ben cünüb oldum, su da bulamadım (ne yapayım)?'' diye sordu. Hz. Ömer:
"Namaz kılma!'' diye cevap verdi. (Orada bulunan Ammâr radıyallahu anh söze girip):
"Ey mü'minlerin emiri! Hatırlamıyor musun? Ben ve sen bir seriyyede beraberdi k. Cenâbet olduk ve su bulamadık. O zaman sen namaz kılmamış, ben ise toprağa bulanarak kılmıştık. (Sonra bu durumu kendisine açınca), Aleyhissa latu vesselam bana:
"Ellerini yere vurup sonra üfleyip sonra onlarla yüzünü ve ellerini meshetmen sana kâfi idi '' buyurdula r" dedi.
Omuzlara ve koltuk altlarına kadar teyemmüm sahih mi?; Ammâr'ın şöyle söylediği rivâyet edildi: "Biz Rasululla h (aleyhissa lâtu vesselâm)'la birlikte omuzlara ve koltuk altlarına kadar teyemmüm ettik."
İshâk b. İbrahim b. Mahled el Haznelî diyor ki: Teyemmüm “yüz ve ellerin meshedilm esinden ibarettir” şeklindeki Ammâr’ın hadisi hasen sahihtir. “Omuzlar ve koltuk altlarına kadar” hadisi bir önceki hadise ters değildir. Çünkü Ammâr teyemmüm hadisinde omuzlara ve koltuklar a kadar Rasûlullah sallallah u aleyhi ve sellem emretti demiyor. Biz öylece yaptık diyor. Sonunda Rasûlullah sallallah u aleyhi ve sellem’e sorunca O da yüz ve elleri meshetmey i emretmiş O da sonunda bu şekilde karar kılmıştır.
Teyemmüm ederek namaz kılan, Vakit çıkmadan su bulursa namazı iade etmez; Ebu Sa'id radıyallahu anh anlatıyor: "İki kişi bir sefere çıktılar. Derken namaz vakti girdi. Beraberle rinde su olmadığı için temiz toprakla teyemmüm ettiler ve namazlarını kıldılar. Sonra vakti içinde su buldular. Bunlardan biri, abdesti de namazı da iade etti, diğeri iade etmedi.
Sonra Rasululla h Aleyhissa latu vesselam'a gelince durumu anlattılar. Rasululla h aleyhissa latu vesselam, iade etmeyene: "Sünnete isabet ettin, namazın sana yeterlidi r!" dedi. Abdesti ve namazı iade eden zata da: "Sana iki kat ücret var!" buyurdu."
Biz sünneti böylece öğrendikten sonra, namazı iade ederek sünnete muhalefet etmemiz caiz olmaz. Namazı iade eden ictihadı ile hareket ettiği için sevap almış, fakat sünnete isabet edememiştir. Rasululla h sallallah u aleyhi ve sellem; “Bir namazı bir günde iki kere kılmayın buyurmuştur.”
İbnu Ömer (radıyallahu anhüma), Curuf denen mevkideki tarlasından dönüyordu. Mirbedu'n-Ne'am (denen deve ağılından) geçerken namaz vakti girdi. Hemen teyemmüm edip namazını kıldı. Sonra Medine'ye döndüğünde güneş henüz yüksekteydi (ve namazın vakti çıkmamıştı). Ama namazını iade etmedi."

1- Teyemmüm abdestin yerini aldığı için, abdesti bozan şeyler, teyemmümü de bozar. Abdest ile ilgili hükümlerin hepsi teyemmüm için de geçerlidir. Ancak, suyun bulunmasıyla teyemmüm sona erer. Rasululla h sallallah u aleyhi ve sellem, istihazel i olana her namaz için abdest almasını emretmiş, fakat su bulamayan a her namaz için teyemmüm etmesini emretmemiştir.
Hasen el Basri r.a. dedi ki; “(abdest bozucu) hades vaki olmadıkça teyemmüm devam eder.”
2- Suyun bulunması; Ebu Zerr (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasululla h (aleyhissa latu vesselâm) buyurdula r ki: "On yıl boyu su bulamasa da, temiz toprak müslümanın abdest suyudur. Suyu bulunca, bedenine onu değdirsin (yıkasın), zira bu daha hayırlıdır.''

TEYEMMÜMÜN ŞEKLİ:

1- Niyet; mahalli kalptir. Daha önce de açıklandı.
2- Besmele; Abdest ve gusülde olduğu gibidir.
3- Eller temiz toprağa (veya toprak cinsinden olan şeye) vurulur, sonra onlara üflenir veya eller hafifçe çırpılır, sonra yüz ve eller mesh edilir. Elde mesh edilecek yerler, hırsızın elinde kesilecek yer olan bileklerd ir. Yani eller bileklere kadar mesh edilir.
Ammar Bin Yasir r.a.’den; "Rasululla h (aleyhissa latu vesselam) beni bir vazifeyle yola çıkarmıştı: Sefer esnasında cünüb oldum. Su da bulamadım. Bunun üzerine hayvanların bulanması gibi ben de toprağa bulandım. Sonra Rasululla h (aleyhissa latu vesselâm)'a gelip durumu kendisine arz ettim. Bana:
"Sana şöyle yapman kâfi idi!" dedi (ve gösterdi), iki avucuyla yere bir vurdu, sonra avuçlarını çırptı, sonra soluyla (sağ) avucunun sırtını veya sol avucunun sırtını (sağ) avucuyIa meshetti. Sonra da onunla yüzünü de meshetti.''
4- Eller toprağa bir sefer vurulsa yeterlidi r. Rasululla h sallallah u aleyhi ve sellem buyurdu ki; “Teyemmüm eller ve yüz için bir vuruştan ibarettir .” Yukarıdaki Ammar r.a. hadisi de buna delildir.