Şu beş sınıfa zekat verilmez:
1- Mal ve servet varlığı ile zengin olanlara.
2- Kölelere.
3- Beni Haşimi ve Beni Muttalibilere,
4- Fakir ve miskin ismi altında nafakası kendisine ait olanlara.
5- Fakir bile olsa kâfir bir kimseye zekat verilmez.
Peygamberimiz (s.a.v) şöyle buyurmuştur:
"Zenginlere ve uzuvları sağlam olan kuvvetlilere zekat helal olmaz." [1]
Hadisi şerifte geçen "Mirret" kelimesi kazanabilen ve güçlü kişi demektir. Şu halde iş sahası bulunduğu halde çalışmayan kişiye ve zengine zekat zverilmez.
Kölelere zekat verilmeyişinin nedeni, kölelerin bakımı, masrafı ve nafakası onun sahibine aittir. Daha evvel söylediğimiz gibi kölenin azad edilebilme durumu varsa ve verilebilecek zekat onun azat olması için bir vesile teşkil ediyorsa, o durumdaki köle veya kölelere de zekat verilebilir.
Beni Haşimiler'e ve Beni Muttalibiler:
Haşimoğullanndan maksat Resulullah (s.a.v.) efendimizin amcaları tarafından olan neslinden ibarettir ki Hz. Ali, kardeşleri Âkil ve Cafer bu soydandır.
Muttalip sülalesi ise Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.)'in dedesi Abdulmuttalib'in amcası yani Haşim'in kardeşi olan Muttalib'in neslinden gelen kimselerdir.
Nafakaları başkasına ait olan fakir ve miskin kimselere bu isim altında zekat verilmez. Ancak bunların savaşta bulunmaları veya mubah bir şekilde borçlanmış olmaları ile kendilerine zekatz verilebilir.
Borçlanmanın mubah olması gerekir. Yani bir mesken yapma, çocuklarının normal rızkını tayin etme, çocuğu evlendirme... vs.
Zekatı hak etmeyen kimsenin zekatı alması veya böyle bir durumda olan kimseye bilerek zekat vermek haramdır.
,zekat muhtaç veya ihtiyacı olanın hakkı olduğu için zengine veya zekata ihtiyacı olmayan kimseye verilmez. Çalışmaya gücü yetip de iş bulma imkânı olan kimseye de zekat verilmez.
Mal bir yerde olur, mal sahibi başka yerde olursa zekatı, malın bulunduğu yerin müstehaklarina vermek zorunludur. Şayet orda fakir bulunmazsa en yakın yerin fakirlerine verilecektir.
Bir yerde müstehaklar bulunduğu halde zekatı vacip olduğu o yerden başka bir yere nakletmek haramdır.
Kâfire, mükatep olmayan köleye (azat olma durumu olmayan) zekat verilemiyeceği gibi çocuk ve deliye de zekat verilmez, ancak bunların velilerine verilir. Çünkü bunların nafakası velilerine aittir.
Haram yolda harcayacağı bilinen kimseye zekatı vermek caiz olmayıp haramdır.
Peygamberimiz s.a.v) şöyle buyurmuştur:
"Şüphesiz ki sadakalar (zekat) insanların kirlerinden başka bir şey değildir. Sadakalar ne Muhammed' e ne de Muhammed'in ehline helal olmaz." [2]
Ebu Hureyre (r.a) şöyle rivayet eder:
'Bir defasında Hz. Ali'nin oğlu Hasan sadaka hurmalarından bir hurmayı alıp ağzına koydu. Hz. Peygamber: "Hayır, hayır onu ağzından çıkar. Bizim sadaka yemediğimizi bilmiyor musun?" [3] diye buyurdu.
Bir kimse nafaka ve ihtiyacı kendisine ait olan bir kimseye zekat veremez çünkü burda vereceği zekat yine kendi menfaatine dönecektir. Bunun için bir kimsenin kendi ana-babasına, dede veya nenesine zekat vermesi caiz olmaz. Çünkü onlara bakmakla mükelleftir. Keza bir kimse, küçük çocuklarına veya bakmakla yükümlüğü olduğu torunlarına zekatt veremez. Ancak çocuğu büyümüş ve ondan ayrı ise o zaman ona zekatz verebilir. Çünkü o durumda çocuğuna bakmakla mükellef değildir.
Peygamberimiz (s.a.v) Muaz bin Cebel'i Yemen'e vali olarak gönderirken O'na şöyle buyurmuştur:
"Onları önce Allah'tan başka ilah olmadığına ve benim de Allah'ın resulü olduğumu bilmeye davet et... Eğer bunu kabul ederlerse, bu defa onlara bildir ki Allah kendilerine mallarında zekat farz kılmıştır. Bu zekatı zenginlerden alınır onların fakirlerine verilir." [4]
Onların fakirlerinden kasıt, onların müslümanlarıdır. Yani herhangi bir fakire verilir diye bir şey söz konusu değildir. zekatt ancak fakir müslümanlara verilir. Hadisin metninde, 'onların fakirlerine verilir' ibaresi buna delil gösterilebilir. [5]
[1] Ebu Davud, 1634; Tirmizi, 652.
[2] Müslim, 1072.
[3] Buhari, 1420; Müslim, 1069.
[4] Buhari, 1331.
[5] Kadı Ebu Şuca’, Ğayet’ül-İhtisar ve Şerhi , : 258-260.
